De complete werken van Joost van Vondel. De Heerlijkheid van Salomon

By Vondel

The Project Gutenberg EBook of De complete werken van Joost van Vondel, by 
Joost van den Vondel

This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and most
other parts of the world at no cost and with almost no restrictions
whatsoever.  You may copy it, give it away or re-use it under the terms of
the Project Gutenberg License included with this eBook or online at
www.gutenberg.org.  If you are not located in the United States, you'll have
to check the laws of the country where you are located before using this ebook.



Title: De complete werken van Joost van Vondel
       Met eene voorrede van H.J. Allard, leraar aan 't seminarie
       te Kuilenburg.

Author: Joost van den Vondel

Release Date: September 8, 2015 [EBook #49910]

Language: Dutch


*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK WERKEN VAN VONDEL ***




Produced by Frank van Drogen and the Online Distributed
Proofreading Team at http://www.pgdp.net









OPMERKINGEN VAN DE BEWERKER:

Gespreid geprinte tekst is gemarkeerd met _liggende streepjes_. Klein
kapitaal is weergegeven met HOOFDLETTERS. De originele spelling en
interpunctie is gehandhaafd. Een lijst met correcties bevindt zich aan
het einde van de tekst. Dit boek bevat een aantal referenties naar
andere delen uit De complete werken van Joost van Vondel, namelijk
Project Gutenberg e-book 30473, 48113, 48607 en 48956.




  DE COMPLETE WERKEN

  VAN

  JOOST VAN VONDEL.




DE HEERLIJKHEID VAN SALOMON,

OF

_HET TWEEDE DEEL VANDE VIERDE DAG DER TWEEDER WEKE_,

GEDICHT BIJ

WIJLEN DEN E. G. DE SALUSTE, HEERE VAN BARTAS,

DE FENIKS VANDE FRANSCHE POËTEN,

ENDE NU UIT HET FRANSCH IN NEDERDUITSCH VERTAALD.

                          _CHRISTUS_.

                    Hier is meer als Salomon.


De Vertaalder aan Keizeren, Koningen, en allen geweldigen[1] op aarden.

Klinkert.[2]

  Gij, die van peerlen, goud, en diamanten schimmert[3],
    Goôn! in wiens voorhoofd God zijn beeld heeft ingedrukt,
    Die 't purper kraken doet, en kreukt uw haar, gejukt
  Met glanzig kroonengoud, te weeldig opgetimmerd[4]:

  Wordt niet jeloers, wanneer gij Salomon ziet brallen,
    Die op zijns vaders troon der rijken scepters zweit[5],
    En, met de bliksems van zijn heil'ge Majesteit,
  Ontschept[6] en doodverwt die voor hem op 't aanzicht vallen.

    Hoe sterk zijn glorie straalt, nog is 't maar enkel rook;
    Zijn pracht en praal verwelkt, zoo smilt uw blijdschap ook;
  Zijt dan op sterflijk leen hovaardig noch vermetel:

    Geen rijk bestendig is als[7] 't Hemelsch Koninkrijk
    Daar Jezus heerscht, die u, Monarchen! algelijk
  Geweldig dagen zal ter vierschaar voor zijn zetel.

                    DOOR EEN IS 'T NU VOLDAEN.


DE VERTAALDER WENSCHT ZIJNEN VRUND,

DEN HEER

DIERICK KORVER

ALLES GOEDS.

Het gene de voortreffelijke Michel de Montaigne in 't algemeen van een
uitnemende[8] poëtisch werk getuigt, daar hij schrijft: La bonne, la
supreme, la divine est au dessus des regles de la raison. Quiconque
en discerne la beauté d'une veüe ferme & rassise, il ne la void pas:
non plus que la splendeur d'une esclair. Elle ne prattique point
nostre jugement: elle le ravit & ravage;--dat zelve mogen wij in 't
bijzonder van dit juweel spreken: waar in de Heere van Bartas schijnt
hem zelven te overtreffen, en uit de heerlijkheid des grooten Salomons
zijnen glans te scheppen. Want gelijk hier de stoffe uitnemende is,
alzoo is ook de kunst ongemeen, en de gedichtlievende lezer wordt van
een aardsche tot een Hemelsche glorie opgetogen: zoo dat hij, Salomon
vergetende, opstijgt voor de voeten van Christus, aller Koningen
Koning, wien alle macht in Hemel en op Aarde gegeven is, en in dewelke
de volheid der Godheid lichamelijk woont, en alle schatten van wijsheid
en kennisse verborgen zijn. Heeft ons oordeel dan in zulken Goddelijken
licht geschemeroogd: hebben onze tedere oogen kwalijk zoo heilige
bliksemen konnen verdragen: en is hier Salustius niet als Salustius
uitgedrukt: dat willen wij geerne toestaan. Evenwel, mijn Zangeresse
leergierig heeft, om haar feilen aangewezen te zien, haar zelve willen
onderwerpen uwe A. oordeel, hetwelk zij heeft ervaren te wezen gezond,
rijp en bezadigd; zoo dat ze wenscht, indien de Rijmers malkanderen
eenmaal uitdagen, om zonder bloedstortinge om den palm of lauwerhoed[9]
te kampen: dat uwe A. de voorplaats onder de scheidsmannen moogt
bekleeden, ten einde het vonnis te billijker gestreken werde. Ontvangt
dan, jonstige Korver! mijn geleende veerzen, en doet ons die eere, dat
gij onze feilgrepen op de kant aanteekent, opdat wij ze aanmerkende[10]
namaals beteren.

t' Amstelredam, dezen 28. van Loumaand 1620.

                    Uwe A. verplichte Vrund

                              J. V. VONDELEN.


VOORREDEN.

Ik hebbe, Lezer, meermaals voorgehad, mijn plompe handen aan dit
zuivere te slaan; maar vreeze heeft mij altijd doen aarzelen, omdat ik
ontzag, met ongewijde vingeren deze arke aan te tasten: en liet mij
vastelijk voorstaan, dat geen gemeen priester of Leviet, maar wel een
hooger als ik geoorloofd was, zijn voetzool in dit heilige der heiligen
te zetten. Mijn gevoelen hier in wierd versterkt, vermids het loflijk
getuigenisse, dat de aldertreffelijkste verstanden van dit puikjen
gaven: gelijk dan, neffens andere, zijnen uitlegger Simon Goulart hier
van luidskeels trompettet in deze woorden: s'ensuit la _Magnificence_
ou seconde partie du quatriesme jour de la seconde Sepmaine, ou
Salomon est proposé esleu pour successeur a son pere. Sa sapience,
son mariage, son Temple basti a l'Eternel, y sont si magnifiquement
descrits, qu'en cest eschantillon le Sieur du Bartas semble avoir
voulu surmonter soy-mesme, & par ses riches inventions debatre avecq
la dignité d'un si sublime sujet. Dat is: volgt de _Heerlijkheid_ of
het tweede deel van de vierde dag der tweeder weke, alwaar Salomon
wordt voorgesteld als zijns vaders gekoren nazaat; zijn wijsheid,
zijn houwelijk, zijnen tempel Gode gebouwd, wordt er zoo heerlijk
beschreven, dat in dit munster-staal[11] de Heere van Bartas schijnt
hem zelven te willen overtreffen, en met zijn rijke versieringen te
worstelen met de weerdigheid van zoo hoogwichtige stoffe.--Het was dan
niet zonder oorzaak, dat ik mij hier aan vreesde te bezondigen. Maar
gelijk mij vreeze somtijds dede deinzen, alzoo noopte mij wederom een
heimelijke hertstocht, om eenmaal[12] te zien, hoe ik deze Fransche
Venus met een Neêrlandsch gewaad en hulsel zouden mogen tooyen en
opsmukken, en met Apelles ten toon zetten, om van nutte berispers mijn
werk te laten keuren. Ik wikte. Ik waagde 't. Lezer, verwondert u niet
dan wij onder alle zijn puikrijmen dit paragon[13], dezen overkijker,
hebben uitgekeurd: zoo doen ook die gene, die diamanten onder diamanten
uitpikken. Latet[14] u ook niet vreemd toeschijnen, dat wij wat tijds
met vertalen spillen: een berooid huisraad moet veeltijds van anderen
wat ter leen bezitten. En zoo gij ons voorwerpt[15] die boerterij van
d' ekster, die onder de paauwen met geleende veêren dacht te pronken,
wij voelen, dat wij deerlijk[16] getakt[17] en op ons zeer geraakt
zijn, want wij brageeren met het gene eens anders is. Maar eer gij u
aan onze rijmen ergert, zoo bidde ik, dat gij eerst deze dingen op de
rijge[18] overweegt: 1. dat wij u een vertalinge en geen eigen vindinge
ter hand stellen. 2. dat wij zoetelijker hadden mogen vloeyen, zoo wij
ons niet naauwer aan de text wilden binden. 3. dat mijn moeder mij
geen beter Nederduitsch geleerd heeft. Mag ons dit niet afwasschen,
en blijfdy evenwel daar op staan, dat wij met Faëthon ons onderwonden
hebben, den zonwagen te mennen: ik hebbe niet te zeggen, dan mij daar
mede te troosten, dat men ten minste nog van mij getuige:

  Hic situs est Phaëthon currus auriga paterni,
  Quem si non tenuit, magnis tamen excidit ausis.

  DAT IS:

  Alhier ligt Faëthon verslagen,
  De voerman van zijns vaders wagen:
  Die, of hem is[19] den toom ontgaan,
  Nochtans heeft vrij wat stouts bestaan.

Lezer, ik hebbe gezeîd. Leest nu het kort inhoud van onze overzettinge,
daar na de vertalinge van het uitstekendste gedicht dezes goddelijken
poëets, en oordeelt heuschelijk van onze misslagen.


HET INHOUD.

De poëet beschrijft heerlijk in dit boek de Heerlijkheid van Salomon,
de Zone Davids, het afzetsel, gedurende zijn wijze regeeringe, van
den waren Salomon, de vrede-Vorst, Jezus Christus, de Zone Godes, en
Bruidegom der Kerken[20]. Zijn voorreden vervat een noodzakelijke
vertooninge van het onderscheid tusschen hem en de andere poëten
dezes tijds, voornamelijk in de langheid[21] van zijn voorgenomen
werk, alwaar hij zich zediglijk ontschuldigt: daar na, volgens
zijn voornemen, komt ter zaken[20]: en als het eerste lid van zijn
verhaal stelt David voor, die met uitnemende leerstukken zijnen zone
onderwijst, om hem bekwaam te maken tot de regeeringe des koninkrijks:
beschrijvende de voornaamste deugden, waarmede een goed vorst zich
geduriglijk behoort te vergezelschappen, daar na de kwade, waar van
het hem betaamt zich te wachten: het welk besloten wordt met de
overlijdinge dezes grooten konings.

Het tweede lid begrijpt[22], hoe God aan Salomon verschijnt, wien
glorie, rijkdom, gezondheid en wijsheid aangeboden worden. Hij, van
den heiligen Geest gedreven, stelt, en met goede reden, de wijsheid
boven alle de andere, waarmeê hem God begaaft, om zijn gaven in hem
te kroonen. Daar na stelt de poëet voor oogen deze wijsheid van
Salomon, bestaande in de kennisse van alle goddelijke, natuurlijke, en
aardsche zaken, voornamelijk in de bestieringe zijner onderzaten, en
in de bedieninge des gerechts; waartoe hij bijbrengt een aanmerkelijk
voorbeeld, genomen uit de heilige geschichten[23], uit de tien
hoofdstukken van het eerste boek der Koningen, waar uit dit heele
poëetsche werk getogen is.

In het derde lid, hebbende aangewezen de gelukzaligheid van Salomon,
zoo verhandelt hij zijn houwelijk met de vorstinne van Egypten:
het welk, vereischende de alderschoonste streken van een warachtig
poëtelijk pinceel, veroorzaakt ook, dat onze uitnemende dichter in
70 veerzen vervolgt een schoone lusthof, waaruit de minneboefjens
vertrekken, die Salomon en Faronida tot onderlinge minne bewegen, waar
op het houwelijk wordt in het werk gesteld. Te dezer oorzaak hebben
het vertrek van Egypten, de aankomste van deze vorstinne te Jeruzalem,
de ontmoetinge van den koning met haar, en haar bruiloftsmaal hare
bekwame beschrijvinge. Ende overmids dat dit houwelijk van Salomon iet
wat grooters beteekent, als de grootheid zelf, te weten: de verborgen
eenigheid[24] van Jezus Christus met zijn kerke, de poëet, willende
de Lezer omhooge voeren tot deze goddelijke betrachtinge, neemt de
zake wat leeger[25]: en onder het deksel van Salomons bruiloftsfeest
te vereeren, vertoont ons een wonderbaarlijke dans, te weten der
Hemelen: alwaar vaste en dwalende sterren een zoo juist afgepaste
beweginge hebben, dat alle andere beweginge ten aanzien van deze
maar lomperij[26] is. Onder andere past hij tot deze goddelijke dans
zon en maan, en bij de zon stelt hij voor oogen Salomon en Christus,
bij de maan, de vorstinne van Egypte en de kerke. Dit alles ziet men
hier afgemaald in veerzen, die een oneindelijke schoone betrachtinge
behelzen, en een ernstiger overweginge vereischen als dit kort begrip:
inzonderheid, zoo men waarneemt het gene hij daar aan hecht van het
heilig gesprake des bruidegoms met zijne bruid. Wij hebben kortelijk
deze dingen op de kant aangeteekend[27], om alle heilige gemoederen te
bekoren, de meeninge des poëets veel grondiger na te vorschen.

Het leste lid begrijpt geen mindere verwonderinge[28] in de
beschrijvinge van de bouwinge dezes heerlijken Salomons tempel,
gesticht naar de groote wereld, en ingetogen in de drie boeken dezes
wijzen vorst, wiens gebed gedaan in de inwijdinge des tempels hier bij
gevoegd wordt: En volgende de aankomste van de koninginne van Saba
te Jeruzalem: alwaar zij navorscht de wijsheid des konings, die haar
onderwijst in de kennisse des eenigen waren Gods, waar uit vloeit de
met rechte verwonderinge des koningins.

Eindelijk, het zij men waar neemt Salomons onderwijzinge, het zij
de verschijninge Godes om hem te zegenen, of zijn wijsheid, of zijn
glorie, of zijn houwelijk, het afzelsel[29] van al onze gelukzaligheid,
of zijnen tempelbouw, of zijn gansche gelegenheid huiselijk,
burgerlijk, en geestelijk, gedurende zijn godsdienstigheid, het zij de
bouwinge en schoonheid des gedichts dat alles voor oogen stelt: men
moet bekennen, dat met recht dit boek den titel draagt van


De Heerlijkheid van Salomon.

  Wat zijdy zalig! die gij[30], abel van verstand,
  Uw rijmen-mate stelt naar dat uw ijver brandt;
  Die moêgeblokt, met uws ervaren breins verschoonen,
  Uw hers'nen niet verduft: die steeds met and're toonen
  Gaat uiten, met een zang, nu deftig, nu weêr zoet,
  Wat u voorvallen mag en eerst loopt te gemoet:
  Die met opschriften nu, nu wederom met lieden[31],
  Doet smoken 't vuur, dat uw gemoeden[31] brengt aan't zieden.
    Maar, mijnen roem, mijn eed den Hemel eens gedaan,
  In dit streng werkhuis houdt mijn voeten stadig aan
  Gekluisterd als een slaaf; mijn geest blijft hier onledig:
  Geen ander jeuksel knaagt mij dag en nacht onvredig:
  Ik, veel te bezig, slacht den meulesteen[32] altoos,
  Dien eenen waterval omwentelt eindeloos.
    Dus is 't, dat ik zoo vaak in spijt van Febus zinge,
  Naai veerzen lang van sleep uit ernst[33] te zonderlinge,
  Die d' Hemel in mij blaast, en tiktak even kloek
  Van wol en zacht katoen dit heerlijk gouden doek.
    Gij put 't vermogen van uw vleug'len t' eenemalen[34]
  Niet uit, maar wispelsteert[35] gelijk de nachtegalen
  Gedurende uwe lent, van d' een in d' ander haag,
  Van stoffe in stof, van lied tot lied, al even staâg:
  Maar ik de Zwaluw' na te volgen niet en vruchte[36],
  Vind nergens nesteltak[37], passeere met der vluchte
  Een veler eeuwen zee, die boom noch oever roert,
  Nu van het Zuiden, nu van 't Noorden weggevoerd.
    Uw loopbaan eindigt kort[38], is vol, is wonder lieflijk,
  Elk veldweegs gij verpoost[39], uw adem schept gerieflijk,
  Vindt eenig groen gestoelt', verfrischt u voor een tijd
  In lustprieelen braaf[40] met rozen getapijt:
  Maar eind'loos is mijn loop: nu schure ik d' ijsgewelven;
  Nu sneuv'lende[41] van 't steil, verduizeld, vind mij zelven;
  Nu klaver ik om hoog; nu kruise ik 't bosch met ijl;
  Ik struikel, ik verlies mij zelf, ik val somwijl:
  En als kwaad mortel lijmt den melksteen, de porfieren,
  Den jaspis, serpentijn, en marbel, om te cieren,
  Om mijn vertelling gaâr[42] te hechten, dan en nu
  Een kreupel veers insluipt slim, half geveild en ruw.
    Daarom nochtans ik niet het aangevangen stake,
  Is 't werk groot, grooter is de lust daar ik in blake.
  Nog is niet uitgeput mijn hert van 't heilig vuur;
  Niet[43] schoons men zonder zweet bekomt en arbeid zuur;
  De dalen leeren 't oog de bergen onderscheiden,
  En 't kunstrijk beeldsel, dat de Kunstenaar laat weiden
  In een mozaïsch werk[44], tot meerder cieraad, hij
  In verwen onderscheidt, hoeveelheid, en waardij.
  God geeft, dat in mijn rijm de merkelijkste smette
  Zij als een mug, die haar aan 't sneeuwit aanschijn zette
  Van een ontloken maagd, en luttel feilen thans
  Meer luisters brengen toe mijns hoogen ijvers glans.

    Al zwakker David wierd, en 't lemmet van zijn leven
  (Wien 't olie-achtig sap des wortels ging begeven)
  Allengs brandde in de pijp, als hij, op zijn verscheên[45],
  Nog wakker met verstand gaat uiten deze reên,
  Leeraren[46] Salomon, en, door 't Geheim[47] gedreven,
  In 't koninklijk gestoelt hem zetten hoogverheven:
    "Mijn zoon! dien[48] zonder twist, meêvrijer[49], of geweld
  Geluk, nature, en wet de kroon heeft opgesteld.
  In 't heerschen wijsheid voegt en goedheid te doen blijken,
  Wenscht hij te mennen lang den teugel van zijn rijken;
  Maar die door hulpe van 't geluk het koningschap
  Bereikt, en daar toe komt langs ongewone trap,
  Moet meer als mensche zijn, en, in de deugd ervaren,
  D' ontziene tulband zich verzek'ren op zijn haren.
    Maar Salomon! gij kent het bed daar af gij daalt,
  Gij ziet, hoe Israël Adoniam onthaalt,
  Hoe, om uw eer jeloers, de zeden[50] moeten wijken,
  En om uw grootheid wij natuur verongelijken:
  Streeft naar volmaaktheid dan, en, dapper van gemoed,
  't Gebrek verduistert van uw ondoorluchtig bloed.
    Monarch van Jacobs stam! dient 's werelds koning stadig,
  Op 't eenig steunsel van zijn vrijgelei beradig[51]
  Uw stoutste aanslagen grondt, en altijd, vroeg en spaad'
  Uw ooge en uwen geest op zijn voorschriften slaat:
  't Godlasterlijk geblaf der honden vliedt verbolgen,
  En, onder-koning, wilt uws Heeren zeden volgen.
  Denkt, dat de dikte van uw hooge muren zelfs,
  Veel poorten zwaar van staal, veel hoffelijk gewelfs[52]
  Niet hindren, dat zijn oog bekeurende achterhale
  Uws herten Dedalus[53] in uw geheimste zale.
  Mijn zoon, zoo 't noodgeheim[54], of de geboort' veel eer
  U Edomieter teelde of Filistijner Heer,
  Zoo 't erflijk u gemaakt had Faroos titels eigen,
  Zoo Meden[55] aan uw kniên kwam zijnen mijter[56] neigen,
  Zoo Perzen[55] waar uw leen, uw hoogheid nochtans veugt[57]
  En eischt alom te zijn geborstweerd met de deugd;--
  Maar om 't zaad Abrahams 't jukdragen te gewennen,
  Gevoegelijk den toom van 't heilig volk te mennen,
  Bezitten Jozua's en Samsons stoel[58] naar wensch,
  Een nazaat[59] Gods te zijn, gij meer moet zijn als mensch.
    Wilt boven d' ouden knecht d' aankomeling niet achten:
  Gebiedenskunst bestaat in kunst min als 't betrachten;
  De most wijkt d' oude wijn in smaak, en d' hovenier
  Uit 't hert[60] zijns lusthofs niet roeit, met een dwaas bestier,
  Een groeizaam weeldig hout, dat twintig wintervlagen
  Met zoete vruchten heeft zijn lekk're disch beslagen,
  Om pooten in zijn plaatse een loote of struik, wiens vrucht
  Hij proefde met 't gebit alleen van valsch gerucht.
    De vleyers, Salomon! oorlingen[61] zijn, die waarlijk
  Den wijsten koning staan tot hindernis gevaarlijk,
  Wat rechten zij niet aan! vermids zij vinden haar
  Snoô weergade in ons herte, een erger huichelaar,
  De liefde van ons zelfs, een altijd woênde peste,
  Die aanspant met dees vreemde en haatlijk rot op 't leste.
  Den bloôn verbeelden[62] zij, dat hij is wijs altoos.
  Den dronkaart blij van geest, d' ontrouwe erg[63] en loos,
  Rechtveerdig vorst en prins zij noemen 's volks verdemper[64],
  Den domme stemmig Heer, Augustus den verslemper[65],
  En als doorsnuff'lend zij zijn neiging nu verstaan,
  Zij, als in hem veraârd, zijn boosheid bidden aan.
    Vlucht die gedrochten dan, ontslaat u dan der boozen
  Afgrijslijke ommegang, 't gezelschap der eerloozen:
  Geen toegang in uw hof den roover toe en laat:
  Geen moorders 't hoofd ophoudt: de toovenaren haat,
  Uit vreeze, dat ze met haar adems gift te gader
  Niet smetten doodelijk stads borrensprong[66] en ader:
  De zeden niet vergift, fontein, daar d' onderzaat
  Uitputten zal voortaan van beids[67] òf goed òf kwaad:
  Beheerscht uw lusten, wordt uw toorne en angst te machtig,
  Die niet zich zelfs gebiedt geen koning is warachtig:
  Doet niet wat gij vermoogt, maar zulks doet als u past:
  Uw nek eerst[68] onderwerpt der wetten juk en last.
  Den onderzaat, als hij tot leidsman heeft zijn koning,
  Door water, berg, en bosch rent zonder lijfs-verschooning[69].
    Bewijst gespraakzaam[70] u, goed, liefgetal[71], mijn zoon!
  En volgt vermetel niet de beelden dezer[72] Goôn,
  Die uit haar gulden bus men jaarlijks eens verlochtigt[73],
  Opdat den Hemel, nu verbeên, het aardrijk vochtigt.
    Zijn woord opeten[74] past geen koning wijs gezind,
  Al wie zijn trouwe breekt, geloof noch trouwe vindt,
  Bedriegend' polt[75] zich zelf; het volk, jeloers[76] om schouwen
  't Gevaar zijns lichten aards, zich wapent met wantrouwen.
  En 't nageburig rijk, een leeuw van sterkheid groot
  Heeft, liever als een vos, tot zijn trouw bondgenoot.
    Zij[77] in 't beloonen mild, in 't straffen schaarsch en vrekke[78]:
  Maakt, dat standvastigheid uw borst alzins bedekke.
  't Uitstekendste is omringd van rampspoên aldernaast,
  En de alderfelste storm op hooge poorten raast.
  Uit eerzucht 't aardrijk niet met wapens gaat beroeren;
  Indien geweld of eere u oorlog prangt[79] te voeren,
  Bewijst u Davids zoon, maakt, dat uw krijgsmansarm
  Zoo koud[80] zij in 't bestaan[81], als in 't uitvoeren warm.
  Waakt, zweet, en redeneert, en, heldisch niet om temmen[82],
  Vrijt den geronnen[83] stroom te voet, en 't nat in 't zwemmen:
  Het schaduwende lof eens planebooms[84] u frisch
  Een zonnehoed verstrekk', een beukelaar uw disch,
  Uw oefeninge[85] uw vuur, wat zoôn uw bedstede ergen[86];
  Met lekker dischgerecht wilt uwen mond niet tergen:
  Zware arbeid zij uw sausse: in 't hol eens stormhoeds meê
  Zuipt 't water uit een beek, vermengd met slijm en snee.
  Laat trommel, laat trompet, laat omgewielde[87] fluiten
  Uw klavecymb'len zijn, uw cithers, en uw luiten:
  Hardvochtig eenen berg al dravende overschiet[88],
  Al loopende een ruim veld, al springende eenen vliet:
  Uw hoofd met stof en zweet zij wel doortrokken echter[89]:
  Zijt overste en soldaat, een bliksem is de vechter
  Als hij zijn koning heeft, die moedig treedt vooraan,
  Gezelle[90] in 't avontuur en rechter van zijn daân.
    Met lust tot leerzucht zoude ik uw gemoed ontsteken,
  Zage ik alreede niet de Godlijkheid uitbreken
  Van uw diepzinnigheid: maakt, dat geleerdheids cier
  Dien' tot een hulp de kunst van 't koninklijk bestier,
  En ga slaat[91], dat, gelijk natvochtigheids vervelen[92]
  Versmacht[93] eens fruitbooms ziel, haar groeizaam leven stelen[94],
  De veel te zware les, der kunsten weelde en lust
  Zoo fraaye geesten niet haar geestigheid uitblust,
  Noch maakt uw zinnen niet door slaapzucht dom ellendig,
  Noch van 't gemeene-best-bevordren 't hert afwendig.
  Met een gevlerkte geest den loop verzelschapt voorts
  Van 't nachtgeleidend' licht, den daggeleider toorts[95].
  De eislijke ondiepten meld, die d' Ocean bewegen.
  De grijze toppen meet der bergen hoog gestegen.
  Doorsnuffelt hoek voor hoek dit nederig gesticht[96],
  Doch om verwond'ren[97], hoe in 't werk de wijsheid ligt
  Des geens, die 't zoo wel schikte: en wilt vooral niet slachten
  D' arm' hoveling, die dor en uitgeput van krachten
  In 't leeger[98] hof veroudt, en die zijn oogen sterk
  Op 's pijlers groeven slaat, op 't voet- en heuvelwerk;
  Die suf beschouwt 't vermaal[99], medalliën, beelden, standen,
  En d' hoofdcieraden van de koninklijke wanden,
  Die, hem vergapende, is nù bij nù buiten zich,
  Terwijl zijn makkers zien den koning scepterdrig[100].
    De weegschaal houd recht op, 't oog toe, uw handen reine;
  Wreekt streng 't bekende kwaad en onrecht; 't uwe alleine
  Vergetenheid beveelt; de tranen ziet, en hoort
  't Geschrei des geens, die in een zee van droefheid smoort.
  Hoort d' oogen[101] menigmaal die op uw landen oogen:
  Die niet wil rechter zijn, geen vorst is om gedoogen[102];
  En in der eeuwigheid scheid nimmermeer, noch weert
  Van 't scepter des gerechts het schitt'rende oorlogszweerd!
    Begunstigt grooten niet, noch drukt die 't kwalijk hebben;
  Noch van uw wetten maakt een ijdel spinnewebben,
  Waarin de mug verwert, terwijlen het gebeurt,
  Dat ruisschende de wesp den inslag rijt en scheurt.
    Verdrijft die herders, die d' onnoozle kudd' verteeren;
  Zulke overheden kiest, die haren staat vereeren,
  Die d' Alderhoogste ontzien, die 't vonnis strijken recht;
  Men oordeelt in 't gemeen den meester naar den knecht.
  Den vrome mild begaaft, maar wilt uw leen niet schiften[103];
  Hij stopt, die roert den grond, de borne[104] van zijn giften.
  Voor al, mijn troetelkind! verdrenkt[105], om Gods wil, dy[105]
  Niet in 't bedrieglijk meer van 's boels liefkozerij:
  Helaas! helaas! ik ducht! keert, o alwijze, algoede
  God! mijns gezichts gevolg[106] doch af van mijnen bloede,
  Aanstaande is 't, ducht ik, dat dit zoet vergif, o kruis!
  Nog met afgoderij zal smetten Davids huis:
  Dat, zoo 's deugds heilge liefde u niet ontsteke t' elken,
  Zoo een geduurzaamheid van naams en faams verwelken
  U niet te rug doe zien, tracht dat u in die kamp
  Nog tot een lesse dien' de vaderlijke ramp.
    D' Almachtige, mijn kind! mij roept u te begeven,
  Vaart wel! ik wandel door den dood in 't eeuwig leven,
  Om hooger heerschen, vrij van 't menschelijk gekwel:
  Uw handen ik beveel den staf van Israël.
    Gij, die om 't kwaad eens vorsts 's kroons glinsterende stralen
  Van 't een in 't ander huis, van land tot land doet dwalen,
  Verletze[107] bij de mijne, en brengt, van mijns zoons zoon,
  Dien Grooten Koning eens te voorschijn en ten toon,
  Daar Israël op hoopt, daarna[108] ik zucht te voren,
  Groot Koning, die het rijk des Duivels zal verstoren."
    Zoo sterft hij, en de zoon zijn voetspoor gade slaat,
  En 's Hemels God met hert en mond aanbidden gaat:
  Door Godvruchts deure treedt in 't rijke met verlangen,
  En speelt tot 's Heeren lof veel lieden[109], veel gezangen,
  En smookt te Gibeon, en in den geest aanschouwt,
  Terwijl zijn vleesch nog slaapt, dien God dien hij vertrouwt,
  Groot God, die rijk gekroond met flonkerende vieren,
  Hem vier joffrouwen toont, en geeft hem keur van vieren[110].
    De Glorie zwikt[111] een schicht, dieze in haar rechter vaat[112],
  En treedt er niet als maagd, maar als een braaf[113] soldaat,
  In 't glinst'rende gesternt' verbergt z' haar hoofd en kruine,
  En in een sluyer draagt ze een heldere bazuine,
  Wiens wind is enkel lof, trompet, wiens hel geruisch
  Vult van de schoone zon het een en 't ander huis:
  'tHoveerdig weefsel van haar sleepkeurs, die zoo gloriet
  Met 's vijands onderlage[114], is bloedig gehistoriet[115],
  Met benden, met trofeên, en ringen: met de voet
  Zij duizend koningen vertreênde zuchten doet.
    De Rijkdom mag[116] men prat niet wijd van hier zien brommen,
  Met Pluto's, Rhea's, en vrouw Thetis haar rijkdommen:
  Eens lakens held're glans bedekt haar lichaam houdt,
  Robijnscherp[117], en gestijfd van ingeslagen goud:
  Haar rechte en slinker stort een bus, waar uit gestegen
  Komt neêrwaarts een Pactool'[118], een blonden Englen[119]regen,
  Een glinsterende Taag: haar knechts 't geluk men heet,
  Het waken, spaarzaamheid, en d' arbeid nat bezweet.
    Gezondheid toont haar ginds, geen rimp'len 't voorhoofd breken,
  Haar oog geen peerlen dauwt, haar kaken niet verbleeken;
  Blij, levend', poezelig, vertoont ze een kinds-gelaat,
  Zij huppelt, danst, en springt, en vliegt, waar dat ze gaat:
  Des levens held're toorts blaakt in haar vuist ten toone,
  En d' heil'ge vederbos des Fenix overschoone
  't Begin haars keurs verstrekt; en ziet, aan de ander zij
  Komt ons de Wijsheid met haar statig aanzicht bij;
  Die, opdat z' hoog verzel de voetelooze vooglen
  Van 't eeuwig Paradijs, zijn aangehecht twee vlooglen:
  Stil is ze van gebaar, haar gang verzwaart ze zeer,
  Men ziet ze oon[120] regelmaat en passer nimmermeer:
  De spiegel van nature, en haar zelf tot haar vordel[121],
  Hangt aan de ketenkens van haren rijken gordel.
    De vorst, zijn oogen op haar schoonheid slaande knap[122],
  Waant ingelijfd te zijn in 's Hemels borgerschap:
  Hij vindt zich met den glans eens Paradijs besloten,
  En twijfelt, wat hij zal uit zoo veel goed'ren loten;
  Ten leste spreekt hij dus: "wat hebbe ik, Heer! gedaan,
  Om van uw handen zoo veel eer en goeds t' ontvaân?
  Gij voorkomt mijn verdienste, of liever bouwt Uw eere
  Als gij mijn snoodheid[123] eert: o, de Overhand[124] is, Heere!
  Een keizerlijk geschenk, en niets en is zoo zoet
  Dan dat men 's gramschaps brand maakt dronken in het bloed;
  Maar laas! vaak volgen haar veel woênde razernijen,
  En d' oû gewoonte van bebloede moorderijen
  Maakt metter tijd gelijk d' onstrengsten koning schier
  Een tijger, felle leeuw, wildzwijn, of panterdier.
    Die schijnt gelukkig, die zijn vruchtb're kudd' ziet zwillen,[125]
  En stelen Carmelus[126] zijn groenende achterbillen[127];
  Om wien een wijnrijk land en vruchtbaar korenaard'[128]
  Doorploegd met ijzer scherp, oneind'lijk teelt en baart:
  Die van de Seres heeft de blonde en goudgeel âren,
  Het dierbaar schoon gesteent' van de Arabische baren,
  De wouden Entidors, 't Ofirisch goud daar bij,
  Van Sabba 't reukwerk zoet, en Tyrus' pelterij.
    Maar hoe! men ziet alzins, waar rijkdom staat in 't bloeyen,
  't Opmerken[129] sterven en vermetelheid meer groeyen:
  De rijke slaaft om 't goud, en wie, naar God geaard,
  Zijn oogen en gemoed wil opslaan Hemelwaart,
  Moet arm zijn in der daad, of arm zich toe gaan stellen:
  En vreeze en rijkdom ook malkand'ren steeds verzellen.
    Lang leven waar mijn wensch, mijns herten lust en wit,
  Dat ik mijn zonen zage in 't derde en vierde lid:
  Maar ik bezorg mij[130] voor de rampspoên, die verbolgen
  Gemeenelijken dicht mijns levens langheid volgen:
  Wie wel leeft leeft genoeg, want 's levens loop, die kort
  Is, naar der dagen tal niet afgemeten wordt,
  Maar naar doorluchte daân; en 't leven, kort en sterflijk,
  Is maar een oogenblik, een niet bij 't onbederflijk.
  Zulks is de wijsheid niet, de eere acht zij als 't gespook
  Eens winds, die licht vervliegt, het leven enkel rook,
  De scepter eenen tak van masthout klein van weerden,
  De peerlen zand en gruis, het goud maar slijm der eerden[131]:
  Zij is een spiegel Gods, een bliksem, die ontgaat
  Den donderkogel van zijn Goddelijk gelaat:
  Een heil'ge instortinge ook des milden Hemels, nimmer
  De schoonheid is gebluscht haars voorhoofds klaar[132] van
        schimmer[133],
  Altijd haar zelf gelijk, zij niet alleen zoo net
  Een zelfde spoor vervolgt, maar houdt een zelfde tred:
  Gezondheid buiten haar, eer, rijkdom in 't gemeene
  Mij drie venijnen waar[134]; de Wijsheid is 't alleene,
  Die van alle andre goên[135] mag strekken zonderling[136]
  Haar leidsvrouw, werktuig, born, cieraad, en matiging.
    Brengtze, o God! voor den dag, laatze, o God! mij verstrekken
  Een bedgenoot altijd, op dat ik steeds mag lekken
  Den zoeten geur, die vloeit uit haren heil'gen mond,
  Datze in het vierschaar mij verzelschap t' allerstond,
  En ik nog kindsch[137] en teêr, met haren staf beschudden
  In vette weiden mag d' Abrahamietsche kudden,[138]
  Oneindelijcke kudd', ja, kudde, die gewis
  Een trouwen herder van den Hemel weerdig is.
  Heer! geeftze mij, ik kwijn, ik flaauwe, of, zoo ik leve,
  Ik, heilge vuurvliege, in haar vlamme leve en zweve,
  En, nieuwe zomeruil[139], te stout, in 't licht gesmook
  Van hare lampkens, ik mijn vlerkskens teêr verschrook."[140]
    "Houd daar, ik schenk ze u!" zegt d' onsterfelijke vorste,[141]
  "Vermids geen ander liefd' brandt in uw eed'le borste;
  Ik wil, dat gij bezit, als tot een toegift veil,[142]
  Gezondheid, rijkdom, eer, en overvloed van heil,
  Terwijl gij dient dees maagd, in mijnen dienst u bouwe[143]:
  Oon[144] eersleep mag niet treên zoo welgeboren vrouwe."
    Als Salomon ontwaakt, hij merkelijken ziet
  Dat de gematigdheid[145] van 's lichaams dampen niet
  Veroorzaakt in zijn geest een droom zoo wonderbaarlijk;
  Maar 't afgezette beeld van d' hand eens Engels waarlijk:
  Want zalig hem oon kunst de kunsten staan ter hand,
  Geleerdheid zonder moeite; een ongemeen verstand
  Zijn doen verguldt; hij vliegt om hoog, en gaat doorzoeken
  Van 's werelds ingewand de diepte, en donkre hoeken.
    De raadsels van 't gewijd pampier zijn hem gemeen,
  En daaglijks zijn gesprake[146]; en zijn diepzinnig brein
  Van weinig woorden, die de goddelijke veêren
  Beschreven, zoude eerlang veel boeken ons stoffeeren.
  Geleerdlijk[147] hij de zon oon vreeze sterven ziet:
  De dwalinge onverdwaald der sterren hij bespiedt:
  Hij weet of 't is nature, of engel, die de ronde
  Met een drievoude keer doet op één tijd en stonde:
  Of Febus licht van zijn, de Maan van anders[148] vuur:
  Of d'herfst de zomer, lent, en winter, koud en stuur,
  Der zonnen[149] kindren zijn: en van wat rook, zoo verre
  Om hoog, de locht ontsteekt een langgehaarde sterre:
  Wat polsen, stijf van dreun, wind telen slinks en krom:
  Wat vuurge pennen dat de bliksems dragen om:
  Wat breidel d'oceaan dwingt binnen zijne palen;
  Of hij gehoorzaamt 't licht met zijn gehoornde stralen;
  Of 't zweetrig kussen[150] des verliefden hemels frisch
  Der peerlen vader, en der oestren bruigom is:
  Of 't waar is, dat hij droef de slijmige ons uitzondert,
  De blinkende als hij lacht, de bleeke teelt als 't dondert:
  Of 't vochtig element 't grijze Amber teelt gewis,
  Of datmen 't vette drek zal achten van een visch.
  Hij weet, waaromme de aarde is vast rond, oon begintsel[151],
  Des werelds middelpunt, en der naturen bindsel:
  Hij kan ze meten, en verstaat nog, of hij 't zag,
  Hoe doch de coloquint met zulken oordeel mag
  Uitpikken 't witte vocht in duist're en donkere adren,
  't Elleborum het zwart, de Rha het groen vergadren:
  En of zulks toegaat, in ons zwak en teder lijf,
  Of halende tot zich, of jagende uit heel stijf.
  Kortom, der planten kracht hij kent, die, groot en teder,
  Nature in wezen houdt van d'Hysoop tot den Ceder.
  Hij weet, waarom de tand des bijtwolfs, droef van aard,
  't Peerd groote snelheid geeft, en ook zijn spoor verzwaart:
  Hoe in een oogenblik hyëna 's teven[152] blaffen,
  In't nadren met haar schaauw, behend[153] weet af te schaffen:
  Hoe 't komt dat d'elefant, verhit door 's gramschaps vlam,
  Getemd wordt, als hem naakt de ruiggevliesde ram;
  Hoe't komt, dat d'Alderhoogst' vrijt[154] d'adeler voor't slingren
  Des bliksems, die hij schiet met gloeyendige vingren;
  Waarom de zeegans ook haar eyers, groot van schel,
  Broeit met haer poten uit, heel heet en breed van vel,
  En zonder tonge schreeuwt, geteugeld aan[155] haar vlerken,
  Zoo zij naar wensch niet kan de zoute velden merken.
  Hij weet, of uit een damp ontstaat de keizelsteen,
  Of uit gekookte slijm; geleerdlijk geeft hij reên
  Of van 't kwikzilver, of van zwavel de metalen
  Ontstaan, of van een sap gedikt door 's winters dralen,
  En rein geveegd door d'hitte, of van een aschig vocht,
  Of dat hij, die 't gewoel der dikke baren wrocht,
  Het hemels keizerrijk, de bontgespikkelde eerde,
  Gelijk men ze uittrekt nu, almachtig die[156] formeerde.
  Hij weet, waarom de deugd des heldren jaspis helpt
  Den bloedenden, en 't bloed behendiglijken stelpt;
  De safier heelt 't gezicht, de topaas zal bestrijen
  Vrouw Venus; de Amethist dien God, wien 't veil[157] wil vlijen,[158]
  En hoe 't zich toedraagt, dat jeloers de diamant
  Zich tegen des magneets behende[159] diefstal kant.
  Getalen, maat, en toon zijn geest weet t' achterhalen,
  En d'effenmatigheid der lijven met haar talen[160]:
  En van den Nectar zat, die d'hemel stort altijd,
  De bij heeft d'honig op zijn lippen geconfijt.
  Maar hij omhelst geensins des spieglings bloote aanmerking
  Met zulken ijver als de nutzame[161] bewerking,
  Noch draagt het snatren van een weetzucht zoo veel gunst,
  Noch d'hovaard eens sofists, als deze brave kunst
  Die vestigt eenen staat, het heilig roer kan vaten[162],
  En met eenstemmigheid voên hooge en leege staten.
  Voor al hij 't recht niet krenkt, der wetten kracht hij vergt,
  En, als d' uitstekendst' van 't hoog Pyreneesch gebergt'[163],
  Zijn voorhoofd hij verklaart[164], en 't hooft steekt in de lochten,
  Versmaadt slagregens, 't ijs, de winden, en de tochten:
  De stormen hij belacht, en braaf[165] worpt bovendien
  Des donders hovaardij ter neder voor zijn kniên.
  Oon vlekke draagt hij zich[166], onbuiglijk vonniswijzer,
  Noch niemands gunst ontrukt zijn vuist het wrekende ijzer,
  Noch haat en wettet[167] niet; de gunsten hij vertreedt
  Met zijne voeten; hij 's volks vreeze en tranen kneedt;
  's Gouds stralen nimmermeer doen schemeren zijn oogen,
  Noch vindt zich met een wolk van onkund' niet betogen.
  Zijn spraak wordt een geheim geacht van minst en meest,
  En uit 's lands wetten hij scherpzinnig trekt den geest.
  In zaak van twijfel spitst hij zich op 's dingers[168] perten[169]
  Omzichtig, en ontleedt der loozer[170] pleiters herten.
    Van zijn geboortendag geen vijftien oogsten[171] nooit,
  Verschudden haar perruik, met goud schoon opgetooid,
  Als hij gelukkig scheidde[172], en wijs'lijk uit kost voeren
  't Vermaarde pleitgeschil van twee doorslepen hoeren:
    "Laas, aarde!" de eerste zegt, "is 't mooglijk, dat gebelgd
  Gij, berstende van spijt, niet levendig verzwelgt
  Dit vuil afgrijslijk wijf? Heer koning! is het mooglijk,
  Dat uitgaande, om bestaan een stuk zoo ongedooglijk,
  Zij schaamtloos uwen troon derf nadren met bedrog,
  Niet om kwijtschelding, maar om aan te klagen nog?
  Die stiefmoer, van de slaap, van spijze en wijn vertreden,
  Heeft haren zoon versmacht[173], den jongsten nacht geleden,
  Doen[174], vindend' hem ijskoud oon pols en roering, let,
  Erglistelijken legt hem fijntjens in mijn bed,
  Nam 't mijn weêr in de plaatse;--houd daar, o oû slaapbye[175]!
  O meer als eerlooz'! houd, ô zaad van bastardye!
  Uw prije[176] neemt; houd daar! en geeft mij mijn gerief,
  Mijn hoop, mijn tijdverdrijf, mijn herteken, mijn lief!
  O bitter avontuur! o zeldzaam kerkendiefte[177]!
  Dit klein fraai Engelken gij kussen naar beliefte!
  Hij zoetert lachen om uw staamlende gebaar,
  En zich verwerren in uw vuil, uw luizig haar!
  Dit poppeken de vreugd doen in uw ziel oprijzen,
  En, groot geworden, uw wanschapen oudheid[178] spijzen:
  Maar ik, och arm'! helaas! heb voor mijn lot alleen
  Den last van 't zwanger gaan, en 's barens herde weên,
  Het schudden van zijn wieg, van 's waters musk[179] de luchten,
  En van zijn kinds-geschrei de moeilijke geruchten.[180]
  O, onder sterflijke' ik de ellendigste in 't verdriet!
  O kinderlooze moêr! ach, dat uw handen niet
  Zijn met een mes voorzien, als 't hert met razernijen!
  Neen, eer ik zal dien smaad zoo wederweerdig lijen,
  Wil ik dees teve doôn, en fellijk eer bestaan,
  Haar boezem woênde met mijn hand te randen aan."
    Dus antwoord de ander: "ha, wolvin! ha, heetst' der teven!
  He! wie geloofde ooit, dat een boosheid zoo doordreven
  Den wijn verzelde: indien Gods ooge u niet vervaart,
  Vreest 's Konings wakkre geest nog[181], die zijn plaats bewaart.
  't Vernoegt u niet dat gij mij aantijgt, door uw boosheid,
  Doortraptheid, dronkenschap, moord, meineed, en eerloosheid,
  Gij wilt mij, maar vergeefs, ontnemen nog mijn kind:
  Neen, al te vast hem liefde in 's moeders ermen bindt
  Hij rooft mij 't leven, die mij rooft mijn kind goedaardig.
  Gerechten Davids zoon! die zijt als hij rechtvaardig,
  Ik bidde, dat uit gunst des gunsts, die hij u eer
  Bewees, doen hij weêr kinds, met toegeneigd gebeer[182],
  Uw tranen stilde, en met zijn tonge, uit groot begeeren,
  Van jongs op u de spraak ging leeren fatzoeneeren:
  Of als, bebloed en warm en kuchende en begaan,
  Hij keerde met den roof der koningen verlaân[183],
  U in zijn beuk'laar wiegde, u vrund'lijk liep omermen,
  En schreyend hief u op zijn schouder met zijn ermen:
  Gij greept zijn baard en loegt[184], als gij zaagt lachen stout
  Een ander Salomon, in 't helder vlammend goud
  Van 't vaderlijk helmet, en bootste honderd lachjens
  Ter zijden 't pluimdonst[185] van zijn witte reigerschachtjens:
  En, met de baren van een pluim bedekt, gij doen
  Een vogel scheent, die in een hage zingt in 't groen:
  O, ik bezweere u, bij den naam des hoogberomde
  Bathseba, die des nachts haar duizendmalen kromde
  Koud over uwe wieg, en eer gij d'uchtend kreegt[186],
  Haar tepel van wit bloed had honderdmaal geleêgd;
  Die met 't bepeerlde goud[187] uw hoofd ging overwelven,
  En leefd' zorgvuldig meer bij u als bij haar zelven:
  O groote Koning! ik bezweer u, bij al 't gunt[188]
  Hier 't heiligst' wordt geschat, dat gij mij recht vergunt:
  Dat, zoo uw goedheid, laas! te hinderlijk mijn zake,
  Van mijn ontfangen leed vergunnen wil geen wrake,
  Ten minste neemt mij niet 't geen mij natuur met smert
  Gaf buiten uwe jonst: ontrukt mij niet mijn hert:
  Ontvreemt, met oorlof, mij mijn bloed niet; daarbeneven
  Maakt ons niet kinderloos, gedurende 's kinds leven!"
    Terwijl met roepen zij 't den Koning maken moê
  "Mijn is het kind!" "'t is mijn!" "gij liegt, 't behoort mij toe!"
  Het volk reeds half geschift is: d'een, naar 's herten oordeel
  Dees vrouw draagt, d'ander wijst het ander wijf te voordeel.
  Gelijk twee tuisschers[189] op een speelberd, op goê hoop,
  Kasteelen, wijngaards, land vertrouwen 's teerlings loop:
  Een strijdige begeerte ontroert al de ommestandren,
  D'een d'eene gunstig is, en d'ander draagt den andren,
  En elk, door vreeze en hoop gedreven, na als voor,
  Ontstelt 't bewegen van 't bedriegelijk yvoor[190].
    De koning dut[191] alleen, en zijn wijze ooren hoorden
  Geen ongelijkheid in gehuil, geklag, en woorden.
  's Kinds aanzicht aangemerkt, 't en teekent noch 't en wroegt[192]
  De een meer als de ander niet: noch 's rechters geest vernoegd
  Wordt, zoo men overslaat haar jaren vergeleken;
  Duttende[193], vindt hij zich van waartuig[194] ook versteken,
  Daarna spreekt hij aldus: "maar, 't schijnt, een droomenpraat;
  Als rechters vlijtigheid alle onderzoek ontstaat[195],
  Moet iet aanmerk'lijks, uit naturens schoot behendlijk
  Geput, zijn toevlucht zijn, of zich[196] behelpen endlijk
  Met 's pijnbanks strengigheid: nu 't moederlijk gemoed
  Een vast gezet[197] is van nature mild en goed,
  En nimmermeer natuur haar strenger stelt ten toone
  Dan in 't geen lijdende is een moeder in haar zone!"
  Daar op gelijk ontwaakt: "tsa! zegt hij, 't zweerd gewet!
  Tsa, dat u 't kind nu toegedeeld werd'[198] juist en net!
  't Recht en meêdoogendheid verplaatst laat elders zwerven,
  De billijkheid niet duldt dat een 't zal heel be-erven."
  O herd geschil! daar ziet de rechter, in 't besluit[199],
  Haars herten heimlijkheên elk kenbaar breken uit:
  't Momaanzicht is gelicht: haar tonge, flaauw van krachten,
  Met een oprechte wensch geeft antwoord hun gedachten.
  De valsche moeder zegt: "'t geschiede, ik wil 't, houd daar!
  Rechtveerdig deelt 't gebeent', zijn naglen, en zijn haar."
  "Och deelet[200] niet! ik geef," zegt de ander, "u te voren,
  Mijn recht, vervloekte vrouw! daar, neem mijn uitverkoren
  Klein kind in uw bezit; nog liever ik 't voor dij
  Houd levende en geheel, als dood ontleed voor mij."
  De koning zegt: "'t hoort u, die 't barend' hebt verkregen,
  't Hoort u toe, door mijn recht en 't moederlijk bewegen[201]."
    Gelijk een zelve mijn nu voortbrengt, met het goud,
  Veel goed chrysocolon en zilver menigvoud,
  Eens rijkdoms rijke schat, een ongelooflijke eere
  Verzelt van Davids zoon de wijsheid meer en meere:
  Te water hij gebiedt, hij heerscht te lande ontzien,
  Wel honderd kroonen fluks zijn tulband manschap biên;
  Sidon, de zee des Nijls naast aan zijn grenzen palen,
  Voor hem de vochte Eufraat zijn hoornen leeg laat dalen;
  Peru in zijn trezoor vloeit rijklijk, zoo men zeît[202].
  Te Sion 't goud als zand gemeen voor elk een leît,
  De peerle als keizelsteen; en heel Judeê in vreden
  Alsins vloeit in een zee, zoo 't schijnt, van zaligheden.
  Elk zonder afgunst leest[203], en zonder krijgsgerucht,
  Zijns wijnstoks trossen en zijns vijgbooms zoete vrucht.
  Hij overvloeit van als[204], niet op dat hij naar wensche
  Van mensch worde een vuil zwijn, maar Engel van een mensche,
  D' onsterflijke tot lof, die, daar hij hier nog leeft,
  Van 't hemelsche vermaak hem reede een voorsmaak geeft.
  't Welriekende gerucht van 's konings heerlijkheden,
  Rijkdom, schoontaligheid zich gaat alom verspreeden.
  De Tyriêrs willig hem als bondgenoot ontvaân.
  Zijn zoonschap Faro zoekt; de nabuur bidt hem aan
  Niet min als d' onderzaat, en 't vuur zijns oogs met ijle
  Ontsteekt der jonffren[205] bloem op de oevren van den Nijle.
    Wat maakty, Salomon? och armen! ziet uw geest
  Niet, dat dees bruiloft u een strik is en geen feest?
  Een hymen, geschakeerd van ongelijke willen,
  En voor 't onsterflijk zaad[206] recht doodlijke geschillen:
  Dat d' os en d' ezel, in een zelve juk gepaard,
  Niet voeglijk ploegen om de korendragend' aard'.
  Wie met een heidensch bloed zich echtlijk gaat verzellen,
  Doet eêbreuk[207] voor den Heer; 't geloof wil altijd hellen[208],
  't Vereischt een hulpe, en geen bekoorster meer om haar[209]
  Van 't eerste werktuig van den ouden Logenaar,
  Noch gift dat dood'lijk in uw bed ligt, heet van minne,
  En d' ongodvruchtigheid u blaast ten lippen inne.
  Groot koning! die gij van den vloed des Nijls ontleent,
  Geen vleesch is van uw vleesch, geen been van uw gebeent'.
  't Is een uitheemsch gebeente, een ribb' van woeste onvrije,
  Een lid geheel verrot van Faro's lazerije[210].
    Maar, zuldy zeggen, hoe? alreê de schoone bruid
  Van d' afgodischen Nijl 't bevlekt gewaad trok uit,
  In 't wit haar cieren gaat, d' onnoozelheid omgorden,
  En door 't geloove is nu Abrahams zaad geworden.
  Zulks stemmen wij licht toe, en d' heil'ge schoonheids cier,
  Waar van zij 't beelde draagt, mij lichtelijken hier
  Doet hellen aan[211] die kant: maar ducht ik, of verslimde[212]
  Haar eersleep al uw hof, dat God op u vergrimde,
  D' Onsterflijke, die niet wil dulden, dat men slinks
  Gaat mengen Izaks bloed met 't bloed eens vreemdelings.
    Recht onder d' Evenaar de aanminnige nature
  Besprengt een aardig bosch, dit boomgroent t' aller ure,
  Daar, door het gantsche jaar, de Mei in 't groene staat,
  Die met zijn verwe alom 't schoon veld tapijten[213] gaat.
  De aard' lacht hier overal, en, hoe men meer wil buigen
  De bloemen, schoon gesternt, te meer zij levend' juichen.
  't Groeit hier al zonder moeite, of is 't door arbeids pijn,
  De zoete Zefier zal alleen de bouwheer zijn.
  De Zuidwind botster[214] niet, en d' hagel, na lang dreigen,
  't Onsterflijk woud niet snoeit; de rechte palm in 't neigen
  Kust vrundelijk zijn bruid; de planeboom aldaar
  Al schuifelende vrijt zijn weêrgâ 't gantsche jaar.
  De popelier aanbiedt zijn dienst den popelieren.
  De kromme olm wordt omhelsd van d' wijngaard goedertieren.
  't Veil kleeft aan d' eiken dicht, en 't groeit en 't leeft er al,
  En 't wordt er al geteeld vrouw Cypris[215] te geval.
  De waan poortwachterse[216] is, en hoedt met groote stoutheid
  De poort voor gierigheid, zorge, en verstorven oudheid[217],
  Zooze op 't gebloeid poortaal van 't groenend' huis niet heen[218]
  Uit achteloosheid werpt[218] het paksken van de reên:
  Doch wel onthaalt z' hierin de bloode stoutigheden,
  Schoontaligheids gebaar, de vleyende gebeden,
  De gramschap haast gebluscht, de tranen haast weêr droog,
  Behende dieverij, 't vertwijf'len, 't lachende oog,
  De slappe ledigheid, de wellust in haar bloeyen,
  Wien d' heilge Nectar men welriekend' ziet ontvloeyen,
  't Gerâbraakt waken, d' hoop van 's vuur'gen wensch geniet[219],
  D' onsterfelijke spijs, het aangenaam verdriet,
  't Ontbondene verlof, en overdaads niet achten,
  De tooverlieden[220], en de zoete minneklachten.
  De telg verladen[221] van het balsem druppend hout
  Steeds onder 't nestlen trilt der Liefdekens veelvoud:
  De schoonheid legt[222]: lust broeit: d' hertstochten, door 't veel
        tergen
  Des brands, 't gebroedsel kipt[223] van dees Pygmeesche dwergen:
  't Een ligt in 't eiwit nog, en 't ander leeft al vlug:
  Een ander tot een wieg strekt 's moeders lieve rug:
  Een ander stoppelhaart: een ander leerling jeugdig
  Van tak in tak, van hage in hage wispelt vreugdig.
  't Een in eens applaars[224] schaaûw zacht dobbedobt en slaat,
  En van zijn ermen neêr zijn koker hangen laat,
  Die vuur'ge damp uitbraakt, en op een muschken teder
  Proeft 't ander zijnen boog, die reuzen velt ter neder.
  Lijmstrikken 't ander spant voor 't sijsken met een zwink,
  Voor 't zoet kanariken, en voor den snatervink.
  Ziet, ziet, hoe stille dees, hangvleuglende te bijster,
  De vog'len noopen gaan: die dwers beschrijdt een lijster:
  Die vliegen doet een paauw: die een faisant ment fraai:
  Die noopt een blanke zwaan: die jaagt een papegaai:
  Die leidt vast aarzelings het duifken glad van kuive;
  Die draayen doet rondom een wilde ringelduive.
  Ziet, hoe een bende van dees pottertjens[225] te gaâr
  De gulden witjens jaagt zoo dertel hier en daar,
  't Een met een rozetak wil vangen 't zomeruiltjen,
  Die met zijn handjens teêr, een ander met een tuiltjen:
  't Gehoornde vogelken[226] ontslipt ze, en leurt[227] een vlaag[228],
  Met lichte sprong op sprong, der minneboefjens laag.
  "Mijn buisjens[229]!" Cypris roept, "weg met dees malle mijntjens[230],
  Want voor een zomeruil, mijn kleintjens! moogdy fijntjens
  Doen sneuvelen ter neêr een dertel Venuskind,
  Gehoornde Cupidons genoeg men alzins[231] vindt."
    Twee tweelingen daar op, wiens gulden minneflitsen
  In 't koninklijke bloed slechts weeken hare spitsen:
  "Tza, broeder!" zeggen zij, "dat onz' hand inder ijl
  In dees twee herten elk ga schieten eenen pijl:"
  De daad zoo snel gaat, als 't gevlerkte woord, zijn gangen.
  Zij doen een keer twee drie om zoo de vlucht t' erlangen:
  't Gepluimde vlerksken elk klep, klep! beweegt en zwaait
  Den krink[232] gekarmozijnd tot driemaal, ingezaaid
  Hier 't goud, daar 't hemelsblaauw, 't een naar Judeên gaat pogen,
  En 't ander spoedt naar 't strand des Nijls, hoog opgetogen;
  Ziet, Faroos dochter doen[233], haars tijds bragaat[234] en eer,
  Haar vlechten streelde[235], die ter aarden golfden neêr,
  En in een klein vertrek, gevloerd met geele platen[236],
  De geestig' hand van drie kunstjonffren stond gelaten[237];
  Met 't weêrzijds honderdmaal getande palmhout daar
  De lokken ploegde d' een van haar uitvloeyend haar[238],
  En d' ander overstortt' haar guldene perruiken[239]
  Met eenen Nectarstroom zachtglijend', zoet om ruiken:
  De derde, nu met naald, nu met een vinger eêl,
  Frizeert en nopt en krolt en kronkelt een goed deel,
  En d' ander watert z' hier en daar naar de oû gewoonheid,
  En, smalende op de kunst, verheerlijken haar schoonheid:
  Als dezer tweelings een met 't schut, dat vurig blaakt,
  In zwaluwen gestalt, daar snellijk binnen raakt,
  En op haar boezem lost, 'k en weet niet hoe, de veugel
  Schalk 't gouden boogsken, dat school onder slinker[240] vleugel;
  De maagd zegt: "ik heb 't weg, 'k heb 't in de lenden, ach!"
  Maar als zij bij haar bloed nog geen litteeken[241] zag,
  "Neen, 't is geen wonde och arm! ik wedde," zegt ze al droever,
  "Dat, slapende op de kant van 't naaste beekskens oever,
  Een adder boos van aard in mijnen boezem gleê;
  Zij pikt mij in mijn herte! o, reikt mij hand op steê[242],
  Brengt mij fluks beddewaarts, eens ijzig vuurs vernielen
  Een heete ijskegel is de kwelgeest mijner zielen[243]."
    Hoe vele ga!s helaas! o, wicht, te fel en bits!
  Met uwen honig mengt uw invergifte[244] flits!
  De maagd, die op 't vermaal[245] der velden plag te weyen,
  Te lachen, springen, en te dansen met haar reyen,
  Lieft de eenzaamheid, is droef, en bij haar zelven[246] stom,
  Steent, mijmert, en verzucht, en weet niet eens waarom.
  De rijkdom, 't prat geweld der naalden opgetogen
  Haar stelt der Jebuzeên bolwerken naakt voor oogen.
  In 't kristalijn des Nijls verschijnt haar de Jordaan,
  In Memfis Solyme[247], en steeds t' elken weder aan
  Haar hand bootst op 't stramien, van zelf en ongeboden,
  't Beeld en schoon voorhoofd van de vorst en prins der Joden:
  Dien, als hij voorslag[248] vast van d' heil'ge tempel maakt,
  Juist op een zelve tijd het ander tweeling raakt:
  De pijl hecht in 't gebeent, de ramp zit in zijn âren,
  De slaap doet niet in slaap zijn zoete smerten varen,
  Faronide is zijn hert, Faronide is alleen
  De eenige stoffe van zijn hooge wonderreên.
  Hij voedt een burgerkrijg in zijn gemoed van binnen.
  Nu rijst de alziende zon, om 's aardrijks lijst[249] te winnen,
  Nu sticht ze 's middags brand, nu rust ze in schaduw frisch,
  Maar zijne min steeds op haar heete middag is.
  Hij temt zijn peerden als voorheen niet zoo vermetel,
  Hij leest noch schrijft, noch klimt op zijnen rechters zetel,
  Om hooren 's weduws klacht, noch zorgt voor 't hofgezin,
  Hij stelt geen wet meer, hij ontvangt ze van de min.
    Gezanten, die beraân[250] dees feeste gaat betrachten[251],
  Met tafereelen noch met ringen wilt bevrachten
  Uw koets; de schrandre min heeft lang 't afzetsel zoet
  Gesneden, met zijn schicht, in 't diepst' van haar gemoed;
  D' een steeds in d' ander leeft, zij hebben, zeldzaam perten[252]!
  Verwisseld tegen een elkanders vuurge herten;
  Veel min genoegens 't hert vindt in als buiten haar,
  Maar 't wenscht met zijnen gast te huwen 't lijf te gaâr.
    't Gebeurt welhaast, de maagd men uit de prangende ermen
  Haars moeders rukt en trekt, die al beroerd[253] gaat kermen,
  En blijde is te gelijk, en schreyende en ontsteld,
  De vader, oude stok[254], dus haar vertrek verzelt:
    "Mijn kind, mijn zoete zorg, Osiris leide uw wegen,
  De loyende[255] Isis brenge uw huis eerlang den zegen
  Eens guldenen geslachts, en met uw dagen nu
  De kuische liefde groei van Salomon en u!"
    Vrouw, maagd, kind, jong en oud, gezonde en kranke menschen
  Van toornen[256] volgen haar met wenken en goê wenschen.
  De stille Nijl woelt min als hij wel anders doet.
  Het Zuiden strekt schips wind en onwind voor den vloed.
  Haar voetzool 't land alsins welriekende doet schijnen:
  Haar ooge vruchtbaar maakt de Arabische woestijnen.
  't Is Idumeër feeste; alsins men, al den dag,
  Niet dan kromhoornen hoort, gepijp, en trommel-slag.
  Als mieren krielet[257] volk bekranst te veldwaarts inne,
  En juicht en roept: "veel heils! veel heils de koninginne!
  O, dat ze een loot gelijk', dien de overschaauwde voet
  Van een te weeldig hout bleekverwig treuren doet,
  Maar van een zoeter wind haar elders op laat kweeken,
  En trotsch haar ruigte doet ten blonden Hemel steken:
  't Lacht t' haarwaarts al, daar[258] in nieuwe aard' zij willig tiert,
  En met gulde' app'len zij den gantschen lusthof ciert."
    Van 't rijke Sion men kan straten zien noch raken.
  't Beneênste is getapijt met ruiggehaard scharlaken,
  De zijden zijn van zij', 't borduursel onbevlekt
  Die voor de stralen van te heeten zon bedekt;
  Men dringt, men stoeit te hoop; een tij[259] van menschen heden
  Volgt golvende alsins na de maget[260] aangebeden.
  De jonffren worpen[261] van de daken even zeer
  Op haar weêrlichtend[262] hoofd een bloemenregen neêr,
  Jeloers, dat telken niet haars kaakskens tweelingrozen
  Die rozen schande aandoen, die van naturen[263] blozen.
    Ten leste komt ons hier der vorsten eere en pracht:
  Dees twee gelieven, als ter maanden halver dracht
  De klare zon en maan malkandren hel belonken,
  En worpen minlijk toe d' een d' ander duizend vonken.
  Zij zijn te gaâr gelijk schoon, jeugdig, groen, en blij,
  Gelijk in aardigheid; en wie niet van nabij
  Noch huif, noch mutse[264] ziet haar gulden hoofden cieren,
  Waant 't zijn Adonissen, of 't zijn twee Venus-dieren[265],
    Uit vreeze beven reê dees leerlings van de min:
  Haar eerste ontmoeten schijnt t' ontstellen hert en zin.
  De zoete bernkool[266], die inwendig broeit, mitsdezen
  Schiet roode vlammen door haar teder vrouw'lijk wezen,
  Haar tonge stamelt, en haar starende oogen stil
  Een schaamzaam[267] lamfer, schijnt[268], uit schaamt' bedekken wil.
    O prachtig' hymen! maar waar voerdy mij om hooge?
  Ben ik reed' Heidensch niet omtrent die zaal'ge boge,
  Daar hooge en leeger Goôn, en mindren, blij van geest
  Maaltijden, sprongen om, op Thetis' bruiloftsfeest[269]?
    Van 't Idumeesche land Juppijn de groot'[270] hier, onder
  Zijn lichte voeten, treedt den vuurge' en heeten donder,
  Verliest zijn majesteit door 't lachende gelaat,
  Van koning hoovling wordt, van vorst een onderzaat,
  Den kleinsten heel gelijk; en evenwel te meere
  Blinkt op zijn aangezicht al steeds de veinzende[271] eere.
  Meer als een Febus hier, meer als een Musa licht[272]
  Op 't gulde boogsken springt, en 't lieflijk maatgedicht[269],
  Zoo aardig, dat bijna arcadische[273] en pilaren
  Opspringen op 't gedreun van zang en zoete snaren.
  Veel Juno's schouw ik hier en veel Minerven aan,
  En veel Dianen, die in looze strikken vaân
  Wel duizend heeren, naar dat rijkdoms lust en liefde,
  Of eer of schoonheids brand haar 't herte kwetste en griefde.
  Veel aardig' Hebens, en meer als een Chiron hier
  Om dienst begaan, omtrent de bedden[274] goedertier
  Den nectar schaffen op; de disch ontvangt met belgen
  De schootlen die, gebeeld[275], de ambrosia verzwelgen.
  Wel honderd Marsen hier, oon bloeddorst op de been,
  Wel honderd Hermens voên tien duizend vrolijkheên.
  Tien-tien[276] Oreades, Pans, Satyrs narrisch[277] vlijen
  Zich[278], aan te stellen tien-tien[276] zotte mommerijen:
  Want, ik en weet niet hoe, Gods knechten in 't gemeen
  Inzuipen 't zoet vergif van woeste uitheemsche zeên.
    Van zoo veel beelden, daar een ander zich aan kwijten
  Mag, en die cieren met zijn heerlijke tapijten[279].
  Ik onder 't tijdverdrijf wil kiezen eenen dans,
  Die met wijszoet vermaak zij vergezelschapt gants,
  Kuisch' heilge defte[280] dans, dans, die te zonderlingen
  Aan Sal'mons grootheid past en aan mijn heilig zingen.
    De lekkre schootlen nu gelicht[281], na 't dralen lang,
  De dans vangt aan te gaan, in 't wijde en ruim bevang
  Eens zaals, die klaar, die rond, Augustisch[282] altemale,
  Te recht men noemen mag des werelds groote zale.
  O welken wellust! te zien hupplen zij aan zij
  In 't rond, langs hooge muur, een bende vrouwen blij
  En helden; haar oog licht als Farus[283] blinkt in 't duister,
  Haar lijf gecierd is met klinkanten[284], schoon van luister!
  't En is geen aars'len, maar een glijding zoet van pas;
  Eenstemmigheid haar toom is, zij gaan even ras;
  D' een luistert naar den gang des and'ren, juist en even,
  Die 't ziet, waant dat ze van één geest zijn voortgedreven;
  Al snellen zij, men zou 't noch zeggen, noch vermoên:
  Zij posten[285], tusschen tien-tien-duist schreên die ze doen,
  Een schreê zij rugwaarts gaan: de een ronde doen ze op de ander,
  En vruchtbaar lonken zij in 't loopen op malkander.
  In 't midden van de vloer zich sluyerwijs verspreedt
  Een hemelsblaauwe riem, gemarbeld[286] lang en breed
  Met beelden, daar met vlam betogen wij aanschouwen
  En dansen zien te hoop vijf heeren en twee vrouwen[287].
    Hier danst een oude stok, met zijnen mantel lang[288]
  En bruingraauw, stijf omgord met een blaauwe adderslang,
  Die knaagt haar krunkelsteert, en kunstelijk ik spore
  Ruit, vierkruid, en komijn, alruin en[289] mandragore
  Voortskruipen in zijn kleed, waarin geschilderd zijn
  Naar 't leven het kameel, de beer, den ezel, 't zwijn:
  De wakkre vogel-kraan luid schreeuwt met veel geschals hier,
  De paauw zijn steert opsteekt: hij draagter tot een hals-cier
  Een groote cornalijn, daar 's kunst'naars ijzer dicht
  Den tijd in sneê met zijn drievoudig aangezicht.
  Zijn treden zijn gewis, zijn aanzicht nors van 't veinzen,
  Zijn lichaam is wel hier, maar elders zijn gepeinzen.
  D' heer[290] Zadok gaat'er met een gang, kloek, gaauw, en vlug,
  Braaf is hij, vro[291], en hupsch: op zijnen stijven rug
  Een zijdenkleed, wiens verwe op[292] 't blanke tin wil trekken,
  Met groote plooyen zich en vouwen uit gaat strekken,
  Gebeeld met eekel, aar, met lelie, violet,
  Olijf, mirobalaan: geboord, en rond omzet
  Met aarnen[293], droef[294] van pluim, met heerlijke faisanten,
  En met gejukte toornverschuddende[295] elefanten,
  Bezaaid met esmerald, en diamantscherp ook,
  En hoog en leeg doorvoerd met zoete geur en rook[296].
    De derde[297] op 't zelve plein[298] verhaast nog meer beneden
  Van zijn soldaatsche dans de woeste krijgsmans treden;
  't Gelaat is enkel vuur, en menig Jaspis schoon,
  En menige Amethist, op d' appel klaar ten toon
  Van zijn krom slagzweerd blinkt: van hoofdscheêl tot den tenen
  Blaauwt het gereten staal om 't moedig lichaam henen,
  't Goud op zijn beuk'laar vlamt, wiens rand, alom verguld,
  Met peerden snel te voet en wolven is gebuld[299]:
  En d'ommeloop des schilds gecierd is en beladen
  Met 't loofwerk van Euforb' en Scammonye bladen.
    Wie zijdy, schoone[300]! die met 't vuur uws oogs steekt aan
  Den hemel, en de locht, en de aarde, en d' oceaan?
  O, aller schoonen schoonste! u zelven ons wilt mellen[301]:
  Wien tortel, mussche, en duif, bij nacht bij daag verzellen
  Met groote eerbiedigheid: wiens gulden vlechthaar blinkt,
  Dat met roô rozen, thijm, en myrten is omringd;
  Die eenen cestes[302] gordt welriekende om uw lenden,
  Daar aardig nest'len in der minneguitjens benden:
  Om wiens gewaad een boord van veel granaten loopt,
  Gezoomd met klaar beryl, met safier toegeknoopt:
  Wiens voet verkleinende, in 't verklaard gewelf der sterren
  Nu volgt der dansers vorst, nu voordanst weêr van verren:
  Zijt gij 't o schoone! niet, die met een kuischzoet vuur,
  Onz' eega's herten in één hert smolt en natuur?
    En deze, die u volgt met aangename stappen[303],
  Deed hij behend niet die schoontalige[304] boodschappen?
  O, ziet, wat vreemder dracht! zijn mantel kakelbont
  Geboord met beekskens van kwikzilver schijnt in 't rond,
  En elke streep, die door 't scharlaken men ziet zwieren,
  Strekt tot een vlok aan 't einde agaatsteen of porfieren:
  Een koppel honden vast vervolgen hier den das:
  Daar weêr den loozen vos: daar 't geitken snel en ras:
  De leeuwerk, nachtegaal, en 't sijsken ongevangen
  Gebootst op 't schijngeboomt, de vlerken latend' hangen,
  Haar keel schijnt zwellen doen, en, met zoet veldgeschrei,
  Al kwinkeleerend' te beschamen den schalmei.
  D'eerdrook[305], de pimpernel, en petercelieblâren
  Beschaauwt 't gevlochten loof van zijn gekrunkeld' haren.
  Hij keert, hij draait, hij is vrijpostig net bespraakt;
  Veel kleine kringen in zijn groote rond' hij maakt:
  Zijn geschakeerde loop zich hier en gins gaat spreeden,
  En nog[306] verzelt één maat deze ongeregeldheden.
    Ruimbaan, o ieders walg! onheilige, aan een kant!
  Noch lot noch deel hebt ge aan dees heilge wellusts brand;
  Maar, zuivre zielen, komt! doorsnijdt gij vrij 't gedrange,
  Tza, wint de voorplaats, dat dit paar[307] verzade[308], eerlange,
  Ons oog met haar gelaat, dat overschoone paar:
  Alleen, alleen de feest wordt aangesteld om haar.
  O, 'k zie ze dicht hierbij, help God! wat fakkel licht er!
  Ik kan ze dulden niet, o eerste klaarheids stichter!
  O, zonne van de zon! helaas! de punten hier
  Wat van uw stralen koelt, en matigt wat uw vier,
  Met uitgestorte glans uw zuster gaat verrassen;
  't Is uit met mij, ik kan niet meer, ik keer tot asschen.
  O zaalge weêrgaân! nu 't met oorlof niet kan schien,
  Uw bevrunde aangezicht oon hinder aan te zien,
  Duldt, dat ik uwen dans, uws cieraads gulden stukken
  En zoete woorden, in mijn dichten uit mag drukken.
    De koningin haar haar (haar, waarvan distileert
  Steeds frissche dauw) draagt in veel krollen gefrizeerd:
  D'een vloeit ten voeten neêr in heldre lokskens, de ander
  Rijst met lang peerlesnoer gebonden aan malkander.
  Haar keurs damast is, met een zilvren frangiën-zoom,
  Geloof werkt rijklijk met het zilver van een stroom,
  Met maankruid, met kouwoerd[309] heel uitheemsch gaâr[310] geweven,
  En met het dier vermaald, dat bij de locht moet leven[311].
    Wat wildy, Musa! met een errenstig pinceel,
  In 't breede afmalen al haar schoonheid in 't geheel:
  Van al de schoonheid, glans, gunst, rijkdom uitgescheyen[312],
  Daar d' hemel meê beschonk de huppelende reyen
  Zij moeder is alleen, en, als een kristalijn[313],
  Den dans-aanschouw'ren zij'r af[314] jont den wederschijn.
    Een hoed[315], geweven gaâr[310] van bloemen die wel gaayen,[316]
  Citroenen, aren, en clytien die steeds draayen,
  En met robijn borduurd, balais, en chrysolijt,
  Bekroont 't straalworpend hoofd des bruidegoms[317] altijd.
  Zijn gesaffraande kraag tot spelwerk[318] heeft wel honderd
  Karbonk'len, rood als vuur, de balsem uitgezonderd[319],
  De ceder, de kanneel, de lauwer rijk gebeeld,
  Elk met haar ranken ciert zijn plooyen opgestreeld[320].
  De witgevlerkte zwaan hem toejuicht, met vermaken,
  Een nieuwe lofzang op zijns mantels gulde laken.
  De fenix hier zijn nest en grafstéê bouwen wil.
  Uit 't nat rijst 't met pantsier gewapend crocodil.
  De maayer zwert-gebraân zein[321], garven haast ontvielen,
  En snelle vrees hem fluks ent vleug'len aan zijn hielen.
    De felle leeuw worpt vuur en vlam uit d' oogen beus[322],
  En slingersteertend' hij, door bakhuis, muil en neus,
  Zijn gramschap eislijk slijpt[323], en d' adren gaat ontspannen
  Om een welriekend rot van panters aan te rannen[324]:
  Als juist den braven haan met purpren vederbos
  Zijn trotsche kop verciert: een kuif, half peersch en ros,
  En half verguld, men op zijn kruin hoog uit ziet steken,
  En langs zijn stijve borst, met spikklen bont bestreken,
  Een roode baard vloeit: in zijn geelgroen oogen leît
  De schrik gelegerd, en zijn leden zijn bespreid
  Met ongesponnen goud: zijn korte bek zich krommet:
  Zijn voet gespoord in 't treên gelijk een krijgsman brommet:
  Zijn groote steert zich in twee welfde[325] takken takt:
  Met vleugelruisschen hij zijn lenden ribbezakt[326]:
  Hij zingt[327], zoo 't schijnt, en met zijn bijzijn en trotsch brallen
  Hij van de sterke leeuw de kuif en moed doet vallen.
    Dees zalige eegaân, met een welbedreven spoor[328],
  Nu hupp'len achterwaart, nu zijlings, nu weêr voor:
  Zij dansen, zoo het schijnt, d' Hispanische _pavane_,
  En nochtans nimmer men haar lieve dans ziet gane[329]
  Uit 's gordels kringk[330], die met gesternde dieren, breed
  En wijd vermaald, alsins 't plaveisel onderscheet[331].
    Als de eedle bruidegom naar Silo's berg gaat wandren[332],
  Ontluiken duistderlei[333] schoon bloemen elk voor andren[334]:
  Als hij d' Olijfberg groet, hij, waar zijn lichte treê
  Ook loopt, duist vlokskens laat van nevel, rijm, en snee:
  Want 't glinst'rig vloersel met zijn aarzelen[335] geslagen,
  D' onruste wevertreên gelijk is, in die dagen.
    Nu kussen zich dees twee, nu aarsling[336] zij weêr gaan,
  En zien malkand'ren nu bedroefd, nu lachende aan,
  Nu voorwaarts, nu ter zij, met ongelijke gangen.
  De koninklijke maagd men merk'lijk ziet ontvangen
  Verandringe in 't kristal haars voorhoofds, schoon verjongd,
  Naar maat' haar 't helder ooge haars bruidegoms belonkt:
  Dat, zooder[337] hindernis komt plotslijk tusschen beide
  De twee geliefkens, wordt zij droef alsof ze schreide;
  Het schijnt al of ze storf, haar helder oog gaat uit,
  Zoo werkt kuisch' heil'ge brand in zoo verheven bruid,
  Maar dit 's ten aanzien van haar maatzang niets met allen,
  Haar Engelen-geluid zij houwen[338] met bevallen
  Met zorgbetoover[339] luit, viool, en voetgelicht[340],
  En houden dus gespraak met lieflijk maatgedicht[341]:
    "O klaargeoogde maagd! wat zijdy schoon te achten,
  Mijn lief! hoe lieve ik u! mijn duifken, wit van schachten!
  O God! hoe lieve ik u, ach! 'k ben mij zelfs niet meer,
  Ik sterve om u, mijn lief! om u verrijze ik weêr:
    Wat zijdy schoon in 't oog! hoe lieve ik u, mijn herte!
  Al wakende ik bezwijm, ik flaauwe, ik stort met smerte.
  Door 't stralen uws gezichts, en slapende evenwel[342]
  Voel waken in mijn schoot mijn zuur en zoet gekwel.
    Wat stort uw zoete pruik[343] voor reuken, mijn vriendinne!
  Watte amber, wierook stort uw zoeten adem inne
  Twee fijne purpren draân! wat myrre, zoo veelvoud,
  Ontvloeit uw vingren, die gereept[344] zijn met schoon goud!"
    "Mijn vrund, hoe zoet is mij de reuk van uw genuchten[345]!
  Wat stort uw zoete locht al heim'lijk-zoete luchten
  In mijn ontsteken borst! en watten honig niet
  Ontvloeit uw zoete keel, die beek en gulden vliet!
    Mijn bloem, een lely, roos mids[346] in 't gebloemt gekropen,
  Een roze, een lely is, de een toe en de ander open:
  Dees bloeme met mijn hand ik d' eerste afplukken wil,
  Die rieken, kussen, in mijn boezem steken stil.
    Als d' app'laar gij, mijn lief, zijt onder de andre boomen,
  En vrucht èn bloezem hebt gij uit één stam bekomen:
  De vrucht ik smaken wil, de bloezem rieken, ach!
  En in uw koele schaauw gaan leegren nacht en dag."
    Den schoonen avondstond terwijl, met haar azuren
  Koetswagen, sleept een schaar van kleine en mindre vuren;
  De willekomme[347] slaap doet de oef'ning wijken dra,
  En de beneênste[348] bruid volgt 's Hemels Venus na.
    Dees Hymen uitgevierd, geen andere worm den koning
  En knaagt, noch droomt niet el[349] als aan des Heeren woning,
  Zijn schatkist open staat, geen onkost hij en schouwt[350],
  En 's kunstnaars zinnen hij verlet[351] en bezig houdt.
    Wel tien duist handen men fluks zweeten ziet en ijlen,
  In alle bosschen men slechts hamers hoort en bijlen,
  En d' haarge toppen nu van d' heilge Libanus
  Naar 't water rollen, om op Sion stijgen flus:
  Men snijdt in balk en deel de bosschen met de zage,
  Het groote steengebergt vast krimpt van daag te dage;
  Met bijtels, hamers, de steenhouwer, eer men 't meent,
  Doorsnuffelt 't stijf gedarmt' van 't hemel-hoog gesteent':
  Hij venstert een gebergt, dat rijst naar boven eislijk,
  En temt fluks den porfier van d' eeuwen onverbrijslijk.
  D' een de gebakken steen doorkloven[352] heeft met vier,
  En d' ander die begraaft in een diepe afgrond hier,
  Den marbel[353] gepolijst met kunstig' handen veerdig,
  Ja, marbel, 't voorhoofd[354] van 't gebouw eens konings weerdig:
  Dees houwt een pijlers kop: een bult[355] die, met zijn hand:
  Een tegenbult[356] verzoet dees: die een voet-vierkant:
  Dees maakt een hanebalk: die een beschot ter zijden:
  Dees schaaft de delen glad: die gaat ze kunstig snijden.
  Bezielt doô cedren, en met 't schett'ren van een hout,
  Gebeeren[357], stemmen wekt, en zuchten menigvoud.
  En andren, met 't begrijp[358] van d' heil'ge muur, gerezen
  Doen, met haar stout bedrijf, den Hemel zelven vreezen:
  Men werkt met lust, nog klaagt de kunstenaar altijd,
  Dat in midzomer hem de dag te haast ontglijdt.
    De druivenlezers zoo, al zingende uit genuchten,
  Met 't snoeimes kromgebekt afsnoeyen Bacchus vruchten
  In 't vaatjen zoet van reuk: en trossen gaauw en vlug
  Haars handgifts zware last met kromgebogen rug,
  En, tot de lenden in de mostkuip neêrgestegen,
  Al hupplend' vloeyen doen een purpren druiven-regen.
  Men ploegt d' onlust te spijt,'t werk ziet men spoên met lust,
  Wie 't 's morgens heeft gezien, wanneer de zonne rust,
  Erkent, hoe 't groeit: de alwijze en ingoed' Heer der heeren
  Aan dezen arbeid schijnt zich zelf te willen keeren,
  En 's nachts te werken, als een zoete rust op 't bed
  Der metsers[359] zeenwen en gebeenten houdt verlet[360].
    Groot-koning! van waar kwam dat reuzen-hert[361] gekropen,
  Van zoo veel bergen tot een lichaam op te hoopen?
  Met watte wagens, met wat sterke rollen dan
  Men dees vierkanten lomp[362] zoo wijd verslepen kan?
  Wat krommer vastigheid van opgehangen bogen
  Ten bonten wolken draagt dat pak hoog opgetogen?
    Indien op 't buitenwerk ik met mijn oogen let,
  De mets'laar heeft gevoegd den kant des steens zóó net,
  Dat, zoo hij zijn gebouw niet kakelbont deê schijnen,
  Met Syrische allebast en herde serpentijnen,
  Met honderd gadingen[363] van marber, vast en klaar[364],
  Men waande, of d' heele muur een enkel vierkant waar.
    Zoo 't binnenwerk wij zien, het buitenst' wij verfoeyen,
  Een rijkdom men alsins uitmuntend' hier ziet gloeyen,
  De wanden, 't vloersel, en de zolders opgebouwd
  Met cedren zijn beplakt[365], de cedren weêr met goud,
  En al de plaastering, met loof gevoêrd van binnen,
  Met bloemwerk, wild kouwoerd, en lodder[366] Cherubinnen.
    Van d' heilge ciersels ik gewag doe noch vermaan,
  Die in weerdije verr' 't gebouw te boven gaan:
  De kunst de stoffe antwoordt[367], de stof 't gebruik te wonder[368],
  O kunstenaar volmaakt! gij bootste uw werk bijzonder
  Na 's werelds ide[369], en zoo als voormaals ongefeild
  In loten driederlei de wereld wierd gedeild;
  En dat de almachtig' hand des Heeren schiep volkomen
  Een aardsch, een hemelsch, een heel Godlijk uitgenomen[370]:
  Met bloemen, voglen, en met beesten cierend' 't eerst,
  Met fakklen 't ander, en met deugden 't alderveerst'[371]:
  Als God, aan 't schildren, met schoon blaauw de baren krulde,
  De velden groende alom, en 't krom gewelf verguldde:
  Als hij 't gesteente schonk zijn verwen licht van straal,
  De bloemen spikkelde, en gaf glansen aan 't metaal.
  Beeldsnijende, doorwrocht de stronken en de blâren
  Der planten, met zoo veel fraai beelden, draân, en âren,
  En, gieter[372], bootste ons nog zoo veel gedaanten hier
  Van posten snel gewiekt[373], veel visch, en menig dier.
    In driën deeldy nog dit Godshuis driemaal heilig:
  't Een 't Alderheiligst is, daar niemand wandelt veilig
  Als[374] God, de Cherub, en Hij, die stadhouder trotsch
  Is van Melchisedech, ware, eeuwig zone Gods.
  Het binnenste portaal is slechts voor de Levieten[375],
  Die helder zon op zon toeworpen d' Isralieten
  De stralen van haar leere, en, met 's wets honigsap
  Haar[376] voedende, ingelijfd zijn 's Hemels borgerschap.
  Het voorpoortaal gij schikt voor die ik minder reken,
  Voor 't leeggezeten volk en de algemeene leken,
  En, werkman ondermengd[377], gij alsins wonder zoet
  Appelles, Fedrus'[378] kunst, en Miron bloeyen doet.
    Dit staal u zoo behaagt, dat gij daarna gaat maken
  Uws Goddelijken geests langdurige nachtwaken:
  Uw boek, gemarberd rijk met _Spreuken_ in Gods taal,
  Men rijkelijken mag toe-eignen 't voorpoortaal,
  Dewijl het ons verzorgt d' huiswetten nog op heden,
  Bijzondre leeringen, en burgerlijke zeden:
  En dat de stralen, die hij uitschiet overhoop[379],
  Vast oogen meerendeels op 't menschelijk beloop.
    In 't binnenste poortaal de _Prediker_ wil schijnen
  (Die met zijn voeten kneênde[380] al wat de mensch met pijnen
  Vergaart van aangenaam, goed, kostlijk, schoon, en dier)
  In 's Hemels herberge ons te voeren wijd van hier,
  En roepende: ijdelheid, gans ijdel 's werelds zegen,
  Al 's menschen heil is in de vreeze Gods gelegen!
    't Geheimste is dit gezang[381], daar, met verborgen spel[382],
  Aan 's werelds Koning gij gaat houwen Israël:
  Daar gij weêrschallen doet 't zoet bruiloftslied alreede
  Van Christus en zijn Kerk: daar d' heilge ziele in vrede
  Gespraak houdt met haar God, de locht hoort met 't gebed[383],
  In 't vuur zijns stralend' oogs, haar[384] loutert rein en net,
  Zijn min geniet, en in zijn heilig bed gerieflijk
  Den mond der liefden zelfs mag kussen zoet en lieflijk.
    "O, God!" zegt Salomon, na dat hij heeft voltooid
  Des Heeren huis, "groot[385] God! die, mij bevolen ooit
  Den bouw liet uws Paleis, helaas! maakt mij, o Heere!
  Daar levend' steen af[386], wekt in Davids zaad zijn eere.
  Oneindlijk Koning, die behelst[387] de oneindlijkheid,
  Monarch, die in uw troon zit naar uw Majesteit,
  In d' afgrond naar gerecht, alom naar uw vermogen:
  O Vader! herbergt[388] hier, om ons uw hulp te toogen:
  Mag 't zijn in twijfelzaak zoo spoeit u tot den eed[389],
  Ontwerret dezen knoop, straft strengelijk en wreed
  De stoute meineed ook, en maakt niet, dat men zondig
  U voortaan houde en achte onwetende en onkondig.
  Verliest de boom zijn blos, zoo hagels d' akkren slaan,
  Zoo de âren ijl en leêg, zoo ons verwaaide graan
  Ons honger zeggen toe, zoo, met veel ijzren banden,
  Gij sluit van 's Hemels sprong de poorten, met uw handen,
  En wij ootmoedig 't oog slaan op dit huis alleen;--
  Zoo hoort, almachtig God! verhoort doch ons gebeên.
  Zoo wij gevangen in uitheemsche landen kermen,
  Zoo ons in krijg bezwijkt 't geluk, het hert, en de ermen,
  En wij ootmoedig 't oog slaan op dit huis alleen,
  Zoo hoort, almachtig God! verhoort doch ons gebeên!
  Zoo uwer wondren faam den vreemdeling hier wenken,
  Om hooren uw geheim, u t' offren zijn geschenken,
  En in dit huis zijn kniên te krommen naar beneên,
  Zoo hoort, almachtig God! verhoort doch zijn gebeên!
  Verhoort van d' Hemel hem, en trekt, door weldoens koorden,
  In uw gewijde Kerk, Oost, Westen, Zuiden, Noorden!"
    't Uitmuntende verstand van Isrels koning is
  Zoo heldren tortse, dat vergeefs men die gewis
  Met onkunde overstulpt: zijn licht zich alsins toogen
  Gaat, en zijn bliksemstraal licht glinsterig in d' oogen
  Des geens, die wijs den toom van 't burgerlijk beleed[390]
  Der teêre[391] Arabers met haar hand te mennen weet:
  Die binnen Saba heerscht, daar steedsche[392] lentens telen
  Den wierook zoet van reuk, den myrre, en roô kaneelen,
  Daar iedermans kantoor eens konings schat inhoudt,
  De vaten zilver zijn, de bedspon[393] louter goud,
  Met uitgelezen steen de muur bekleed oon[394] breuken,
  Met strikken ingewrocht, afbeeldingen, en spreuken:
  En nochtans zoo veel heils en grootheên laat ze staan,
  Om komen Salomon zijn zeên te merken aan,
  Zijn leering leenen 't oor, zijn stad bezien met vreugden,
  De schole des geloofs, en vaste burcht der deugden.
    Gij, die 't oog toesluit voor dees groote klaarheid meest
  Die in onze eeuwe blinkt, wiens aangeklopte[395] geest,
  Voor dolingen vermuft[396] de waarheid uit gaat sluiten,
  Die langzaam nacht en dag klopt aan uw poorten buiten,
  En die, om op te doen, u niet eens keert noch wendt,
  Om met God spreken en zijn dobbel Testament:
  Hoe vreesdy niet, dat dees princes, ten jongsten dage,
  Van groote ondankbaarheid en traagheid u verklage?
  Die vrouwe, die monarche en Heidene[397] met lust
  De wellusten versmaadt, haar goud, en zoete rust:
  Dweerst[398] met veel moeite en kost, en met langdurig zwieren,
  Een weg, belegerd van struikroovers en van dieren,
  En andren Hemel gaat bezoeken, met de wensch,
  Om eenmaal mond aan mond te spreken met een mensch.
    Zij kwist geen tijd, maar gaat beschouwen, al verwonderd,
  De trotsche schoonheid van Gods tempel uitgezonderd[399]
  De bollewerken van veel steden, hoog naar eisch,
  Een uitgelezen troon, een prachtig trotsch paleis,
  Wiens muren kostlijk zijn, en d' huisraad nog veel rijker;
  't Getal der knechten zijn rijk hof ciert statelijker,
  Meer haar geschiktheid nog: men hoort' er geen gerucht.
  Elk van den haren op zijn ampt let heel beducht[400]:
  En zoo als te gelijk de duim geroerd het leven
  Den zenuwsnaarkens kan van een quiterne[401] geven,
  En om verrijken nog zijn tooverig gezang
  Verwekt een middelbare, een hooge, een leege klang[402]:
  Met één woord, Salomon, met één gebeer[403], met wenken
  Beroert de stoeten van zijn knechten, die gedenken
  Heel gaauw aan haren plicht: elk neemt zijn les in acht,
  En ieder gaat gekleed met een bijzondre dracht.
    Eer zij vertrok van haar welriekende eilands-kuste,
  Met zware raadselen haar[404] dees princes toerustte,
  Belust den koning met verwerde vragen knap[405]
  T' ontmoeten, om te zien zijn groote wetenschap.
  Ziet welken Oedipus[406]! de voorspraak[407], die ervaren
  Voor 't vierschaar heeft bijna versleten al zijn jaren,
  En eindigt niet zoo haast een twijfel, lang bepleit,
  Die 't oud gebruik haast wijst, of 's lands gewoonheid scheidt[408],
  Of geestig hij ontknoopt dees Gordiaansche strikken,
  Ziet door dees nachten heen, en speelt alle oogenblikken
  Met twijfelingen, die eer zweeten deên met pijn
  Een dapper school-sofist, Druides, of Bramijn[409]:
  En wetende dat, hoe een goed zich uitbreidt stijver
  Hoe 't altijd grooter wordt, 't geloove hij vol ijver
  Haar in te scherpen tracht, en gaat, naar wensch, gemein
  Haar maken[410] 't kostlijk goed van zijn gezegend brein:
    "Hoe zeer beklage ik u, afgodisch volk! die zotlijk
  Goud, zilver, hout," spreekt hij, "en kalk aanbidt bespotlijk,
  En door de schijnreên laas! der magi[411] onderrecht
  Zoo vele pakken hebt den menschen opgelegd:
  Daar is, mevrouwe! één God, één hoogste, één ongeboren,
  Een Vorst van de eeuwigheid, zelf d' eeuwigheid verkoren.
  Oneindlijk, afgescheên van als[412], in allen doch,
  Beginslen-aanvang, en 't eind van alle einden nog,
  Der lichten schoonste licht, der wezens hoogste wezen,
  Der machten zuivre daad, der daden macht geprezen,
  Oorzaak van allen ook, alziender, goedheids zee,
  Des levens leven en het meer des schoonheids meê,
  Onoverwinnelijk, en sterrenvoogd bekwame,
  Die zelf eenvormig vormt zoo veel gestalten t' zame:
  Een zelve[413] is 't, éénen God; wie de eenheid loochent, ziet,
  Maakt, godlooze atheïst! de Godheid gants tot niet;
  In Gode de eenheid staat, de Satan tweeheid stichtet,
  De groote wereld heeft één zon maar, die haar lichtet,
  De kleine[414] maar één ziel, en beids zij hebben één
  Groot God, in wezen één, in drien[415] onderscheên.
  De leên, die, welgedeeld, staan dit gesticht gelaten[416],
  Dit lijf vervult met vreê, met weêrliefde, en met maten[417],
  Dees welgeschikte kerk, met rijkdom rijk begift,
  Deze uitgegoten kunst, en mag niet zijn geschift
  Als met één zin, en hij maar van één Meester worden
  Gedeeld, gelijk zijn werk één Meester houdt in orden:
  Want anders zou men, in slagordeningen, zaan[418]
  Wel honderd duizend zien malkandren randen aan,
  Een burgerlijken krijg zou 't aardrijk onderhouwen[419],
  En dees beroerden[420] al zijn ondergang fluks brouwen.
  Dewijl van eeuwigheid God is oneindlijk dan,
  En in zich meer als een eindloosheid vaten kan,
  Vermids de macht van d' een geen mate stelt den andren,
  Of eer zijn naam vernielt en wezen met malkandren:
  Wat houdt gij, Heid'nen! dan, als in 't gevangenhuis,
  D' Oneindlijke bemuurd in een benaauwde kluis?
  Of waarom sluit gij hem in eenen stronk[421] verachtlijk?
  Of waarom schilderdy d' Onzienlijke onbedachtlijk?
  En waarom offerdy den driemaal Hooge meest[422]
  Al t' zamen vleeschlijke eer, daar hij is zuiver geest?"
    "Maar," zegt ze, "waarom dus, gestut door onze werken[423],
  Bant gij de Onsterflijkheid in 't binnenste eender kerken[424]?
  Besluit hem in een ark[425], en beestlijken hem voedt
  Met beestenvleesch, en niet met myrre en wierook zoet?"
    "Dit huis, zoo heilig als in schoonheid uitgenomen,
  God," zegt hij, "niet besluit, maar wel de schaar der vromen
  Die hem aanbidt, en eert, en wanen[426] niet, och arm!
  Dat dien, die de aarde neemt en Hemel in zijn erm,
  Een kofferken vervaat[427], maar 't bond van durige eeuwen,
  Het statige[428] verbond, dat de afkomst der Hebreeuwen
  Met God den Heer verbindt, de vrome aan 's vromen zaad,
  En aarde en Hemel met dees' plaats verknoopen gaat.
    Kortom, onze offerande, ons wasschingen, ons smoken
  Is geen verzierde[429] dienst, zoo[430] dikmaal wordt gesproken:
  God is d' insteller, die ons innerlijk gemoed
  In d' hoop zijns Zoons met al deze elementen[431] voedt,
  En zichtlijk ons hier mede aan d' offer doet gedenken,
  Die eens in Kristus bloed zal onze zonden drenken.
  Komt, komt, o Heere! dan, o, einder van de wet!
  Groot Koning, groot Profeet, Hoogpriester onbesmet!
  Komt, driemaal Groote komt! ons toevlucht, die wij wenschen,
  Voorspreker, en rantsoen, en Rechter aller menschen!
  Zoet Slachtlam, sterke Leeuw, genezende Serpent!
  Noodscheidsman tusschen ons en d' Hemel in het end!
  Komt, komt, o Waarheid! wit[432], en bijstand, en verlangen
  Van onzen offer! o, Messias! wilt aanvangen
  In Sion te gebiên, en, in den geest ge-eerd,
  Dees booze wereld in een gulden tijd verkeert!
  Dees koninginne aanveerd en wilt als d' eerst'ling dulden
  Van 's werelds koningen, legt op u onze schulden
  Zoo wèl, dat wij, ontkleed van Adams kwaden aard,
  Met d' heilige Englen in den Hemel zijn verklaard[433]!"
    Zeer na flaauwt[434] de vorstin, bezweken van verwondren,
  En spreekt: "Heer koning! steeds, in 't vliegen en stijf dondren,
  De faam al grooter wordt, en, snaterbek in schijn[435],
  De deugden grooter maakt, als zij wel daadlijk zijn:
  En de eedle geesten zijn gelijk de tafereelen,
  Die wel gedaan in 't oog met meer verwondren spelen
  Van verre als van nabij: maar zoo veel als voorwaar
  Uwe eere elks kroon verdooft, blinkt uw deugd boven haar[436]:
  Uw lof oon weêrga nog uws leernens[437] prijs behindert,
  En 't nijdige gerucht uws wijsheids roem vermindert."

       *       *       *       *       *

  O, Schotsche koning[438]! 't zelfde ik van u spreek lofzaam[439]:
  't Wijdrennende gerucht van uw gevlerkte faam
  De zee mij kruisen dede en, van de grens van Spanjen,
  Bezoeken avontuurs[440] de kust van uw Bretanjen.
  Wat zag ik, och, maar och! wat zag ik niet, goê God!
  O, werelds wonderwerk! o koning! uitgelot[441]
  Van d' Hemel tot iets groots! o, roem van vorstenhoven!
  'k Zag zooveel, dat mijn ziel mijn oog niet kost[442] gelooven:
  Een grijze brein, die 't hoofd eens jongelings beslaat,
  Mans' moedigheid, bedekt met vrouwelijk gelaat,
  Een rijp verstand, een geest snel, wakker, en dierweerdig[443],
  Een redeneering, die diepzinnig is en veerdig;
  In éénen geest Virgiel en Cicero[444] gestoofd,
  En 's Hemels gaven al gegoten in één hoofd.
  Volherdt, o goed[445] monarch! wilt eere op eere laden,
  En, effen[446] als uw lof is minder als uw daden,
  Maakt, dat uw voorzaat zij gevorderd door uw daân,
  Dat uwe aanstaande daân verleên te boven gaan;
  U zelf beheerscht, en wijs godvruchtig, vroom, ten lesten
  't Geurig getuignis van mijn veerzen wilt bevesten[447]!


                    _EINDE_


[1] Naar de oude beteekenis van 't woord, voor _machtigen_.

[2] Eene latere lezing van die verzen zie in Van Lenneps _Nalezing_.

[3] Germanisme voor _schittert_.

[4] Rijmshalve voor _opgetast_.

[5] Voor _zwaait_.

[6] _Doodt_.

[7] Thans _dan_.

[8] _uitstekend_.

[9] _krans_, verg. boven bladz. 76b, aant. 553.

[10] _opmerkende_, _in aanmerking nemende_.

[11] _proefstuk_.

[12] Germ. voor _eens_.

[13] Grieksch voor _puikbeeld_ en hier door _overkijker_ vertaald.

[14] _Laat het_.

[15] Germ. voor _voorhoudt_, _voor de voeten_ of _tegen-werpt_.

[16] Zoo lees ik voor _heerlijk_, dat geen zin geeft.

[17] Voor _getroffen_, _gekwetst_.

[18] Thans _rij_; in Overijsel zegt en zingt men echter nog steeds van
"_bonte, bonte riege_".

[19] _Al is hem_.

[20] Thans tot _kerk_ (gelijk _zake_ tot _zaak_) geslonken.

[21] Min gelukkig voor _lengte_.

[22] _houdt in_ (naar de oorspronkelijke beteekenis van 't woord).

[23] Germ. voor _geschiedenissen_.

[24] Voor _éénheid_.

[25] Gelijk reeds herhaaldelijk voor _lager_.

[26] Germanisme voor _kinderspel_ of iets derg.

[27] In de oorspronkelijke uitgave en die van _Heins_; de desbeluste
lezer kan ze dus daar, of anders in Van Lenneps _Nalezing_ naslaan.

[28] Voor _bewonderenswaardige dingen_.

[29] _afbeeldsel_.

[30] Voor _gij die_, gelijk steeds in 't Hoogd.

[31] Thans _liederen_ en _gemoederen_ (zie reeds vroeger).

[32] _molensteen_.

[33] Voor _ijver_ of liever _naarstigheid_, dat eigenlijk hetzelfde
woord (_neerst_ voor _eernst_) is.

[34] _in eens_.

[35] Van een nachtegaal gesproken, minder natuurlijk.

[36] _vrees_ (verg. 't Hoogd. _fürchten_).

[37] _tak om op te nestelen_.

[38] _snel_.

[39] _telkenmale verpoost, rust_ gij.

[40] _volop_.

[41] _vallende_ (naar de eigenlijke beteekenis van 't woord).

[42] _te gader_, _zaam_.

[43] Thans _niets_.

[44] _Mozaïek werk_ (niet van Mozes, maar van 't Grieksche _museion_ af
te leiden).

[45] _verscheiden_.

[46] _onderrichten_.

[47] Versta: Gods geheime stem.

[48] Hij wien.

[49] _mededinger_.

[50] _de rijksgebruiken_.

[51] _u beradende_, _bedacht_.

[52] Minder gelukkig voor _hof-gewelf_.

[53] Gallicisme voor _doolhof_ (daar die op Creta, naar 't zeggen, door
Dedalus was aangelegd).

[54] _noodlot_.

[55] Voor _Meden_- en _Perzen-land_; verg. boven, bladz. 46, aant. 283.

[56] _myter_: het suikerbroodachtige hoofddeksel der Meden.

[57] _voegt_, dat men oudtijds ook _vuegt_ en omgekeerd _veugt_ spelde,
gelijk _dueght_ voor _deugd_, enz.

[58] Israëls Richterstoel.

[59] Hier voor _nazitter_ (op den koningstroon Israëls).

[60] _Binnen_, _midden uit_.

[61] Anders _oor-ringen_.

[62] _Doen zij zich inbeelden_.

[63] Hier in goeden zin, _schrander_.

[64] Rijmshalve voor _onderdrukker_.

[65] _doorbrenger_.

[66] _levend water_.

[67] Voor _beiden_; zie boven bladz. 81, aant. 136.

[68] _het eerst van allen_.

[69] Zonder zijn _leven te ontzien_.

[70] _minzaam_.

[71] Anders _lieftallig_ of eig. _lieftalig_.

[72] Gallicisme (gelijk het ook thans nog dikwijls gemaakt wordt, als
vertaling van _ces_) voor _dier_.

[73] _voor den dag haalt_.

[74] _terugnemen_.

[75] _fopt_.

[76] Voor _argwanend_.

[77] Anders _wees_.

[78] _schraal_, _karig_.

[79] _dringt_, _noopt_.

[80] _koud_: (nam. _van bloed_, en dus _koelbloedig_).

[81] _ondernemen_.

[82] _als een ontembare held_.

[83] Zoo lees ik, voor 't onzinnige _gewonnen_.

[84] _plataan loof_.

[85] _lichaams-oefening_.

[86] Rijmshalve voor _ergens_, _hier of daar_.

[87] _omgedraaide_ (verg. nog ons _wiel_ en _wieling_).

[88] _schiet_, _vliegt over_.

[89] In zijn oorspronkelijke beteekenis, maar blijkbaar grootendeels
rijmshalve en als stopwoord: _daarna_.

[90] _Medgezel_, _krijgsmakker_.

[91] _merkt op_, _houdt in 't oog_.

[92] _al te langdurige natheid_.

[93] _versmachten_.

[94] Rijmshalve voor _steelt_ (tenzij men _levensdeelen_ leze, daar
_telen_ hier geen zin geeft).

[95] _van maan en zon_.

[96] Nam. de _wereld_.

[97] Thans _te bewonderen_.

[98] Gelijk steeds, voor _lager_.

[99] _verguldsel_ (verg. 't Fransche _vermeil_).

[100] Voor _schepterdrager_; verg. met Van Lennep, _vendrig_ en
_bliksemdrig_.

[101] Minder gelukkig, in verband met _hooren_, voor _opzichters_,
_beheerders_.

[102] _deugt niet voor vorst_ (eig. _is als vorst niet te dulden_).

[103] _verbrokkelen_.

[104] _bron_.

[105] Men ziet hoe onachtzaam Vondel steeds met het enkel- en meerv.
van 't werkw., in verband met het steeds meer in onbruik rakende
voorn.w. van den tweeden persoon omspringt. Gelijk hij hier steeds (zie
bijv. boven _scheid_ en _weert_ in één versregel) meer- en enkelv.
dooreen gebruikt, zoo plaatst hij hier het enkelv. van 't voorn.w. bij
't meerv. van 't werkw., en gebruikt 't eerste blijkbaar alleen om den
rijm.

[106] _verschiet_.

[107] _Houdt_, _handhaaft ze_.

[108] Thans minder welluidend, en daarom verkeerdelijk _daarnaar_.

[109] Thans _liederen_.

[110] _uit die vier_.

[111] Voor _drilt_.

[112] Thans _vat_.

[113] Gallicisme voor _stoutmoedig_.

[114] Voor _onderlegging_ of _nederlaag_.

[115] Gallicisme voor _beschilderd_.

[116] Thans _kan_.

[117] Voor _schitterend van robijnen_.

[118] De bekende Goudrivier der oudheid; verg. boven, bl. 30, aant. 25.

[119] Waarschijnlijk met zinspeling op de Engelsche munt der Angelotten
(ook elders wel _engelen_ genoemd); eigenlijke Engelen zouden hier
geheel te onpas komen.

[120] Geheel verouderd voor _zonder_ (verg. 't Hoogd. _ohne_).

[121] _voordeel_.

[122] _naauwlijks_.

[123] _schamelheid_, _berooidheid_ (naar de oorspronkelijke beteekenis
van 't woord; verg. _snoeyen_).

[124] _Overwinning_.

[125] Voor _zwellen_.

[126] _Karmel_, in Palestina.

[127] Wel wat plat voor 't afgrazen der achterzij van een Godgewijden
berg.

[128] Rijmshalve voor _korenveld_ of _-akker_.

[129] Voor _naauwlettende inspanning_.

[130] Germanisme voor _vrees_.

[131] _aarde_.

[132] _hel_.

[133] Germ. voor _glans_; verg. boven, bl. 81, aant. 115.

[134] Maatshalve voor _waren_, _zouden zijn_.

[135] _goederen_; verg. vroeger.

[136] _inzonderheid_.

[137] _kinderlijk_.

[138] Gallicisme voor _kudden van Abraham_, d. i. _Abrahams volk_.

[139] _vlinder_.

[140] _verschroei_.

[141] Maatshalve voor _vorst_.

[142] _veilig_.

[143] Rijmshalve voor _doe toenemen_ of derg.

[144] _zonder_, zie boven.

[145] _temperament_; Gallicisme voor de _eigenaardigheid_.

[146] _gesprek_, _kout_.

[147] Door geleerdheid verlicht.

[148] Voor _een anders_.

[149] Thans tot _zon_ geslonken.

[150] Wansmakelijke voorstelling van den _dauw_.

[151] Rijmshalve voor _beginsel_.

[152] _voor der teef_.

[153] Thans _behendig_, _loos_.

[154] _bevrijdt_, _behoedt_.

[155] _in_.

[156] Nam. _de metalen_.

[157] _klimop_.

[158] _past_ (d. i. Bacchus).

[159] _behendige_.

[160] _getallen_.

[161] _nuttige_; verg. _heilzaam_, _leerzaam_.

[162] _vatten_.

[163] Een herinnering van den Gasconschen dichter aan zijn vaderland,
maar die bij Salomo vrij te onpas komt.

[164] _verheldert_, _verlicht_.

[165] _stort_.

[166] _gedraagt hij zich als_.

[167] _wet_, _scherpt het_.

[168] _pleitgedinger_.

[169] _listen_ (verg. nog ons parten spelen.)

[170] Thans _looze_.

[171] Anders _zomers_ (voor jaren.)

[172] _besliste als scheidsrechter_.

[173] _verstikt_.

[174] _Toen_.

[175] Voor _bijslaap_.

[176] Hier in zijn eigenlijke beteekenis van _kreng_.

[177] Voor _kerk_-, d. i. _heiligschennis_.

[178] _ouderdom_.

[179] _muskus_, en dit bijtend voor _stank_.

[180] _het lastig leven_.

[181] _dan toch_, _nochtans_.

[182] _gebaar_.

[183] _beladen_.

[184] Thans tot _lachtet_ verzwakt.

[185] _vederdons_.

[186] Rijmshalve, maar min gelukkig voor _eer 't ochtend werd_.

[187] hare vlokken.

[188] Thans _'tgeen_, maar in de volkstaal nog gebruikelijk (verg. ook
_gunder_ of _ginder_.)

[189] _spelers_.

[190] _van den dobbelsteen_.

[191] _mijmert_; 't woord wordt anders meer in onedelen zin gebruikt.

[192] _Het kenmerkt noch beschuldigt_.

[193] _In zijn mijmerend overleg_.

[194] _waarborg_, _waarmerk_.

[195] _ontbreekt_, _ontgaat_.

[196] Versta: _hij zich_.

[197] _instelling_, _wet_ (verg. 't Hoogd. Gesetz.)

[198] _worde_.

[199] _ten slotte_.

[200] _verdeelt het_.

[201] _ontroering_.

[202] In 's dichters tijd nam.

[203] _zamelt in_, _plukt_.

[204] Voor _alles_.

[205] _jufferen_ (verg. 't Hoogd. _Jungfer_).

[206] Juister ware geweest: _'t Onsterflijk zaad is voor_.

[207] _echtbreuk_ (verg. 't Hoogd. _Ehe_ en 't oude _ee_ voor wet).

[208] _neigt altijd ten val_.

[209] _zich_.

[210] _bederf_ (eig. _melaatsheid_, van den armen Lazarus afgeleid).

[211] _naar_.

[212] _zoo verergerde_, _bedierf_.

[213] _met een bloemtapijt overdekken_.

[214] _slaat er_.

[215] Venus, die hier zeker geen minder vreemde vertooning maakt dan
Peru of de Pyreneën.

[216] Thans ongelukkig verouderde Nederlandsche uitgang voor de
Fransche op -_es_ of _esse_.

[217] Gelijk steeds herhaaldelijk, voor _ouderdom_.

[218] _weg-werpt_.

[219] _genot_.

[220] _tooverzangen_.

[221] _De beladen tak_.

[222] Nam. een ei.

[223] _toont_.

[224] Thans verouderd voor _appelboom_ (verg. echter _hazelaar_).

[225] Letterlijk _gaauwdiefjens_, _guitjens_ (dat wij beiden dan ook
nog steeds in gelijken zin bezigen).

[226] Het _vlindertjen_.

[227] _bedriegt_.

[228] _poos_.

[229] Anders _borstjens_ (verg. 't Hoogd. _bursche_ en ons
adel-_borst_).

[230] Eig. _mienetjens_ (verg. 't Fransche _mine_ en _minauderie_).

[231] _overal_.

[232] Voor _boog_ (en dus eig. _halven kring_).

[233] _toen_.

[234] _pronk_.

[235] _streek hare lokken glad_.

[236] _platte steenen_, _plaveisel_.

[237] _toevertrouwd aan_.

[238] _vrij golvende lokken_.

[239] _lokken_, als vroeger.

[240] Wellicht liet zich hier beter _'s linkers_ (d. i. _van den
deugniet_) lezen.

[241] Staat eig. voor _lijk-_ of _blijkteeken_, _kenmerk_.

[242] _op staanden voet_.

[243] Thans _ziel_.

[244] _door en door venijnige_.

[245] _schitterend_, _bont_ (eig. 't Fr. _vermeil_).

[246] _in zich zelf gekeerd_.

[247] Jeruzalem.

[248] _over-slag_ (verg. vroeger), _plan_, _ontwerp_.

[249] _kim_.

[250] _welberaden_.

[251] _in 't werk stellen_.

[252] _vreemde dingen_.

[253] _ontroerd_.

[254] _verstijfde grijzaart_; verg. boven, bl. 72, aant. 451.

[255] _loeyende_ (verg. _rooyen_ en _uitroeyen_, enz.)

[256] _torens_.

[257] _krielt het_.

[258] Thans _waar_.

[259] Anders _vloed_.

[260] Thans _maagd_.

[261] _werpen_ (verg. vroeger).

[262] _schitterend_, _blinkend_.

[263] Thans _natuur_.

[264] Waardoor zij zich namelijk, als vrouw en man, kenteekenen.

[265] Zooveel als _schoone wichten_.

[266] _kool vuurs_.

[267] _schaamachtig_.

[268] Zaamgetrokken uit _schijnt het_.

[269] "Toen Thetis, 't is al lang geleên, met Peleus zou gaan trouwen."

[270] Versta: Salomo, de Jupijn van 't Id. land.

[271] _zich ontveinzende_.

[272] _los_, _luchtig_.

[273] Nam. _bogen_, voor _arcaden_.

[274] _de tafelbedden_.

[275] Met _snij-_ of _beeldhouwwerk versierd_.

[276] Voor _tienmaal tien_.

[277] _kluchtig_.

[278] _schikken_, _zetten er zich toe_.

[279] Voor _tafereelen_.

[280] _deftige_.

[281] Gallicisme voor: _nadat de lekkere schotels nu weggenomen zijn_.

[282] _keizerlijk_, _weidsch_.

[283] De bekende baak der oudheid.

[284] _blinkende sieraden_ (verg. 't Fransche _clinquant_).

[285] _staan_.

[286] _gemarmerd_.

[287] De zeven dwaalsterren Saturnus, Jupiter, Mars, Venus, Mercurius,
Zon, en Maan.

[288] _Saturnus_.

[289] Men zou _of_ lezen kunnen, daar (naar Van Lennep's juiste
opmerking) beiden één zijn.

[290] Als algemeene titel aller geestelijken (van daar ons _Heer_-oom).
De Joodsche priester vertegenwoordigt hier _Jupiter_.

[291] Thans voor 't zaamgestelde _vrolijk_ geheel verouderd; verg.
echter 't Hoogd. _froh_, 't oude ver-_froyen_ en ons _vreugde_.

[292] _naar_.

[293] _arenden_.

[294] _somber_.

[295] _met torens beladen_.

[296] _reuk_.

[297] _Mars_.

[298] _'tzelfde vlak_.

[299] _gedreven_.

[300] _Venus_.

[301] Voor _melden_.

[302] _gordelriem_.

[303] _Mercurius_.

[304] _welbespraakte_.

[305] Anders _koegras_ of _duivekervel_.

[306] _toch_, _nochtans_.

[307] Zon en Maan.

[308] Thans _verzadige_.

[309] Anders _heggerank_ of _wilde wijngaard_.

[310] _te gader_, _te zaam_.

[311] _de kameleon_.

[312] Rijmshalve voor _uitgelezen_.

[313] Voor _spiegelglas_.

[314] _van_.

[315] _krans_.

[316] _paren_.

[317] Salomo als zinnebeeld van Kristus, den bruidegom der Kerk.

[318] _speldewerk_; verg. desbelust _Tesschelschade Roemers en hare
vrienden_, bl. 8.

[319] _uitnemende_ (verg. vroeger).

[320] _goed gestreken_.

[321] Anders _zeissen_ of _zeis_ (verg. bl 9, aant. 46).

[322] _boos_.

[323] Min gelukkig voor _scherpt_, _aanzet_.

[324] Rijmshalve voor _randen_.

[325] _gewelfde_.

[326] _slaat_.

[327] Gallicisme voor _kraait_.

[328] Rijmshalve voor _pas_.

[329] Voor _gaan_.

[330] den _dierenriem_.

[331] _teekent_.

[332] Verouderd voor _wandelen_.

[333] Voor _duizenderlei_.

[334] _de een voor de ander_.

[335] Verkeerdelijk voor _voetstappen_, _gang_.

[336] _rugwaarts_.

[337] Voor _zoo er_.

[338] _huwen_, _paren_.

[339] _zorgstillende_.

[340] Voor _dans_.

[341] In navolging (naar de oude kantteekening) van "het geestelijk
gesprake tusschen Christus en de Kerke, beschreven in het schoon boek,
genaamd het Lied der Liederen (Hooglied)."

[342] Rijmshalve voor _evenzeer_.

[343] _geurige lokken_.

[344] _geringd_.

[345] _naam_, _lof_.

[346] Gelijk reeds meer voor _midden_; verg. aldaar ook _beids_ voor
_beiden_.

[347] _welkome_.

[348] _laagste_, _onaanzienlijkste_.

[349] _anders_ (verg. _elders_).

[350] _schendt_.

[351] Zie vroeger, en ben. 360.

[352] Voor _doorkliefd_.

[353] _marmer_.

[354] _den voorgevel_.

[355] _ronding_ (naar buiten).

[356] _tegenronding_ (naar binnen).

[357] _Gebaren_.

[358] _den omvang_.

[359] Thans _metselaars_.

[360] _van den arbeid afhoudt_.

[361] _die reuzenmoed_.

[362] Voor _plompen brok_.

[363] _soorten_.

[364] _helder_, _doorschijnend_.

[365] Min gelukkig voor _beschoten_ of _bedekt_.

[366] _lonkend_ (gelijk 't oog van 't bekende Constantijntjen).

[367] _stemt overeen met_.

[368] _verwonderlijk wel_.

[369] Voor _idee_, _beeld_.

[370] _bij uitzondering_.

[371] Rijmshalve voor '_thoogste_ of derg.

[372] Als _beeldgieter_.

[373] In 't algemeen voor _vogels_.

[374] Thans _dan_.

[375] Als _priesters_.

[376] _Zich_.

[377] _in velerlei dingen_.

[378] Blijkens Van Lenneps aanhaling van 't oorspronkelijke, heeft
Vondel hier den fabeldichter Fedrus voor den beeldhouder Fidias laten
optreden.

[379] _dooreen_.

[380] Een min gelukkig gekozen _beeld_.

[381] _Hooglied_.

[382] Naar de thans geheel verouderde opvatting eener vermeende
zinspeling op geestelijke dingen.

[383] Blijkens Van Lenneps aanhaling, verkeerde vertaling van 't
Fransche _oit l'air de ses accens_, d. i. _den toon Zijner_ (d. i.
Gods) _klanken hoort_.

[384] _zich_.

[385] Voor _groote_ (bij wijze van zamenstelling, gelijk boven in
_Groot-koning_; verg. voorts _grootvorst_, _groothertog_, _Zwartsluis_,
_zwart-zuster_ (boven, bl. 71), enz.)

[386] _van_.

[387] Voor _omhelst_, _begrijpt_, _omvat_.

[388] _woont_, _huist_.

[389] Van Lennep verwijst hier op I Kon. VIII: 31, 32.

[390] _beleid_.

[391] _lichtgeraakte_.

[392] Niet van _stad_, maar _steeds_, en dus _gestadige_.

[393] Voor _sponde_.

[394] _zonder_; vergelijk vroeger.

[395] Verkeerdelijk voor: _gestruikelde_, en daardoor _bedorven_ ('t
Fransche _aheurté_; zie bij Van Lennep).

[396] _verouderd_.

[397] Voor _monarchin_ en _heidensche_.

[398] _Doorschrijdt_.

[399] _uitnemend_.

[400] _angstvallig_, _naauwgezet_.

[401] Anders _gitaar_.

[402] Rijmshalve voor _klank_.

[403] Gelijk reeds herhaaldelijk, voor _gebaar_.

[404] _zich_.

[405] Voor _scherp_.

[406] De bekende Grieksche Treurspelheld, die 't raadsel der sfinx
(verg. boven, bl. 44, XLI.) oploste.

[407] Anders _advokaat_.

[408] _beslist_.

[409] _Schoolsche, Celtische, of Indische wijze_.

[410] _Haar mededeelen_.

[411] _Heidensche wijzen_.

[412] _alles_.

[413] Thans _zelfde_.

[414] D. i. _de mensch_ (naar de bekende Grieksche onderscheiding
van den _macro-_ (d. i. _groote_) en _micro-cosmus_ (d. i. _kleine
wereld_).)

[415] Naar het bekende Kristelijke Godsbegrip, dat zeker uit Salomons
mond al zeer vreemd klinkt.

[416] _aan dit gesticht (de wereld) gegeven zijn_.

[417] Versta: _evenmaat_, _evenredigheid_.

[418] Thans geheel verouderd voor _ras_ (verg. 't Eng. _soon_), maar
vroeger vrij algemeen gebruikelijk.

[419] Voor _het aardrijk zou aanhouden_.

[420] _in beroering, opstand gebrachten_; hier is dus de _krijg_ weder
't onderwerp van den zin.

[421] Voor _romp_, _lijf_.

[422] _over 't algemeen_.

[423] _van onze handelingen uitgaande_.

[424] Thans _eener kerk_.

[425] De Joodsche Bondsark wel te weten.

[426] Versta: _zij_ of _wij wanen_.

[427] Thans _vervat_ (zie vroeger).

[428] D. i. _deftige_, _aanzienlijke_, _hooge_.

[429] _verdichte_, _verzonnen_.

[430] _gelijk_.

[431] _beginselen_, _eerste gronden_.

[432] _doel_.

[433] _verheerlijkt_.

[434] _Bijna bezwijmt_, _valt in zwijm_.

[435] _kennelijke snapster_ of _grootspreekster_.

[436] _hen_.

[437] Verkeerdelijk voor _geleerdheid_ of derg.

[438] Maria Stuarts zoon, die later, als Jacob I, op den Engelschen
troon zulk een verachtelijke vertooning gemaakt heeft.--De hier door
Du Bartas aan hem gewijde verzen komen in de door Van Lennep gevolgde,
afzonderlijke uitgave niet voor, maar worden in die van Heins gevonden.

[439] _loftuitend_.

[440] _op avontuur_.

[441] _voorbestemd_.

[442] _kon_.

[443] _dierbaar_, _kostelijk_ (stoplap van Vondel).

[444] Koning Jakob schreef zoowel in Latijnsch proza als dicht, en
Du Bartas zelf had zijn _Slag van Lepante_ vertaald; hij bleek zijn
Gasconschen landaard niet minder getrouw, door hem daar met Homerus,
gelijk hier met C. en Virg., te vergelijken, als door den ongerijmden
lof, hem hier toegegalmd.

[445] Zoo lees ik voor _God_; ook 't Fransche heeft _bon roy_.

[446] _even_.

[447] Zelden is voorzeker hoogdravender ophef jammerlijker door de
geschiedenis weêrsproken.




Correcties gemaakt door de bewerker

  pagina   originele tekst                correctie
  88a      gedurende s' kinds leven!      gedurende 's kinds leven!
  90b      Maaltijdden, sprongen om,      Maaltijden, sprongen om,
  93b      groot[385] God!                "groot[385] God!





End of the Project Gutenberg EBook of De complete werken van Joost van Vondel, by 
Joost van den Vondel

*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK WERKEN VAN VONDEL ***

***** This file should be named 49910-8.txt or 49910-8.zip *****
This and all associated files of various formats will be found in:
        http://www.gutenberg.org/4/9/9/1/49910/

Produced by Frank van Drogen and the Online Distributed
Proofreading Team at http://www.pgdp.net


Updated editions will replace the previous one--the old editions will
be renamed.

Creating the works from print editions not protected by U.S. copyright
law means that no one owns a United States copyright in these works,
so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United
States without permission and without paying copyright
royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part
of this license, apply to copying and distributing Project
Gutenberg-tm electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG-tm
concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark,
and may not be used if you charge for the eBooks, unless you receive
specific permission. If you do not charge anything for copies of this
eBook, complying with the rules is very easy. You may use this eBook
for nearly any purpose such as creation of derivative works, reports,
performances and research. They may be modified and printed and given
away--you may do practically ANYTHING in the United States with eBooks
not protected by U.S. copyright law. Redistribution is subject to the
trademark license, especially commercial redistribution.

START: FULL LICENSE

THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK

To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase "Project
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full
Project Gutenberg-tm License available with this file or online at
www.gutenberg.org/license.

Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project
Gutenberg-tm electronic works

1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or
destroy all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your
possession. If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a
Project Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound
by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the
person or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph
1.E.8.

1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
even without complying with the full terms of this agreement. See
paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this
agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm
electronic works. See paragraph 1.E below.

1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the
Foundation" or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection
of Project Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual
works in the collection are in the public domain in the United
States. If an individual work is unprotected by copyright law in the
United States and you are located in the United States, we do not
claim a right to prevent you from copying, distributing, performing,
displaying or creating derivative works based on the work as long as
all references to Project Gutenberg are removed. Of course, we hope
that you will support the Project Gutenberg-tm mission of promoting
free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg-tm
works in compliance with the terms of this agreement for keeping the
Project Gutenberg-tm name associated with the work. You can easily
comply with the terms of this agreement by keeping this work in the
same format with its attached full Project Gutenberg-tm License when
you share it without charge with others.

1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work. Copyright laws in most countries are
in a constant state of change. If you are outside the United States,
check the laws of your country in addition to the terms of this
agreement before downloading, copying, displaying, performing,
distributing or creating derivative works based on this work or any
other Project Gutenberg-tm work. The Foundation makes no
representations concerning the copyright status of any work in any
country outside the United States.

1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:

1.E.1. The following sentence, with active links to, or other
immediate access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear
prominently whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work
on which the phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the
phrase "Project Gutenberg" is associated) is accessed, displayed,
performed, viewed, copied or distributed:

  This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and
  most other parts of the world at no cost and with almost no
  restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it
  under the terms of the Project Gutenberg License included with this
  eBook or online at www.gutenberg.org. If you are not located in the
  United States, you'll have to check the laws of the country where you
  are located before using this ebook.

1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is
derived from texts not protected by U.S. copyright law (does not
contain a notice indicating that it is posted with permission of the
copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in
the United States without paying any fees or charges. If you are
redistributing or providing access to a work with the phrase "Project
Gutenberg" associated with or appearing on the work, you must comply
either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or
obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg-tm
trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any
additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms
will be linked to the Project Gutenberg-tm License for all works
posted with the permission of the copyright holder found at the
beginning of this work.

1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.

1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg-tm License.

1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including
any word processing or hypertext form. However, if you provide access
to or distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format
other than "Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official
version posted on the official Project Gutenberg-tm web site
(www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense
to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means
of obtaining a copy upon request, of the work in its original "Plain
Vanilla ASCII" or other form. Any alternate format must include the
full Project Gutenberg-tm License as specified in paragraph 1.E.1.

1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works
provided that

* You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
  the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
  you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed
  to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he has
  agreed to donate royalties under this paragraph to the Project
  Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid
  within 60 days following each date on which you prepare (or are
  legally required to prepare) your periodic tax returns. Royalty
  payments should be clearly marked as such and sent to the Project
  Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in
  Section 4, "Information about donations to the Project Gutenberg
  Literary Archive Foundation."

* You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
  you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
  does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
  License. You must require such a user to return or destroy all
  copies of the works possessed in a physical medium and discontinue
  all use of and all access to other copies of Project Gutenberg-tm
  works.

* You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of
  any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
  electronic work is discovered and reported to you within 90 days of
  receipt of the work.

* You comply with all other terms of this agreement for free
  distribution of Project Gutenberg-tm works.

1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project
Gutenberg-tm electronic work or group of works on different terms than
are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing
from both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and The
Project Gutenberg Trademark LLC, the owner of the Project Gutenberg-tm
trademark. Contact the Foundation as set forth in Section 3 below.

1.F.

1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
works not protected by U.S. copyright law in creating the Project
Gutenberg-tm collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm
electronic works, and the medium on which they may be stored, may
contain "Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate
or corrupt data, transcription errors, a copyright or other
intellectual property infringement, a defective or damaged disk or
other medium, a computer virus, or computer codes that damage or
cannot be read by your equipment.

1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.

1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from. If you
received the work on a physical medium, you must return the medium
with your written explanation. The person or entity that provided you
with the defective work may elect to provide a replacement copy in
lieu of a refund. If you received the work electronically, the person
or entity providing it to you may choose to give you a second
opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If
the second copy is also defective, you may demand a refund in writing
without further opportunities to fix the problem.

1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS', WITH NO
OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT
LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.

1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of
damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement
violates the law of the state applicable to this agreement, the
agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or
limitation permitted by the applicable state law. The invalidity or
unenforceability of any provision of this agreement shall not void the
remaining provisions.

1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in
accordance with this agreement, and any volunteers associated with the
production, promotion and distribution of Project Gutenberg-tm
electronic works, harmless from all liability, costs and expenses,
including legal fees, that arise directly or indirectly from any of
the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this
or any Project Gutenberg-tm work, (b) alteration, modification, or
additions or deletions to any Project Gutenberg-tm work, and (c) any
Defect you cause.

Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm

Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of
computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It
exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations
from people in all walks of life.

Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg-tm's
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
remain freely available for generations to come. In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future
generations. To learn more about the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see
Sections 3 and 4 and the Foundation information page at
www.gutenberg.org Section 3. Information about the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation

The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification
number is 64-6221541. Contributions to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by
U.S. federal laws and your state's laws.

The Foundation's principal office is in Fairbanks, Alaska, with the
mailing address: PO Box 750175, Fairbanks, AK 99775, but its
volunteers and employees are scattered throughout numerous
locations. Its business office is located at 809 North 1500 West, Salt
Lake City, UT 84116, (801) 596-1887. Email contact links and up to
date contact information can be found at the Foundation's web site and
official page at www.gutenberg.org/contact

For additional contact information:

    Dr. Gregory B. Newby
    Chief Executive and Director
    [email protected]

Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation

Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
spread public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment. Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.

The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States. Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements. We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance. To SEND
DONATIONS or determine the status of compliance for any particular
state visit www.gutenberg.org/donate

While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.

International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.

Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
methods and addresses. Donations are accepted in a number of other
ways including checks, online payments and credit card donations. To
donate, please visit: www.gutenberg.org/donate

Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic works.

Professor Michael S. Hart was the originator of the Project
Gutenberg-tm concept of a library of electronic works that could be
freely shared with anyone. For forty years, he produced and
distributed Project Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of
volunteer support.

Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as not protected by copyright in
the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not
necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper
edition.

Most people start at our Web site which has the main PG search
facility: www.gutenberg.org

This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.