The Project Gutenberg EBook of ¡CAIÑGAT CAYO!, by Fr. José Rodriguez
This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org
Title: ¡CAIÑGAT CAYO!
Sa mañga masasamang libro,t, casulatan
Author: Fr. José Rodriguez
Release Date: April 10, 2006 [EBook #18141]
Language: Tagalog
*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ¡CAIÑGAT CAYO! ***
Produced by Tamiko I. Camacho, Pilar Somoza, Jeroen
Hellingman and the Online Distributed Proofreading Team
at http://www.pgdp.net
[Transcriber's note: Tilde g in old Tagalog which is no longer used is
marked as ~g.
The following collector's foreword is being included in this edition
although it does not form part of the original publication.
"This pamphlet was distributed almost for free in 1888 to malign Dr.
Rizal and his writings. The author is a spanish priest of the
Augustinian order.
On August 3 of the same year, Marcelo H. Del Pilar writing under the
name "Dolores Manapat" wrote a pamphlet in answer to Fr. Rodriguez's
work which he entitled "KAIIGAT KAYO" (Be slippery as an eel).
It could be said that the malicious work of Fr. Rodriguez became the
spark that ignited and destroyed the power of Spain over the
Philippines.
J.C. Balmaseda-J.C.B."]
[Paalala ng nagsalin: May kilay ang mga salitang "ng, mga," at iba pa
upang ipakita ang dating estilo sa pag-sulat ng Tagalog na sa ngayon
ay hindi na ginagamit.
Ang sumusunod na pasimula ng taga pag-ingat ng libro ay isinasama sa
edisyong ito bagaman hindi kasama sa orihinal na pagkakalimbag.
"Ang polyetong ito'y ipinangalat nang walang bayad halos noong taong
1888 bilang paghamak kay Dr. Rizal at sa mga akda nito. Ang may katha
ay isang paring kastila sa pangkat ng mga agustino.
Noong ika-3 ng Agosto ng taon ding yaon, ang polyetong ito ay tinugon
ni Marcelo H. del Pilar sa isang polyeto ring pinamagatan namang
"KAIIGAT KAYO" na may lagdang "Dolores Manapat".
Masasabing ang 'kalikutang' ito ni Fr. Rodriguez ay siyang naging
titis na nagsiklab at siyang pumugnaw sa Kapangyarihan ng Espanya sa
Pilipinas.
J.C. Balmaseda-J.C.B."]
=¡CAIÑGAT CAYO!=
=I=
=Sa mañga masasamang libro,t, casulatan.=
May lubos na pahintulot ang mañga Puno
Ang librong ito,i malilimus sa halagang =isang cuarta= ang isa; sa
halagang =sangsalapi= ang sangdaan, at sa halagang =apat na piso= ang
sanglibo, doon sa Asilo de Huérfanos sa Guadalupe, sa bayan nang san
Pedro Macati, provincia nang Mainila.
Ang sulat na hin~gi ay ipadala sa P. Director cun sa Hermano
Inspector nang Asilo, at bahala sila magpadala sa ituturong padadalhan
sa Mainila.
Pequeña Imp. del Asilo del Huérfanos 1888.
Caiñgat ñga cayo sa man~ga masasamang libro,t, casulatan, sapagca,t,
dapat ninyong tantoin na may isang cautusan ang santa Iglesiang Ina
natin na _ipinagbabaual ang pagbasa nang man~ga masasamang libro,t,
casulatan, pati nang pag-iin~gat at pagcacalat noon; at ipinag-uutos
pa na ang sino mang magcamayroon nang gayong libro,i, ibigay agad sa
man~ga Puno nang santa Iglesia, sa Confesor cun sa Amang Cura caya; at
cun sacali,t, di maibibigay ay sunuguin man lamang tambing._ At ang
utos na ito,i, mahigpit na di sapala, na cun di ninyo ganapin ay
icapagcacasala ninyo nang casalanang daquila, at cun magcaminsa,i,
maguiguing _excomulgado_ pa cayo dahil sa pagbasa noon. Caya cun
cusain ninyong basahin ang isang librong natatalastas ninyong =baual=
nang santa Iglesia ay magcacamit cayo nang casalanang daquila, at cun
sa saui ninyong palad ay abutin cayo nang camatayan sa gayong
calagayang ay mapapacasama cayong magpasaualang hangan.
Ang man~ga Puno nang santa Iglesia, sa macatouid, ang santo Papa at
ang man~ga Poong Cardenal na pinatungculan niya, sampon nang man~ga
Guinoong Obispo, ay mayroon silang capangyarihan macapagbabaual nang
balang mamasam-in nilang librong icasasama nang man~ga calolouang
quinacalin~ga nila; at caya n~ga catungculan naman nang baua,t, sino
mang cristianong sundi,t, ganaping lubos ang canilang man~ga utos
tungcol dito.
Ang balang minamasama,t, ibinabaual nila,i, tinatandaan nama,t,
isinasacay sa isang _librong pinacalistahan_ nang man~ga librong baual
at masasama. N~guni,t, palibhasa,i, hindi mangyayaring mabalitaan
nila,t, maquita ang lahat na man~ga masasamang librong ipinagcacalat
sa sangcacristianohan; na caya,t, di naman mangyayaring matan~ging
maipagbaual na lahat; at sa cabila nama,i, cun itulot na basahin
hangan di tan~ging ipagbaual ang man~ga gayong libro,i, macasasamang
lubha sa man~ga caloloua; dahil dito,i, ang santa Iglesia, ang man~ga
nasabing Puno baga nang santa Iglesia, upang mahadlan~gan hangan
macacayanan din lamang, ang gayong man~ga calaguim-laguim na
capahamacan, ay mayroong ibinigay sa atin nang man~ga _utos na paraang
pagcacaquilanlan_ nang man~ga libro, na, cun di pa tan~ging
ipinagbaual, ay dapat nating parahing _baual_; at cun sacali,t,
basahin ay ipagcacasala natin nang casalanang daquila, na para rin cun
basahin ang tan~gi nang ipinagbaual.
Isusunod co n~gang sasaysayin dito ang man~ga pan~gulong _utos na
paraang_ aquing sinabi, at nang mapagquilala mo, guiniguilio cong
bumabasa nito, ang dapat mong asalin tungcol dito sa lubhang
mahalagang bagay na icaliligtas nang caloloua mo sa capahamacang
ualang hangan.
=II.=
Ang caunaunaha,i, _baual ang lahat na man~ga libro sa Santong
Casulatan na inihulog nang man~ga ereje sa uicang castila, cun sa
uicang tagalog, cun sa alin mang uica; cun sacali,t, cristiano man ang
maghulog ay cun ualang pahintulot ang man~ga Puno_.--Caya n~ga ang
lahat na man~ga libritong han~go sa santong Sulat sa bagong
Testamento, na ipinagcacalat na limbag sa Oxfort at sa Hong-kong sa
uicang castila at cung magcabihira,i, sa tagalog, ay pauang =baual=;
sampon niyang man~ga Evangeliong uicang castila cun tagalog caya, na
iniin~gatan nang marami, cun isinasabit sa liig na parang
anting-anting, ay =baual= din naman.
Ang icalaua,i, _baual din ang man~ga librong sadyang nagtutucoy,
nagsasalita, cun nagtuturo caya nang calibugan, cahit doo,i, ualang
nahahalong maling aral cun erejía caya_.--Alinsunod dito,i, baual
iyang lahat na man~ga palasintaha,t, auit at _corridong_ paraparang
mahahalay, na totoong quinauiuilihang basahing nang caramihang man~ga
tagalog, lalaqui man at babayi man. ¡Daming ba pa nang man~ga
nan~gapapan~ganyayang caloloua dahil dito sa man~ga tampalasang auit
at palasintahan! Cun touirin ninyong mabuti ay agad matatalastas na
ang pagcapan~ganyaya nang di mabilang na man~ga bagong-tauo,t,
dalaga,i, nagmula sa pagbasa nitong man~ga =baual= na auit at
palasintahan.
Ang icatlo,i, _baual naman ang man~ga_ =devociones= _cun tauaguin,
ang man~ga panalan~gin, at man~ga casulatang quinapapalamnan nang
man~ga pan~gacong sinun~galing, na di umano,i, ang man~ga gayo,t,
gayon ay ualang di pangyayari_.--Caya n~ga,t, alinsunod dito,i, iyang
man~ga =panalan~gin=, at iyang man~ga =casulatan= na di umano,i,
nalaglag sa Lan~git, at nasumpun~gang nacababao sa _santo Sepulcro, sa
altar cayang pinagmimisahan nang santo Papa_, at iba,t, iba pang
ganito na ipinalimbag sa man~ga panahong ito sa uicang castila ma,t,
sa uicang tagalog, at ipinagcacalat na mainam nang man~ga alagad nang
demonio, ay pauang =baual=, at ipagcacasala nang sino man ang
pagdarasal at ang pagbasa noon, pati nang pagcacalat at pagiin~gat
niyon.
Ang icapat _ay baual din naman ang lahat na man~ga libro, man~ga
munting fojas, at munti man man~ga casulatang nagtuturo nang
panghuhula, panggagayuma, pangculam, at iba,t, iba pa_.--Ayon dito,i,
ipinagcacasala ang pagbasa,t, pag-iin~gat ang man~ga =lunario=, cun
tauaguin nang iba; at iyang lahat na man~ga casulatang iniin~gatan
nang man~ga han~gal na ualang namumuan~gan; na marahil cun caya
iniin~gata,t, pinaniniualaan ay di umano,i, sulat yaon nang man~ga
_matatanda_, na man~ga han~gal pa sa canila.
Ang icalima,i, _baual na lahat ang man~ga libro na hangan sa taon 1584
at hangan n~gayo,i, nilimbag ó lilimbaguing ualang itinuturong
pan~galan nang sumulat ó cumatha, nang nagpalimbag, nang
pinaglilimbagan, pati nang panahong ipinagpalimbag; at cun sacali
ma,t, may itinuro ang lahat nang ito,i, man~ga hindi totoo ang
itinuturo, at paconouari lamang; sapagca,t, ito,i, nagpapaquilalang
dapat pan~ganibang may taglay na lico,t masasamang aral na di dapat
basahin nang isang cristiano_.--Alinsunod dito,i, ang lahat na man~ga
auit at corrido, na arao-arao,i, ipinalilimbag na ualang pahintulot,
at ualang itinuturong may catha, (na palibhasa,i, iquinahihiya ang
sinulat ay di ibig na maquilala) ay paraparang =baual= na lahat;
lalong lalo na,t, ang caramihan niyang man~ga auit ay man~ga punong
puno nang man~ga camaliang di naayon sa man~ga aral nang santa
Iglesia.
Gayon din naman iyang man~ga libro,t casulatang ipinagcacalat n~gayon
sa uicang castila at sa uicang tagalog na uala ring itinuturong may
gaua,t, may palimbag; at ang laman niyon ay pauang _cabulaanang_
laban sa señor Arzobispo at sa man~ga Pareng religioso, na pati nang
man~ga cagalang-galang na man~ga Madre religiosa, ay di rin
quinaalang-alan~ganan nang tampalasan nilang pluma, ay ang lahat na
ganiyang man~ga libro,t, casulatan ay =baual= na basahin, at
ipagcacasala nang daquila ang pagbasa,t, pag-iin~gat noon, at lalong
lalo na ang pagcacalat.
Pauang cabulaanan, uica co; sapagca,t, cun mapatotohanan nila sana ang
canilang man~ga sinasabi ay hindi nilang ipagmamacahiyang maalaman ang
canilang man~ga pan~galan; at cun totoo sana ang laman niyang man~ga
carimarimaring sulat ay ualang sucat icatacot ang may catha man, ang
lumimbag man, ó ang nagpapalimbag, at nagpapacalat caya, cahit sila,i,
ipaghabla,t, isacdal sa Justicia nang man~ga pinararatan~gan nila
nang gayong man~ga casamaan. ¡Tunay n~ga pala na ang man~ga nagcacalat
nang man~ga gayong sulat na anónimo (ualang pan~galan) ay sucat
ipaquibilang sila sa man~ga tauong ualang hiya!
Ang icaanim _ay baual ang lahat na man~ga librong sulatin cun
ipan~galat, na ang taglay na laman ay man~ga maling caisipa,t, man~ga
aral na laban sa pinasasampalatayanan sa atin nang santa
Iglesia_.--Gaya nan~ga baga nang librong catha nang =Dr. Rizal=, na
ang pan~gala,i, =Noli me tangere=, na pinupuri,t, binabasang ualang
agam-agam nang maraming natuturang cristiano, baga ma,t, sa pagbasang
ito,i, nagcacamit sila nang casalanang daquila; sapagca,t, ang
nasabing libro,i, punong puno nang man~ga =erejía,t,= man~ga aral na
laban sa ating santa Religión. Halos sa baua,t, fojas at sa baua,t,
talata ay may mababasa roong man~ga _sabing sinun~galing, man~ga udyoc
na capangahasan, man~ga nacamumuhi,t, mahalay na iparin~gig sa man~ga
tunay na cristiano, man~ga paglalapastan~gan sa man~ga cagalang-galang
na Puno nang santa Iglesia at sa caramihang cristiano, man~ga
pagsisiphayo sa Dios, man~ga camangman~ga,t, cahunghan~gang
humihicayat sa pagcampi sa tacsil at sucab na si_ =Lutero= _at sa iba
pang man~ga ereje, man~ga aral na lubhang lihis at man~ga_ =erejíang=
_tunay; ano pa,t, hangan sa umuudyoc upang houag sampalatayanang may
Dios_. Ang lahat nang ito,i, pauang mababasa diyan sa tampalasang
libro, at caya =baual= na basahin, at ang pagbasa noo,i, isang lubhang
mabigat na casalanan. At ang may catha noon, ang =Dr. Rizal= baga, cun
taimtim sa caniyang loob ang man~ga sinulat niya sa nasabing libro at
hindi pa niya pinagsisisiha,t, tinatalicdan, ay dapat na ariin siyang
=tacsil= at =tampalasan sa Dios, ereje= at =excomulgado=.
Tingni, man~ga guiniguilio cong tagalog, tingni,t, masdan itong
caauaaua capoua ninyong tagalog, na pinupuri nang marami sa inyo na
parang ualang capara sa carunun~gan; ualang dao ga sino si Rizal; di
umano,i, _capurihan_ dao nang lahi ninyong tagalog, na sucat ninyong
ipagparan~galan. ¡Ay sa aba co! At lalong catampatang sabihin, na
sucat inyong ipagmamacahiya ang gayong cahabag-habag na bulag na loob;
sapagca,t, siyang caunaunahang tagalog na cusang gumamit nang caniyang
camay sa pagsulat nang man~ga catacot-tacot na catampalasanan sa Dios,
sa ating santa Religión cristiana, at sa man~ga sinasampalatayanan
natin.
Bucod pa sa siya,i, tampalasan, ay hañgal pa naman sa madlang bagay;
sapagca,t, cun siyasatin ang pagcagaua nang nasabing libro,i, isip
ninyong hindi ang camay nang may bait na tauo, cundi ang paa nang
isang mangmang ang isinulat noon; at halos sa lahat nang fojas ay
mapagmamalas na ang gumaua,i, _han~gal na han~gal_ sa paghahanay nang
masanghayang pananalita, lalong lalo na sa uicang castila; ang totoong
tan~ging matatanghal doon ang sino man ay ang isang sucab at tacsil na
pagcapoot niya sa ating santa Religión at sa España.
Ang icapito,t, catapusa,i, _baual ang lahat na man~ga librong malaqui
ma,t, maliliit, ang man~ga munting calat na casulatan, ang man~ga
diario, at balang nang sulat na ang laman ay lumalaban sa man~ga aral
nang santa Iglesia; ang tanang casulatang nagpupuri sa man~ga
camaliang hinati,t, sinala nang santo Papa, gaya nang man~ga sinala ni
Pio IX sa caniyang casulatang padala sa sangcacristianohan, nang 8 de
Diciembre de 1864; ang balang nang sulat na cumucut-ya sa man~ga
Santong guinagalang nating sa man~ga altar, cun nagsasalita caya nang
man~ga cabulaana,t, ipinataratang sa canila nang man~ga gaua, man~ga
uica,t, man~ga acalang di ucol sa cabanalan; ang lahat nang man~ga
librong nanunuya sa man~ga Sacramento,t, sa man~ga ugaling paraang na
ipinag-uutos nang santa Iglesia sa pagmimisa, pagdarasal, at sa iba,t,
ibang man~ga gauang magaling; at sa cauacasa,i, ang dilang casulatang
sa conouari ma,t, di conouari ay cumacampi sa man~ga camaliang aral na
laban sa pananampalataya at sa man~ga mabanal na asal_.--Laban dito sa
cautusang itong bigay nang santo Papang si Pio IX, upang masaula ang
man~ga cristiano sa pagbasa nang m~ga masasamang =diario,= ay hindi
lamang nagcasala ang man~ga bumabasa nang balang na sa man~ga nasabing
casulatan, cundi pa naman ang nan~gacacatulong sa pagpalimbag at sa
pagcacalat, gaya baga cun _limbaguin, ipagbili, bilhin, pasulat,_ at
iba pa.
Ang pitong utos na ito,i han~gong lahat sa libro nang indice sa
naturang casulatan ni Pio IX na dapat nating talimahi,t, ganapin, cun
tunay nating ibig na mapacagaling.
=III.=
Bucod pa sa rito,i, cun caya gayon ang ipinag-uutos nang santa Iglesia
sapagca,t, ito,i, _utos din naman nang Dios, na turo sa atin nang
catutubo nating bait;_ na cahit di ipagbaual nang santa Iglesia, at
mauala man ang =listahan= nang man~ga librong baual na, at cahit di
nagcaroon nang man~ga _utos na paraang pagcacaquilanlan_ nang man~ga
masasamang libro, ay nagtuturo sa atin ang catutubo nating bait _na di
dapat basahin ang man~ga gayong librong masasama_. At sa catunaya,i,
magsabi ca sa aquin: ¿di caya baga mabigat na casalanang laban sa
icalimang utos nang Dios ang cumain cun uminum caya nang lasong
icatatapus nang sariling buhay, at icamamatay nang ating catauan? Ay
ano ¿di caya baga lalong mabigat na casalanan ang cumain nang lasong
icatatapus nang buhay nang atin caloloua, na icamamatay baga niya
dahil sa pagcauala sa caniya nang pananampalataya? Diyata,i,
pinatotohanan co sa iyo na ualang mabisang lasong icamamatay nang
ating catauan na sucat mapara sa lasong taglay nang masasamang libro;
lasong sacdal nang bisa sa icasisira nang pananampalataya,t,
icamamatay tuloy nang ating caloloua; lason n~gang camatay-matay na
capag nahahalata nating nasisilid sa ano mang casulatan ay catungculan
nating pan~gilagan, at cun dili,i, magcacamit tayo nang mabigat na
casalanan cun ituloy nating basahin. Caya n~ga ualang maimatouid ang
maraming bumabasa nang man~ga librong limbag ma,t, sulat camay, gaya
nang man~ga cay =Rizal=, na ang itinututol nila,i, di pa
=ipinagbaual=; sapagca,t, cun di pa tan~ging ipinagbaual, ay =baual=
na talaga, ayon sa man~ga cautusang sinasaysay na; at bucod pa sa
rito,i, capag naquiquitang may lason nang man~ga _erejía_ at man~ga
lisiyang aral ay ipinagbabaual nang catutubo nating bait, na
nagpapaquilala sa ating yao,i, utos nang Dios. Sucat na lamang na
sabihin sa iyo nang Confesor ó nang ibang mabait na Sacerdote, cun
nang iba pa mang tauo na nacacaalam, at cahit icao man ang macamasid
na ang gayong libro,i, masama, at pagdaca,i, dapat mong bitiua,t,
ibigay sa iyong Confesor cun sa iyong Amang Cura, at cun dili caya
ipagatong mo sa apoy; sapagca,t, cun pabayaan mo muna sa bahay may
pan~ganib na mabasa; at _ang cusang lumalagay sa pan~ganib ay diyan
siya mapapan~ganyaya_, uica nang Dios Espíritu Santo. Caya n~ga,
cristianong bumabasa nito, ay houag cang paraya sa iyong sarili, na
gaya nang ibang marami na ang acala,i, hindi totoong nacacapahamac ang
pagbasa nang man~ga masasamang libro; sapagca,t, hindi masama lamang,
cundi casamasamaan ang quinasasapitan nang sumusuay sa man~ga utos na
ito. ¡Ay capatid co! Sinong macapagsasalaysay nang man~ga casiraang
nangyayari sa man~ga caloloua dahil sa pagbasa nang man~ga masasamang
libro? Ang uica nang P. Doctor Sardá: «na ang isang masamang librong
may taglay na man~ga tacsil na udyoc, cun man~ga mahahalay ang
halimbaua ay higuit ang casamaan sa mapagcanulong caibigan, higuit ang
cahunghan~gan sa mahunghang na maestro, at lalong dapat capootan sa
magdaraya,t, mapaghibong tauo. Ualang imic-imic, at di
nan~gadaramdaman ay unti-unting binabagbag ang puso, inililigao ang
lalong matalinong isip, sinisira ang lalong maayos na cabaitan,
hinihila ang calooban sa man~ga lisiyang asal, pinupucao ang man~ga
mahahalay na pita, pinapaniniig sa maruruming gaua at malibughaang
casalanan». ¿Ano caya ang dahil na yaong binatang dating mabait at
masunurin sa magulang ay n~gayo,i, naguíng mapagyabang at ualang
cahihiyan? Cun ano,t, yaong dalagang dating masayang loob at mahinhing
asal ay n~gayo,i, laguing namamanglao at caguitla-guitlang ugali? Cun
sino ang nagnacao sa canila nang cabaitan, nang cahinhinan, nang
casayahan nang loob, sampon nang casiglahan nang canilang catauan? ¡Ay
sa aba co! Yaon palang tampalasang libro, yaong mahalay na auit, yaong
carumal-dumal na palasintahan, yaong maruruming tula, na paraparang
pinatutuloy sa bahay nang ualang pag-iin~gat na magulang! ¡Ay sa aba
ninyo, man~ga magulang! at cayo n~ga ang hihin~gang sulit nitong
man~ga casiraang iquinapapahamac nang di mabilang na man~ga masasama
na di ninyo pinalalayo sa inyong bahay at sa camay at mata nang inyong
man~ga anac! Sapagca,t, maniuala cayo,t, dili, ay uuliting cong
sabihin ang sinabi co nang madalas: _Ay nagcacasala nang daquilang
casalanan ang sino mang cristiano, na baga ma,t, natatalastas niyang_
=baual=, _ó dapat man lamang ipagbaual, ay bumabasa nang man~ga
tampalasang libro. At di lamang nagcacasala ang bumabasa nang man~ga
librong yaon, cundi pa naman ang nag-iin~gat, sapagca,t, utos nang
santa Iglesia na ibigay sa man~ga Puno, cun dili caya,i, sunuguin. At
nagcacasala rin nang daquila ang magpahiram sa ibang ualang pahintulot
sa pagbasa nang masasamang libro._
=IV.=
Alinsunod dito sa man~ga sinabi co magpahan~gan n~gayo,i, marahil
nasain mo, cristianong bumabasa, ang ilang malinao,t, tapat na hatol,
na parang pinacareglang aalinsunurin; na cun sundin mo naman ay
macapan~gin~gilag ca sampon nang iyong man~ga casambahay, man~ga
caibigan nama,t, caquilala, sa man~ga daquilang pan~ganib na laguing
nasusumpun~gan sa pagbasa nang man~ga masasamang libro. Isasaysay co
n~ga sa iyo ang man~ga inaacala cong lalong quinacailan~gan at lalong
bagay sa pagtatamo nang ninanasa nating paquinabang.
Una-una. _Capag banta mong bumili cun bumasa nang anomang libro, munti
ma,t, malaqui man, nang diariong may man~ga lamina,t, uala, nang auit
man, tula man, maguing limbag maguing sulat camay, ay bago mong
bilhin ó basahin ay dapat mong usisain muna cun baual, cun dili caya;
ó cun dapat maguing baual sapagca,t, masama_.--Ang pag-uusisa nito,i,
nacacailan~gang siyasatin mo cun ang librong bibilhin ó babasahin ay
natatamaan nang alin man sa man~ga _pitong utos na paraang
pagcacaquilanlan_ nang man~ga librong dapat na ipagbaual, na =baual=
na talaga; at ang lalong maigui sa lahat ay magtanong ca sa Confesor,
cun sa Cura caya, cun sa canino mang banal na sacerdote; at ang paraan
na ito,i, lalong magaling, sapagca,t, malalayo ca sa pan~ganib nang
pagcacamali.
Icalaua. _Dapat mong tandaang pinacalandas di dapat sinsayan ang houag
bumili, at houag bumasa nang ano mang libro, auit, at casulatang uala
sa unang fojas na_ may lubos na pahintulot ang mañga =PUNO=.
Sapagca,t, ang ayao humin~gi nang pahintulot sa man~ga Puno ay marahil
hindi cristiano, at cun ganoon sucat nang ipaquibilang sa man~ga
=baual= ang quinathang libro; at cun cristiano naman, at ayao humin~gi
nang pahintulot ay hayag siyang souail na cristiano, at
masasapantahang magtuturo nang camalian.
Tanto cong magaling na yaong ibang libro,i, di nagcacailan~gan nang
pahintulot, at nang mailimbag; at mababasa n~ga cahit uala ang gayong
pahintulot; datapoua,t, sang-ano man ang pag-iin~gat tungcol dito,i,
alan~gan pa; sapagca,t, sa casamaang nang man~ga panahong
quinalalag-yan natin ay pati sa man~ga librong di nagcacailan~gan nang
pahintulot, cun magcabihira,i, iguiniguiit din ang man~ga erejía at
man~ga lisiyang aral: caya n~ga cailan~gan din sumigao na ualang
tugot: _¡Cain~gat cayo sa man~ga masasamang libro,t, casulatan!_
Napagunaua mo na marahil, na sa toui cong sinasabing cailan~gan ang
_pahintulot nang man~ga Puno_, ang tinutucoy cong man~ga Puno ay ang
sa santa Iglesia, ang Santo Papa baga at ang man~ga Poong Obispo,
palibhasa,i, sila na lamang ang macahahatol nang cagalin~gan at
casamaan nang ano mang libro.
Icatlo. _Cun totoong totoo,t, ninanasa mong houag magcamali dito sa
daquilang bagay na ito, ang lalong mabisang paraan, na nasasaclauan
nang lahat na man~ga ibang paraang iyong mapipili, ay ito n~ga:_ Na
houag cang bumili, at houag bumasa nang ano mang libro, diario, auit
at ano mang casulatan na di ca =maquipagsanguni= muna sa iyong
Confesor, sa iyong Amang Cura, cun sa ibang banal na Sacerdote. _At
ito rin ang dapat mong ipasunod sa iyong man~ga nasasacupan_.
Sapagca,t, doon pa sa man~ga librong hindi masama, at may pahintulot
ang man~ga Puno sa paglimbag, ay marami rin ang di mo nararapat
basahin, sapagca,t, marahil macasasama sa iyo; at caya ualang
macapaghahatol sa iyo nang tapat gaya nang man~ga may catungculang
magsaquit sa icagagaling nang iyong caloloua.
Sundin mo n~ga, guilio cong cristiano, itong man~ga bilin co sa iyo,
at ipasunod mo naman sa iyong man~ga nasasacupan, at hindi ninyong
icapapan~ganyaya ang man~ga masasamang casulatan. At cun sacali,t,
dala nang di ninyo carunun~gan nang dacong arao ay may pinatuloy cayo
sa inyong bahay na man~ga librong masasama ay inyong pagsicapang
hanapin, ay dalhin ninyo agad sa Amang Cura cun sa Confesor, na ito
n~ga ang lalong magaling; n~guni,t, cun di ninyo magagaua ito,i,
sunuguin ninyong tambing. Sunuguin, sunuguing ualang aua,t, hinayang
sa salaping ibinili niyong man~ga libro, at nang houag cayo,i, masunog
sa infierno dahilan sa canila.
¡Ay capatid co! cun tularan mo sana ang magandang halimbauang
ipinaquita niyaong isang babaying _nan~gan~galacal nang libro_, ayon
sa sinasalita ni P. Mach sa caniyang librong «Tesoro del Catequista»:
Nang malapit nang mangyari yaong balitaa,t, malaquing pagcagulo doon
sa caharian nang Francía, ay may isang babaying _nan~gan~galacal nang
libro_ na dinatnan nang balita, na si P. Borgar (Beauregard) ay
lubhang mariquit na magsermon, na caya n~ga hinahan~gaan siya nang
lahat na taga Paris. Dala nang balitang ito,i napasa simbahan nang
Nuestra Señora de Paris ang nasabing babayi, at gayac siyang
maquiquinyig nang pan~gan~garal nang Pareng yaon; at nagcataon naman
na ang man~ga sinasabi nang Pare noong gabing yaon ay pauang nauucol
sa man~ga masasamang libro. Ang naturang babayi, baga ma,t, timtima,t,
may puri, ay nagbibili nang man~ga librong laban sa ating santa
Religión at laban din sa magagaling na asal. Anaqui nabulagan siya
nang casaquiman sa salapi, gaya nang pagcabulag nang maraming
naglalaco,t, nan~gan~galacal nang man~ga _mahahalay na palasintahan,
auit, corrido at iba,t, iba pang man~ga masasamang casulatan_, at di
nila inaanumana ang man~ga casalanang di mabilang na quinacamtan nila,
at ang man~ga quinacamtan nang iba dahilan sa canila. N~guni,t, ang
babaying yao,i, dahil sa pan~gan~garal nang Pare ay iminulat niya ang
mata nang caniyang isip, caya,t, napagquilala, na ang man~ga
tampalasang librong lumalaban sa santa Religión, at umaaquit sa
maruruming hilig nang catauan, ay parang bucal nang camatay-matay na
lasong sumisira sa caloloua,t, puso nang tauo; at ang man~ga
nagpapalimbag, nagbibili, cun tumutulong sa papaano mang paraan nang
pagcacalat sa man~ga gayong libro ay catulad nang man~ga manglalason;
at darating ang arao, at sila,i, hihin~gan nang Pan~ginoong-Dios nang
mahigpit na pagsusulit sa man~ga caguluha,t, casalanang nangyari dahil
sa canila. Halos di n~ga magcasiya sa loob nang babaying yaon ang sisi
sa sarili, at napag-unaua na ang pan~gan~galacal niya,i, lubhang di
carapat-dapat sa isang calolouang may iniin~gatan pang cahihiyan at
pagquilala sa Dios; caya n~ga,t, minabuti niyang lisanin magpacailan
man ang paghahanap buhay na yaon. Nang matapus ang sermon ay tinun~go
niya ang bahay nang Pare, at nagsabi sa caniya nang ganito: _Aquin
napagquiquilala, Ama co, ang cadaquilaan nang aquing pagcacasala sa
pagbibili co nang man~ga masasamang libro; n~guni,t, yayang minulan na
ninyo ang paggamot sa aquing caloloua,i, lubusin ninyong
pagcagalin~gin: pumaroon po cayo sa aquing tindahan, tignan ninyo ang
man~ga librong naroroon, at sunuguin po ninyo ang lahat na mamasamain
ninyo. Sang-ano man ang maguing capan~galuguihan co, at mauala man sa
aquin ang lahat cong man~ga tinubo, ay mamagaanin cong lahat, houag
lamang mapacasama ang aquing caloloua_. Pinuri ni P. Borgar ang gayong
magandang banta, at nan~gacong tutulon~gan siya sa pagganap nang
caniyang ninanasa. Quinabucasa,i, naparoon siya, ibinucod ang man~ga
masasamang libro,t, itinuro sa babayi, na quinuha nito,t, isinugbang
lahat sa isang malaquing siga na caniyang inihanda. Ang halaga nang
man~ga sinunog na libro,i, mahiguit dao sa sanglibo,t, dalauang daang
piso; at magmula noo,i, pinagtiticahan niyang mahigpit na hindi na
magbibili nang man~ga ibang libro, cundi yaon lamang
macapagpapagaling sa man~ga caloloua.
¡Tularan naua itong magandang halimbaua nang man~ga =sederang=
naglalaco nang man~ga bagay bagay na auit at masasamang libro! Tularan
mo rin n~ga, guiniguilio cong bumabasa, cun sacali,t, sa man~ga
nacaraang arao,i, di ca nagpacain~gat capara nitong babayi; at tungcol
sa haharaping arao ay houag cang lumihis munti man sa man~ga itinuro
sa iyo dito sa libritong ito. At isinasamo co pa sa iyo na ipaquilala
mo ang libritong ito sa iyong man~ga hinlog, man~ga catoto,t, man~ga
caquilala, at nang sila nama,i, gumanap nang man~ga bilin dito: at cun
magcaganoon ay mahahadlan~gan ang marami sa man~ga capahamacang dala
nang masasamang libro,t, casulatan.
¡Loobin naua nang catamis-tamisang Puso ni Jesús at nang
calinis-linisang Puso ni Maria, sampon nang maloualhating Poon san
José, na pagpalain nila,t, gauaran nang mahal nilang bendición itong
munti cong pagod, upang mapaquinaban~gan nang man~ga caloloua, at
mapatungcol na lahat sa lalong capurihan nang Dios. Siya naua.
_Fr. José Rodriguez_
Religioso sa Orden ni san Agustin.
End of the Project Gutenberg EBook of ¡CAIÑGAT CAYO!, by Fr. José Rodriguez
*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ¡CAIÑGAT CAYO! ***
***** This file should be named 18141-8.txt or 18141-8.zip *****
This and all associated files of various formats will be found in:
http://www.gutenberg.org/1/8/1/4/18141/
Produced by Tamiko I. Camacho, Pilar Somoza, Jeroen
Hellingman and the Online Distributed Proofreading Team
at http://www.pgdp.net
Updated editions will replace the previous one--the old editions
will be renamed.
Creating the works from public domain print editions means that no
one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
(and you!) can copy and distribute it in the United States without
permission and without paying copyright royalties. Special rules,
set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project
Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you
do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose
such as creation of derivative works, reports, performances and
research. They may be modified and printed and given away--you may do
practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is
subject to the trademark license, especially commercial
redistribution.
*** START: FULL LICENSE ***
THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK
To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase "Project
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
Gutenberg-tm License (available with this file or online at
http://gutenberg.org/license).
Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
electronic works
1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.
1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
even without complying with the full terms of this agreement. See
paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
works. See paragraph 1.E below.
1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the
collection are in the public domain in the United States. If an
individual work is in the public domain in the United States and you are
located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
are removed. Of course, we hope that you will support the Project
Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
the work. You can easily comply with the terms of this agreement by
keeping this work in the same format with its attached full Project
Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.
1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in
a constant state of change. If you are outside the United States, check
the laws of your country in addition to the terms of this agreement
before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
creating derivative works based on this work or any other Project
Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning
the copyright status of any work in any country outside the United
States.
1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:
1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate
access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
copied or distributed:
This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org
1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
and distributed to anyone in the United States without paying any fees
or charges. If you are redistributing or providing access to a work
with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
1.E.9.
1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked
to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
permission of the copyright holder found at the beginning of this work.
1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.
1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg-tm License.
1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
word processing or hypertext form. However, if you provide access to or
distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
License as specified in paragraph 1.E.1.
1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.
1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
that
- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
you already use to calculate your applicable taxes. The fee is
owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
has agreed to donate royalties under this paragraph to the
Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments
must be paid within 60 days following each date on which you
prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
returns. Royalty payments should be clearly marked as such and
sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
address specified in Section 4, "Information about donations to
the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
License. You must require such a user to return or
destroy all copies of the works possessed in a physical medium
and discontinue all use of and all access to other copies of
Project Gutenberg-tm works.
- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
electronic work is discovered and reported to you within 90 days
of receipt of the work.
- You comply with all other terms of this agreement for free
distribution of Project Gutenberg-tm works.
1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
electronic work or group of works on different terms than are set
forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the
Foundation as set forth in Section 3 below.
1.F.
1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
works, and the medium on which they may be stored, may contain
"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
your equipment.
1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.
1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from. If you
received the work on a physical medium, you must return the medium with
your written explanation. The person or entity that provided you with
the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
refund. If you received the work electronically, the person or entity
providing it to you may choose to give you a second opportunity to
receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy
is also defective, you may demand a refund in writing without further
opportunities to fix the problem.
1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS', WITH NO OTHER
WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any
provision of this agreement shall not void the remaining provisions.
1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
with this agreement, and any volunteers associated with the production,
promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
that arise directly or indirectly from any of the following which you do
or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.
Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm
Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of computers
including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists
because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
people in all walks of life.
Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
remain freely available for generations to come. In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
and the Foundation web page at http://www.pglaf.org.
Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive
Foundation
The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification
number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at
http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
permitted by U.S. federal laws and your state's laws.
The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
throughout numerous locations. Its business office is located at
809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
[email protected]. Email contact links and up to date contact
information can be found at the Foundation's web site and official
page at http://pglaf.org
For additional contact information:
Dr. Gregory B. Newby
Chief Executive and Director
[email protected]
Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation
Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
spread public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment. Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.
The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States. Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements. We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance. To
SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
particular state visit http://pglaf.org
While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.
International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.
Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
methods and addresses. Donations are accepted in a number of other
ways including checks, online payments and credit card
donations. To donate, please visit: http://pglaf.org/donate
Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic
works.
Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm
concept of a library of electronic works that could be freely shared
with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project
Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.
Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily
keep eBooks in compliance with any particular paper edition.
Most people start at our Web site which has the main PG search facility:
http://www.gutenberg.org
This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.
*** END: FULL LICENSE ***
