The Project Gutenberg EBook of Berend Veltink, by Harm Boom
This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org
Title: Berend Veltink
oet t Emmer Kerspel op reize noa Grönningen um t
peerdespul van Carré te zeen en wat hum daorbij overkwam,
hen en weerum
Author: Harm Boom
Release Date: January 6, 2011 [EBook #34899]
Language: Dutch
*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK BEREND VELTINK ***
Produced by The Online Distributed Proofreading Team at
https://www.pgdp.net
+----------------------------------------------------------------+
| |
| OPMERKINGEN VAN DE BEWERKER: |
| |
| De tekst in dit bestand wordt weergegeven in de originele, |
| verouderde spelling. Er is geen poging gedaan de tekst te |
| moderniseren. |
| |
| Bladzijde-nummering is verwijderd. Afgebroken woorden aan het |
| einde van de regel zijn stilzwijgend hersteld. |
| |
| Overduidelijke druk- en spelfouten in het origineel zijn |
| gecorrigeerd. Variaties in spelling zijn behouden. |
| |
| In het origineel uitgespatiëerde tekst is weergeven als |
| ~uitgespatiëerd~. |
| |
| In dit boek worden lage en hoge aanhalingstekens gebruikt. |
| De dubbele aanhalingstekens zijn in dit e-boek aangegeven als |
| »aanhalingstekens". |
| |
| Aan het eind van het boek volgt een overzicht van de |
| aangebrachte correcties. |
| |
| Het origineel bevatte 2 titels. De titel 'Nevelhekse' is |
| beschikbaar op https://www.gutenberg.org als e-boek #34898. |
| |
+----------------------------------------------------------------+
NEVELHEKSE.
EEN VERHAAL UIT DE DRENTSCHE
VENEN, NAAR AUTHENTIEKE
BESCHEIDEN MEDEGEDEELD DOOR:
... ALB. STEENBERGEN. ...
EN
BEREND VELTINK
OET 't EMMER KERSPEL OP REIZE
NAO GRÖNNINGEN UM 't PEERDESPUL
VAN CARRÉ TE ZEEN EN WAT HUM
DAORBIJ OVERKWAM, HEN EN
WEERUM. ... DOOR H. BOOM.
[Decoratieve illustratie]
GRATIS-PREMIE AAN DE ABONNÉ's DER
PROVINCIALE DRENTSCHE EN ASSER COURANT.
1911.
BEREND VELTINK
oet 't Emmer Kerspel op reize nao Grönningen um 't Peerdespul van Carré
te zeen en wat hum daorbij overkwam, hen en weerum.--Door H. Boom,
~OCTOBER 1878.~
Eergisteraovend zat ik bij den heerd um te prakkeseeren. Mien zeuntien
Geert preukelde mien piepe oet, onze Siep lag met de twee veurpoote in
de asse en wol slaopen en mien vrouw hemmelde de keuken wat op, zooas ze
nou al vieftien jaor daon hef.
De stobbe, die an den heerd lag, snisterde zoo miseraobel, dak hum wal
dree maol umdreide en Siep, die 's aovens geen zeggen kan hebben, bromde
as een dronken stukrieder.
Ik prakkeseerde maor deur, want ik hadde wat an Jaaije te zeggen.
Toe mien jonge niet meer preukelde en de stobbe niet meer snisterde en
Siep niet meer bromde, hoestte ik eerst drie keer en zee toe: »ai je mij
nou vraogen, wol ie ook wel is nao Grönningen hen, um 't peerdespul van
Carré te zien, dan zeg ik: jao."
»Maor dat vraog ik oe nou precies niet"--zee Jaaije kort of en schuef de
hond met de klomp wat op zied om 't vuur op te rakelen veur de koffie.
Ze was sikkeneurig omdat de zwarte kippe was begunnen oet te scheiden
met leggen, umdat de schaokerel een brieffien van de belasting had
bragt van wege mien vergetelachtigheid en umdat ik as polsdraoger met
de Scholte op de vossejagt was west en bij die gelegentheid ~vief~
zeupies hadde drunken--dat zesse te veul was--zee ze.
»Onmeugelijk," zee onze jonge, »want ~zesse~ kan niet ofetrokken worden
van ~vieve~."
As belooning veur zien rekenderij stopte zien moeder hum in 't washok
en toe zee ze tegen mij: »ie hebt mij verofgrondeerd Berend, umdat ie
as paljas speult veur de Scholte, die oe toch niks telt. Wat hef ie lest
zegd, toen je zien stemme vruegen um as olderlink in 't hok te zitten?
»Gao in 't zwienehok, Berend, en zing de motte wat veur!" en toch loop
ie hum nao, um een niksweerdigen vos op te jagen, maor die toch veul
wiezer is dan de scholte en ie--met oe beiden, te zaomen."
Ik wuerd kregelig toe Jaaije mij over die Grönneger reize zoo ofjakkerde
en kreeg de Steenwieker almanak oet de laotaofel, um ees nao 't weer te
zien op vieftien November Anno Christi 1877.
Regen en wind--zee Don Antonio.
Dan gao'k--dacht ik--want, zee onze olde doomnée, de almanak zeg 't
aaltied net anders umme as 't wordt. Hij was een natuurkundige en as hij
oet wol, lag ie 's mörgens al vrog op de knieën in 't gras um te zien of
de pieren de kop ter ook oet stakken.
Dan kwamp ter volop zunneschien--zee ie.
Verder sprak ik 's aovends geen woord en Jaaije ook niet.
De knecht krulde de onderste lippe nao de leegte en de bovenste nao de
heugte, dat niet mooi stiet, maor dat döt ie aaltied tegen onze meid
Margien--waorveur ie inclinaosie hef--as um de liefde anvlög, zoo'n paor
keer in de maond, of as ter niet pluus is in de brouwerije. Onze jonge
die deur zien moeder in een wip in 't bedde was estopt, stak de neuze
gedurig deur de gerdienen, om te lusteren nao 't peerdespul, dat um niet
lukte.
't Was kwartier veur tiene en de knecht gunk nao bedde zunder gonnacht
te zeggen. Dat döt ie maor éés in 't jaor, nijjaorsaovend; dan veur 't
heele jaor, zoo as zien bep hem leerd hadde.
't Is een goeije kerel maor ie is wat stiems.
De meid gunk achter hum an en stootte hum nog is an den arm, maor hij
gaapte.
Ik zette de slaopmusse op, um is even buuten deure te gaon, zoo as ik
in mien trouwen al vieftien jaor alle aovend daon heb en mien vrouw
giet dan altied meê, want wij hebt veur mekaor geen geheimen en as we
dan eendragteliek in de sterens hebt ekeken, gao we weer in hoes, schoef
ik de grundel op de deure en stappen wij achter mekaor an in 't bedde,
eerst ikke en dan Jaaije, zoo as dat fersoenlijke dorpslue past.
In de stad giet dat niet heelemaole precies zoo--zekt ze.
Ik wol, toe we trouwt waren, veur in, maor Jaaije was ter bepaold tegen.
't Heurde zoo niet.
Vrueg ik: »waoromme niet?" dan zee ze altied: »Habekuk negen."
Ik kun tegen Habekuk niet resoneeren en stapte achter in.
Op den volgenden mörgen was ik 't eerst in de klompen. Margien had
de koffie al klaor, ik schunk Jaaije en koppien in en kreeg het
sukerpottien oet de kaste en reurde er wat broene deur en bragt Jaaije
dat in 't bedde.
Hier vrouw--zee ik--'t piepte dij van nacht in de börst, net as en
örgeltien dat van de wieze is--drink is!
Jaaije wuerd er andoenliek van en drunk, en eer ze 't heufd weer onder
't dek stopte, zee ze: doe der dij ook en scheppien in!
Dat vund ik nou tog is harteliek van Jaaije en ik bromde zoo eventies:
»dat huef niet!"--maor ik had er al wat in ereurd.
Toe gung ik nao de kaste en haalde zaggies achter 't linnen weg en
zakkien met rieksdaolders en telde die op mien blaauwe kloppenburger
slaopmutse. Je mot bij aovend en ontied nooit met geld liggen te
klingelen, plagt mien oom de wetholder te zeggen, want dat gef
bekooringe der ooren. Die oom had de wenkbrauwen op de tip van zien
neus hangen, »want ie was en wiesgeer"--zee de köster.
Jaaije sleup, maor as en haoze, met de oogen lös en onverwachts ruep ze:
»Berend wat lig ie daor toch in 't geld te grobbelen!"
Och--zee ik--ik kieke is of ter ofkan, dat ik dij in Grönningen en
zulveren lodderein deussien koope. Dou must Zöndags in de kerke altied
an 't sponsien van de meisterse roeken en dat stek mij al lang in de
kop. Heur neuze is wal zuuver, God beware mij, dat ik er kwaad van zul
zeggen, maor der roeken toch wel en stuk of vieftien an en Klaos van
Pokkel zien vrouw ook en die hef toch wel is lekkasie aan 't uutstek.
»Maor Berend, een zulveren loddereindeussien!"
Wiste nou is stille wezen, vrouw--zee ik. Dou sast dien aordig neussien
van stonden an in dien eigen deussien steken, dou 't eerst en dan mag
't de riege rond gaon en van 't jaor, op de middelste beestemaondag te
Coevorden, koop ik dy een nij sponsien en de meid krig dan 't olde. Al
blieve ik te Grönningen 's aovens ook veur de tente van Carré staon, as
't my te benauwd wordt van wegens de kiekkosten, dan kope ik toch wat ik
dy beloofd heb, en onze Geert, die in de aandere week tien jaor wordt,
koop ik een zulveren kette aon mien allosie, dat nou in 't zeuvende jaor
stille steet, en dak hum present wil geven as ie mondig is.
»Hij zal 't voort hebben!" zee Jaaije, met verheffinge van stem, en
speulde met de beddekwast, dat ze in gien veertien jaor daon hadde.
»Goed Jaaije, goed"--zee ik, want ik wol naor Carré.
Jaaije stund op en gunk an 't wark.
Tegen den aovend--onze knecht was nao 't dorp om deur Loeks, de
smid, een koeze te laoten trekken, Margien lag met de rooze onder een
bovenbedde op een onderbedde, en onze Berend was in de schoele bij 't
rederiekeren um de keersen te snuten--zee Jaaije tegen mij, net toe
'k veur de tweede keer nao Willem Snikking oet praoten wol, die as
dragonder te Deventer is een peerdespul hadde zeen--ie mossen te hoes
blieven, want ik hebbe met oe 't een en ander te verhakstukken.
De kolde luep mij over de rugge.
Stao vaste Berend, zee ik tegen mij zölfs, net as de hulponderwiezer
tegen onze Geert zeg, as ie bewiezen mot dat de eerde dreit, daor Jaaije
zon ekel an hef--stao vaste Berend! en ik zee: bestig Jaaije en gunk bij
den heerd zitten, terwiel Jaaije de koffiemeulen ronddreide.
Toen ze alles zoo wat ten naostebij klaor hadde, dee ik in heur stoove
een »gloria de victoria", zooas juffer Fik zeg, die Fransch kan, schuef
de Zundagsche stoel met het gruene kussen, de Parlements-stoel zee
doomnee er tegen, toe ie nog hoesbezuek dee, an de taofel, zette het
zulveren deussien met Hannoversche zinkensnuf veur Jaaije, gunk
tegenover heur zitten en dee de mond een beettien scheef lös, um dat
men dan beter kan lusteren--zekt ze.
Ik was klinkklaore eerbied en dat hef Jaaije graog want ze is van deftig
volk.
»Berend--zoo begun mien vrouw, naodat ze eerst de neuze in drie tempo's
had esneuten--luster nou is goed toe en gape niet um 't andere woord,
zoo aje gewoonlijk doet as ik oe wat van belang hebbe te zeggen.
»Die reize nao Grönnegen giet deur, tegen mien zin en, loat ze deur
gaon, maor toe 'k van nacht zoo met het heufd onder 't dek lag, umdak
dan beter kan denken, want ik hadde de musse vol moezenöste, daacht ik,
of 't ook goed was dat we de notaories lueten komen om oes testement
te maken. Ie hebt met oe bruers nog zoo völle mandeelig en bij leven
en starven... maor 't gef nog al opspraoke as een notaries met een
portefulli omder den arm 't hoes ingiet en dan de getuuge en as ie dan
zoo pardoes op reize gaot, daorumme laot het nog blieven, maor ai je
weer gezond en wel, en goed bij oe benul te hoes komt, dan mut 't
gebeuren, want bij oflievigheid mutten er veur vrouw en kind geen haoken
en oogen wezen. »Aje oferoepen wordt, mueje met de fermilie schoone
leije hebben"--zee mien moeder aaltied.
»Ie wilt dan absluut nao Grönnegen um 't peerdespul te zeen. Te
Hoogeveene gao je in de vuurwagen. Weest dan veurzigtig en eerbiedig
Berend! Want, noa ik heure, ai je achter den venienigen vuurspeijer zit,
is een redelik schepsel heelemaole niks en ie bint butendat niet heel
völle."
»Tap is in vrouwe!"--zee ik.
»Te Grönningen kroep ie--zoo ik verhoope, gezond en wel uut de waogen.
Blieft niet op de stoepe van het staotsiejon staon te gapen, want daor
loopt, zekt ze, alderhande loerangels rond, die graog zunder premissie
in een andermans buusse tasten, en ook jonge scharrelvinken, die as ze
mue bint van 't studeeren, daor hen loopt om eenvoudige menschen de gek
an te steken. Zölfs zöt men der wal is wigters, die arg vrundelik mut
wezen, maar daor toch niet völle an bejagt is. Lustert er niet nao, want
eene schoone vrouw, die van de rede ofwik, is een golden ring in een
varkens-snoete, zegt Salomo. Kuijer daodelik de stad in en koopt wai je
beloofd hebt in een veurnaome winkel. Kniepwinkels zint griepwinkels.
Hei je het deussien en de kette kocht, vraog tan an de jufvrouw of ie is
eventies op de plantine meugt, zoo as de stadshoogheid zeg, en trek er
even de jasse oet en doet in 't zakkien, da'k oe in de binnenkante van
de hemdrok zal neijen veur 't geldsweerdig papier en 't geld dai je
meenemt, het deussien en de kette en geef dan an de meid een stuuver.
Een eigenarfde mut zien fersoen holden.
»Bist te in 't peerdespul, gao dan, as 't kan, met de rugge tegen 't
beschot van de groote onwieze tente zitten. 't Is krek een arke, zeg
Willem Snikkink. Blieve zoo ver meugelik van de Trakhener hingste, want,
zeg Itzig, die met de körf löp, 't is gebeurd in 's Konings Haag, dat
zoo'n hengst over 't binnenhekke sprunk en met de veurpoote teregt
kwamp in de schoot van een olde verdreugde baronesse. Dat zul nou gien
landschapshingst doen, maor die Trakhener hebt en groote verbeeldinge en
malle virtuten, geliek as al 't volk oet de tente.
»Klapt ook niet ieder oogenblik in de haande, net as of ie niks gewend
zint en wacht daor met tot dat al 't volk het döt. Die alleenig bliede
is, holt ze veur en sukkel."
»Snoef is Jaaije!"--zee ik.
»As ter vrouwspersoonen te peerde ankommen te ruuteren, kniepe dan de
oogen stief digte, alle twee, en denke an dien wettige, eenige vrouw in
't loeg."
»Nou--zee ik, zoo tusschen de tanden deur--daor hek ok genog an."
»Zeg ie wat?"--vrueg Jaaije.
»Jao, dou sust een scheppien suker in de koffie doen."
»Zoo, ik meene dai je wat anders zeeen."
»Meenen ligt in Braobant"--zee ik.
»Die wiesneuzigheid kui je wel veur oe eigen zölfs holden--antwoordde
Jaaije, en gunk voort: Itzig vertelde mi lest, dat al wat die
peerde-daomes um de hoed hebt, gien twee lood weg. 't Is alle maole
wind-agosie en wat het fersoen betreft, daor geeft ze maor een heel
klein beettien umme.
»Röp 't volk hoera! bromme dan maor mee en vraoge an dien naosten of de
ligtekooijen al weg zint en doe dan de oogen maor weer lös--eerst 't
eene en dan 't aandere.
»Verders bint er in 't spul springers en kunstemakers, die dinge doet,
waorvan een ordinaris Christenmense 't hart in 't lief ummedreit.
Willem Snikkink, de dregonder, was er zeeziek van eworden. Daorum
hek oe wat saffraon in een lappien daon, dai je op de börste mutten
leggen. Doomnees jufvrouw dee dat altied tegen de zeeziekte, as ze
met de Zwartsluzer beurtschipper nao heur zwaoger te Amsterdam gunk.
»Verders sint er Sineezen in de tente en dat bint de Nederlanders ook,
zeg onze meester as um de pruuke schief zit, maor ik geleuve dat niet,
want de Sineezen sint slim en dou bist....."
»Berend Veltink"--vul ik in de reden.
»Ten aller leste mut ik dij waorschouwen veur de klowwens, heel wieze
kerels, die veur malle Jan speulen. Ik kenne wel manlue, die bij 't
simpele of bint, maor veur wies wilt deurgaon."
»Dat is--zee ik--contrarie de sacremento--zoo as de klerk op de
sikketario zeg as ter twee trouwt zint. Geen mense in 't dorp hef nog
wies kunnen worden wat dat zeggen wil, maar dat hueft ook niet"--zeg de
klerk, die verdiepingen in de kop hef.
»Bemuije dij niet met die klowwens. 't Zint hekstrante vlegels en as ze
wat tegen dij zeggen--~zwiege~. Dat stiet deftig en ai je een kik zekt,
bije veur de pieren--zeg Snikkink, want 't volk hold het altied met de
gekken. Praot met geen mense in de tente. Egte groote lue zekt nooit een
woord tegen een vrömde en dou bist en eigen erfde van older tot older.
En as 't spul oet giet, blieve dan een stögien alleenig zitten. Laot het
stadsvolk veurgaon, want in 't dringen gebeurt er wel is vingerkunsies,
waor een gaapstok niet rieker van wordt. Carré hueft ste ook niet
goeijen nacht te zeggen, want dou hest hum veur de meuite betaald en hij
gef niks nao kompelementen, as ie 't geld in de buusse hef. Gao, as ie
de tente oet zint, voort nao de zwaoger van onze knecht, die deur een
breef van Hindrik van dien komste bewust is, um er te slaopen, maar
gebruuk er niks.
»Stads werklue muije niet op de kost liggen. Dou kanst in 't bedde wel
en plakkien stoete en een entien worst opeten, dak dij in een blouwe
buusdoek zal knuppen en wat er over blif, laot dat liggen, 't zal zien
man wel vinden.
»Drink en koppien koffie en wens heur 't beste bij 't weggaon, maor
stoppe elk van de vief kinder twee cent in de haand veur molboonen.
Een kinderhaand is ligt evuld en dou bist, op en klein beettien nao,
olderlink.
»Zörge dan das te 's mörgens vrog genog an het staotsiejon bist, um 's
aovens bij welwezen, ongeveer negen uur, in 't loeg te wezen bij vrouw
en kind."
Toe nam ze twee snuffies, over links en over regts. Ik was mue van
't lusteren en gunk de deele is over en in den hof um 't firmament te
bekieken, smeerhe daornao mien stevels ter dege in met traon, dee de
tabaksdeuze vol, lee de tondelpot er naost, streek het haor van mien
deup-, aovendmaols- en groevehoed glad en zette mien stok met koperen
spiekers en leeren rieme an de veurdeure.
De klok slueg negen. De knecht was weer zonder goeijen aovend te zeggen
nao bedde gaon, met een koeze minder, en een mond as twee aanderen, de
meid was stillegies weg e sluepen en Geert dreumde van hengsten en
roovers en paljassen.
Ik zee heel vrundelik: »nacht Jaaije!" en zij zee: »nacht Berend!" en ik
kreup in 't bedde. Jaaije schuef de gerdienen goed digte, maor ik kreeg
geen wenk in de oogen en gluerde deur en gleuffien wat Jaaije uutvoerde.
Eerst neide ze en zakkien in mien nije hemdrok, lee schoon ondergoed op
mien stoel en mien Zöndagsche kleeren en een slaopmutse, smeerde toe
twee snee boerenstoet van en el laank, rolde er rookworst in een
Drentsche Kraant en stopte en helder wit linnen geldzakkien in de
laotaofel.
»'t Is toch een kant, zörgelik wief"--dacht ik en snurkte als een
Bulgaar, toe ze 't dek opslueg.
Um vief uur, trok Jaaije mij an 't linkeroor en ruep: »nao 't peerdespul
Berend!" en een kwartiertien laoter was Berend Veltink in 't Zöndagsche
pak.
Toe gaf ze mij 't geldzakkien en zee: »nemme genog mee--men weet niet,
bij leven en starven" en de oogen wuerden heur nat en ik knipte er ook
mee, maor 't wol niet.
Ik at staondeweg een brugge, drukte Geert, die in 't bedde lag te liepen
umdat vaoder op reize gunk, de hand, keek de hond is an, smokte Jaaije,
veur 't eerste in roem 14 jaor--as men trouwt is, komp men der zoo niet
toe--zee: »tot mörgenaovend volk!" en stapte 't loeg oet, met allerlei
moezennösten in 't heufd.
»Waor giet dat op an?"--ruep Gerrit Platzer.
»Nao Carré."
»Nou--zee ie--ie konnen oe geld ook wel beter gebruuken!"
Ik zee niks.
»Waor zal 't hen?"--vrueg de scheper.
»Ik gao hen, waorvan ik mörgen werrumme kom, maor ie breijen an jou
leste hoosse en jou schaoppeschuppe kui je wel present geven an 't
Meseum te Assen"--snouwde ik hum toe.
Nao een uur fiks stappens, kwam ik an een harbargien bij 't kernaol en
gunk ter in om mien vief zinnen is wat te verzetten.
»Herink, Berend--zoo wuerd ik daodelik toe espreuken--nou al op
't pad?--Hoe is 't met Jaaije en Geert?--En de olde mueije heft of
elegd?--Hei je onze broene nog?--Hoe is 't met de knobbel, die Jaaije
aachter 't regter oor hef?--Is die Grönninger half wieze boerheeren-zeun
nog bij oe in de kost?--Hef de doomnée de vrouw in 't bedde?--Onze Klaos
hef an elot en wat zint de rampelzanten duur!--En ie hebt zoo timmert,
heur ik!--Is oe vrouws moeder de lintworm al kwiet?--En zit ie nou in
't hok?"
»Geef mie een glaassien klaore"--zee ik.
»En waor geet 't hen?"
»Nao Carré."
»Hei je al 'n kaortien?"
»Nee."
»Nou, dan kui je wel mal oet en mal in hoes kommen!"
Ik gaf een stuver, dee mien pakkien an de stok en de stok op de scholder
en zee: gezondheid zaomen! en gunk de deure oet en trok die driftig
achter mij digte.
Toe 'k en twintig tree egaon hadde, heurde ik mij naoroepen: »gaot, ai
je te Grönningen komt, voort bij Carré an um een kaortien en doe hum de
groetenisse van onze Klaos, die lest 's aovends ok zien spul hef ezeen!"
»'k Zal 't vrij maoken"--schreeuwde ik.
Um elf uur zat ik bij Thomas in 't Hoogeveene an de koffie en roem
twaalf uur stapte ik in de vuurwaagen met twintig mans- en zeuven jonge
vrouwspersonen.
Naost mij zat een hoezaor, die mij ieder keer ankeek en lachte en dan
zee: pik!
Ik weurd in 't leste krieuwelig en vrueg hum: »zeg is, jonkman de
peerde-ruuter, waorumme zegge ie zoo vake tegen mij ~pik~?"
»Omdat je dan zouwen zeggen: ~tik~!"
De twintig mans- en de zeuven vrouwspersonen proestten 't uut van
lagchen.
»Das flouw"--zee ik.
»Dat is 't ook--zee hij--maor hei je ook tabak?"
»Jao wel"--zee ik en gaf hum mien deuse.
Toe nam hij een proeme zoo groot as een calvienappel en stopte daornao
zien Duutsche piepe en zee tegen drie man, die op onze banke zatten:
»ook stoppen?" en waoragtig de kerels deeën 't, en eene der van ruep mij
bertaol toe: lucifers!
Ik gaf de tondeldeuze, maor zee toch: »ai je mij nao de waorheid vraogt,
dan bin ie gezaomentliek wel wat hekstrant."
»Als je dat tegen mijn wachtmeester zeiden--riep de hoezaar--dan was het
dadelijk: in de provoost, drie dagen op water en brood, krom gesloten
en..."
De schrik slueg mij um 't harte, en ik meende Goliath den Philistijner
te zien, maar ik had niet zoo völle couragie as klein David en in de
benauwdheid zee ik: »wi'j een stukkien worst, kavalderist!"
»Om u te dienen"--zee de hoezaar.
Om ~mij~ te dienen--nou, dat mankeerde er nog maar an!
Ik lee mien pakkien op de knie, knupte de zakdoek lös en daar lagen de
beide plakken versche stoete, o zoo aordig tusschen de lekkere worst,
net as een paar lievelingen in de aarms van er moeder.
De hoezaar, altied even vrijpostig, nam zonder vraogen de worst en
vrueg: »heb je ook en mes?"
»Jao wel"--zee ik en gaf hum mien kniepmes en daorop sneed hi de
worst half deur, en de eene helfte in zeuven stukkies en ruep: »aannemen
dames." De zeuven wigters huelden de haande op en kregen elk een entien
en daorop zette hi zien roege mutse of en deed de voerig lös en lee er
de andere helfte in.
Toe lachte de brutaole kerel nog eventies tegen de worst en knikte er
tegen en zee: »tot wederziens!"
Ik knikte geen woord, maar dacht: »daor mos Jaaije nou is bij wezen!"
Toe de hoezaor de mutse weer op de kop had ezet, vrueg hij mij: »leef je
in den echten staat boertje?"
»Jaowel"--zee ik.
»Nou--zee hij--doe dan de compelementen van Philip Tukker, hoezaar van
Zijne Majesteit den Koning der Nederlanden--petten af! schreeuwde hij
tegen de 20 manspersonen en zij deen 't ook--doe dan de compelementen
van Philip Tukker aan jou vrouw!"
»Dat hoop ik waar te nemen--zee ik--maor dachte: ik zal er wel op
passen!"
De trein stund stille, een kerel met glimmige knoopen op de jasse keek
in de wagen en ruep: Beilen!
Nee!--schreeuwden er een stuk of wat--ik hueld mij dood stille en piep
zee de gloeijende supplejant en nums zee en woord tot an Assen, waor de
vuurspeijer drinken mos hebben, zee de hoezaore, dat een bereisde snaok
was.
»Is hier ook okkasie um een borrel te koopen?" vrueg hij an de
conducteur.
»Neen"--was 't antwoord.
»Nou--zee hi--dat is een mooije Provinciale hoofdstad, waor een trein
ankomp met twee honderd man en niemand een borrel kan krijgen. Dan
is het in Turkije nog beter. As een vremde daar aan de eene kante
een dorp binnenstapt, komt hum dadelijk een Bulgaar te gemoet met
een welkomstdronk, brandewijn met peper, pimpernel, foelie, mosterd,
kruidnagels en wormkruid, goed door mekaar geroerd en zegt a vous! en
drinkt het in een keer leeg, en dan nemp hij de vrömde onder den arm
en brengt hum de andere kante het dorp weer uut. Kik de onbekende een
beettien zwart, dan gef hi hum een schop en zeg: het compelement aan de
familie. Wat zeg je daarvan boertje?"
»Ik zegge niks"--zee ik.
Van Assen tot Grönningen was alles stil in de wagen.
De hoezaor sluep en ik hueld mij of ik sluep, want ik was bange dat hie
weer wakker wuerd.
Endeliek stund de trein stille en zee men: Grönningen, en de hoezaor
sprung overende, dee zien verschrikkeliek slagzweerd umme, slueg an en
vrueg: »heeft er ook nog iemand wat te reclameeren?"
Ik dachte an de worst en zee: »dat is te zeggen vrindschap..."
»Excellent--schreeuwde ie--kom te Haarlem, dan zal ik jou presenteeren
aan mijn wachtmeester en aan Lourens Koster, die de letters uitvond,
daar jij niet veel van gegeten hebt!"
»Vooruit!"--en daor zwierde ie hen met de groote jasse in de wind, net
as een blouwe draak.
Toch was 't een aordige kerel.
»'k Hoop het nao te komen", schreeuwde ik hum aohternao en toe klouterde
en stommelde al 't volk oet de wagens.
Daor stund ik op de groote stoepe van het Grönninger staotsiejon, maor
maokte gaauwe dat ik vort kwam, van wegens het spectaokel dat daor was.
Ik kan niet tegen drokte en bin zwak van heufd, da'k oet de messels heb
eholden--zeg onze olde vroedvrouw.
Heel zaggies kuijerde ik nao de Heerepoorte op. In gien twintig jaor was
ik in Grönningen west. In Decembermaond von Anno 1837 ree ik der hen met
Mannus Geugel, die lest an een kronkel in de darm estörven is, ieder
met een vet zwien, somma sommarum met ons vieren. Um drie uur ree we
oet en 's aovends kwammen we te Grönningen. Onder weg haw we 28 zeupies
drunken. Mannes was ter niet vies van, maor even veur iedere harbarge
wuerd ie wat onpasselik, zee ie, en ook had ie een misseraobelen last
van kolde veuten, waorveur een snaps zoo goed was, zee ie, en ik drunk
met, um hum gezelschap te holden en ook as goed vrund. Men moet hoelen
met de wolven daor men met in 't bosch is--zegt Jaaije. Ze zul niet
zeggen: daor men met in de harbarge is.
Heerink, heerink, wat is dat Grönningen daor veur de Heerepoorte
veraanderd! 't Veur-ende van die olde griezelige smoezelige poorte steet
daor nou moederzielig allenne en in de walle hebt ze een gat graoven,
zoodat vrund en vijand de stad zoo maor in heur fasie kan gloepen.
De meeste mensen luepen um de poorte hen, maor ik gunk der eerbiedig
onder deur, want daortoe is een poorte toch verordineerd, en eert de
oldheid!--zeg onze Doomnée altied.
Toe 'k der weer onder weg was, bekeek ik hum ies van achteren, maor och
wat een aokelig gezigte. Krek of ie tegen Dries Popke, de half-wieze oet
het warkhoes, kiekt, as die Zaoterdags 't buis met modder en kalk
besmeerd en de bokse scheurd hef.
»Waaromme laot ze toch die poorte daor zoo staon?"--vrueg ik an een
Grönninger pelietzie-diender.
»Op order van den Staat en voor de hantikwiteit"--zee ie--en toe wus ik
nog niks.
Eer ik de Heerestraote ingung, die daor zoo parmantig op de Drentsche
hondsrug lig, knapte ik mij wat op, veegde de stevels met een beetien
gras en spije of, poeste het stof van mien hoogen hoed, knupte de jasse
digte en bleef nog is een stögien staon rondkieken en miemeren.
Ai je de wereld regt beziet en wat de starvelingen zoo al uutvoeren, dan
mui je toch met de oldvader Kokkeejus zeggen: de menselikke natuur zit
eeuwig en arfelik dwars in de wagen. Van dage wil ze in de heugte en
mörgen in de leegte--nou opbouwen en strakkies weer dale smieten, dat
is 't grootste pleizier van 't verdreide menschdom. Onze lieve Heer hef
de mensch platvoet op de eerdkloot zet, maor hij wil altied de heugte
in. Daorumme bouwde ie de toren van Babel. Die vaderen oet het olde
Testament wilden de neuze deur 't achtensweerdige blaauwe oetspansel
steken, um is te zien wat daor eigentliek wel achter zat en toe'k daor
lest met mien vrouw over sprak, zee mien zeuntien, die op een stoove
bij 't vuur zat eerappels te braoden: daor zit niks achter. Dou bist
een Pariesche commenist Geert--zee ze en ik zal de meester der is over
onderholden. Ik wil dat gedrei van de eerde ook niet langer hebben.
Laot de stad in 't ronde gaon met al de kwiksteerten, die der in zint,
maor 't platte land holt 't geloove vast dat de zönne maor eenmaol
op Hiski'ja's smeekinge stille stund en nao die dag altied weer deur
kuijert, boven over en onder langs. En hoe gunk 't die Babelbouwers?
't Warkvolk kwamp zoo hooge--zee de scheerbaos lest, toe ie van een
oefening kwam--dat ze mekaor niet en konden verstaon. As de timmerman
nao beneden ruep um zien doemstok, dan bragt de krullejonge hum de zaoge
en as de metsler um kalk schreeuwde, kwamp de opperman zien knecht met
de borrelflesse, daor hij al evenwel neet kwaod um was want de metslers
zint goed van inbörst. Zoo luep alles in de war en dikke ruzie op de
koop toe. Dat zee de scheerbaos, die völe groote lue sprek en in 't
geniep moddern is. En zeet nou hier. Onze veurolders hebt de grond
in de heugte warkt, dat de rugge der van kraakte en nou smiet de
kinds-kinds-kinds-kinder ze weer in de grafte, en op de plaatse waor de
toren van Babel hef estaon, zit de filesofen nou in de grond te wrueten,
of ze ook een steen kunt vinden waorop de Babelbouwers hanepooten hebt
ekrabbelt. Ze kunt dat lezen--zekt ze--en wij mut het geleuven al zint
't ook leugenaors. Jaoren en jaoren hef Grönnegen met groote wiesheid de
eerden mantel um den pokkel ehad en nou scheurt ze hum der of, onder 't
geschreeuw van licht, lucht. In de Grönneger karke geet het net aanders
umme. Veur en viefentwintig jaor zetten de stads schriftverklaorders
overal de keerse bij um op te snuffelen wat neet waor was en dat was
warempel geen klein beettien, zoodat de eenvoldige geleuvigen de
grieuwels over de grauwels luepen en nou staot ze op de preekstoel
en der onder in 't hok en poest wat ze kunt om dat licht weer uut
te kriegen. As 't niet wil, krigt 't een domper op de kop.
As we in 't loeg is over zukke dingen praoten in de lange winter-aovens,
dan zeg Snikking altied: »de kop op zie- en de kop veurover-partije
verlös 't altied en as in de hoogere burgerschoelen de jonks
ofekserseert hebt en ze over stad en land gaon, dan lig de ortedokse
partij op er ende. Of ze daor in Grönningen al poesten tegen 't licht,
met een perfester als veurpoester, 't helpt niks, 't mensdom wil de
oogen niet meer op kemando digte kniepen, maor ze altied wied waogen
open hebben."
Jaaije les nog wel is in de Leere der Godzaligheid, een heel dik boek,
ook met rooije letters, nog van die olden daor je op reken kunt, en toe
ze lest ter doezelig van was, zee Ester, die in 't loeg jonge haonen
opkof: »Och, vrouw Veltink, ik kan al wai je neudig hebt wel op een
stuuvertien schrieven: heb God lief boven al en de menschen as oe zölfs.
Lao we dat maor doen, vrouw Veltink, en wij komt wel waor we graog wezen
willen."
Snikkink, die net bij ons in hoes was, zee: »gao met, Ester, ik heb nog
een beste olde kippe, die krigste present, want dou bist een knappe
jeudinne." Jaaije schudde 't heufd en hef de heele dag niet proot.
Een Grönneger schoefkarre steute mij oet die prakkesaotsie en ik gunk
de Heerestraote in, die daor zoo groots op onze Hondsrugge lig, ~onze~
Hondsrugge zeg ik twee maol achter mekaor. Jao, dat mag die Grönnegers
nou en dan wel ies onder de sirkonfleksie worden ebragt, want as die
Drentsche Hondsrugge zien start, waorup de stad lig, stillegies onder
heur wegtrok, bij occasie per exempel dat het volk in de Harmonije zat
te kösteren onder een muziek-konsert, dan zakte de stad met al heur
heerliekheid perdoes in de klei. Oeze wetholder hef altied schik as ie
daorvan praot, niet um dat wegzakken, maor dat Grönningen deur Drenthe
wordt edraogen.
»Nou--zee Jaaije lest--'t wordt ook deur Drenthen regeert, de Goeverneur
is een Landschapskind en de Scholte zien olde ook."
De huuze in Grönningen zint hoog, maor smal en de lue slaopt er völle op
de zolders, soms wel twee en drie laogen boven mekaor. Itzik vertelde,
dat ie er ies bij nao fermilie, op een brulfte, slaopen had, vier en 't
negentig treeën in de heugte.
Jaaije zee: »jonge Itzik lao we 't op de helfte maoken, want in 't
optellen, dat hek mangs e markt, vergisse ie oe wal is een enkele keer,
namentliek dai je in de drokte zekt, zeuven en zeuven is zestiene en
vief is drie en twintig."
Laot het zeuven en veertig trappe wezen, 't is toch griezelig 's nachts
zoo an 't ende van den eerdbol te liggen, zunder benul. Stads-docters
zekt dat het gezond is boven de begaone grond te slaopen en de bruer van
de commies, dat een scheikundige mut wezen, wil hebben, dat al 't volk
's nachts boven de wind mut liggen en oet 't gezigte. Die 't hoogste lig
is er 't beste an toe, want die krig al de addees, die ze in de leegte
oet de kop löslaot, en opwippen, umdat ze ligter bint as de stikstof,
veur nummedal.
Jaaije schaterde 't oet van laggen en zee tegen mij: »nou, as ie zeuven
en veertig trappe mut opklauteren, kom ie 's mörgens bij 't eerste
hanengekrei eerst veur 't bedde."
Met een klein ketiertien was ik op de groote Mark en gunk de Vismark
over, straote in en straote oet, nao de Ossemark en langs 't fondement
van Gejot, waorveur ik de hooge hoed ofnam, geliek as Boerhave dee veur
de vleerboom, en veurbij de akkedemie, waor de wiesheid van Drenthe oet
komt, zee de olde köster altied en dan kneep ie de oogen digte van wege
een proces, daor hij arg maoger van was eworden, en endeliek stund
ik veur een zulversmidswinkel, waor een jufvrouw achter de teunbanke
stund te lezen. Ze had in eene haand de Grönninger en in de andere
de Pervinciaole Krante en las, um geen kwao oogen te maoken, nou een
stukkien oet de eene en dan oet de andere. En braof wief, dacht ik.
't Was een maoger mensien, met gutige ooge en een puntneuze. Ik gunk der
in en naodat we eerst en beettien tegen mekaor neegen hadden, waorbij
mij de hooge hoed ofvül, zee ik, om te begunnen: »Och jufvrouw, wat een
weertien!" An de toespraoke zatten twee handvatsels--ze kon anpakken
wat ze wol: mooi of lellik. Jaaije zeg aaltied: as ie tegen geleerde of
vernaome lue wat zeggen mut, dan mui je der eerst zoo wat om hen teuten.
»~Waorum~ hen?"--vrueg ik. »Jao, ai je dat wusten, dan was ter gien
»omhen" neudig!"--zee Jaaije.
»Heerlijk weertje!" zee de jufvrouw, »en wat is er van uw dienst?" Nou,
die vraoge völ mij wel wat onverwags op de hoed. Die zulver kof, wil
eerst wel is wat om zich hen kieken, die grip maor zoo neet toe, as of
hi veur de hakselkiste steet. »Hei 't volk goed in order?"--vrueg ik.
»Best--zee ze--maor mijn man is nao 't olderlingen gezelschap". Te
duuvel--dacht ik, dat is hier veurnaom spul. 't Was mij of ik bij oes
in de kerke gunk, regt oet, regt an nao 't hok. En toe dacht ik zoo
op ees an de scholte en an de motte, die 'k wat veur zul zingen, en
an de vosse-jagt. »Apperoppo--zee ik--vangt ze der nog wel is wat?"
»Och man! dat geet slecht, de menschen wilt de kerke neet meer in!"
Ik markte dat ik met de jufvrou was in de sacramento contrario, zooas
de klerk zeg, en zee: »hei ook zulveren lodderein deussies?" »Ja wel,
vrundschap."--»Zoo--en ook met veurstellingen oet de Schrift, bij
veurbeeld met de 3 jonkmans in den glennegen oven?" »Dat weet ik zoo
waar niet," zee ze, »maar dat is toch ook niet heel toepasselek op een
o de la rijne doosje." »Ja maor--zee ik weer--ik heb der nou eenmaol
zwak op, want in de veurige weeke heb ik mien veurste vinger in den
stoetenoven brandt en toe hef mien vrouw--Jaaije het ze, ze is nou een
dikke dertig, maor ze hef verdiepings in 't heufd en ze kan schrieven as
een notaories en ze gaf mij een zeuntien, Geert is 't edeupt--ie hebben
toch oe kinders wel laoten deupen, mensch!--eigentliek mos hij nuemt
worden, volgens een olden gepensioneerden kenonrider, Géraard, en dan
haolt ie de naom oet as een kakije--en Jaaije is grootsch met de doomnée
zien vrouw, van wege haar fatsoen en ze lat zich de botter ook neet van
de brugge krabben.... waor bink ook weer begunnen jufvrouw? zee ik,
want de trein soest mij nog deur 't heufd."--»Met een lo de la rijne
doosje"--zee ze. Lo de la rijne doosje--wat kun ze dat smeu zeggen. De
jufvrouw gunk an 't zueken, maor Jonkmans in den oven waren der neet
mank, wel Absolon, die met mooi krulhaor an een boomtakke hung, terwiel
zien ezel, waorop hij ezeten had, een olde wiesneuze, voortluep, en dee
as of ie der niks van markte dat zien baos achter was ebleven. Ik kon
't den langoor anzien dat ie er niks te goed toe is ewest um met Absolom
ekspresseliek onder de boome deur te scharminkelen. 't Schilder was zoo
mooi dat ik Absolon ellendig kun heuren schreeuwen en daorumme was zoon
deussien goed veur de vrouwen, om de oogen in de naomiddagpreeke lös te
holden, te meer daor Absolon een knap manspersoon was, met zien broek in
de leerzen met geele kappen en een karwats in de hand en spooren an de
hakke.
Over de pries wuerden we 't nog al gouw eens, zoodat binnen anderhalve
uur de heele handel was of eloopen. Ik bedung een sponsien met wat o
de Kolonnie der in, op de koop toe, maor dat gunk de jufvrouw nog al
hard of. Toe zee ik tegen de jufvrouw: »Och jufvrouw"--zee ik--»mag ik,
terwiel ie mij 't zulver sekuur in een pampiertien doet, eventies wezen,
de naom die de hoogheid der an gef is mij deur 't heufd escheuten"--en
waorachtig, 't mens begreep mij momentelik. Wat is dat stadsvolk
vernemstig!
»Loop maor de gang ten ende"--zee ze, en toe ruep ze meteen: »Antje,
wijs de plee is an den Drentschen landgebruiker!" Ik dreide mij umme en
zee: »Landbezitter, jufvrouw," en toe maokte zij een boeginge tegen mij.
't Was een duuvekaoters aordig wief en ik wol ze wel veur een dag of
mennig meenemen nao ons loeg. Jaaije zul der wel aordigheid an hebben,
as ze mekaor niet te wies afweuren. Ze zul ook wel schik hebben an mien
vrouw, die aaltied zeg: »de helft van viere is drie en die zint veur
mij," maor die te gaste giet mut de minste wezen. Vrogger was 't er
een scholtinne in 't Overieselsche, die had altied lo-sjees, zekt ze er
geleuf ik tegen, om ze te drillen. Soms had ze drie of vier tegelieke en
ze lag met heur allemaol over hoop en as nou die lieve kinders ook onder
mekaor ruzie kregen en de scholte er endelik zien neuze tusschen stak
en van nums geliek kreeg, dan greuide de scholtinne. »De vuursteene
muije kitsen--zee ze, dat gef vonken." Jammer dat de zulver-juffrouw
een karbonkel an de kinne hadde, maor heur man was olderling en de
karbonkel kan dus wal blieven zitten. Antje wagtte op de drumpel van
de keukendeure zoo lange da'k bij heur was, gaf mij de hand en zee:
besjoer! Nou, ik was hier vrömd in hoes, anders, 't wigt speulde mij wel
wat te völle mannegies egaol. Ik antwoordde niks en toe zee ze: »vooruit
is de weg!" en ze gunk veur mij an tot an een dwarsgangien. Toe bleef ze
staon en zee: »daar, aan 't einde!" en daanste toe deur de gank hen weer
nao de keuken. Ik keek ies um 't heukien van 't ziedgangien, om op de
terugreize niet in 't vrumde pand te verdwaolen. Daorop trok ik op een
deure an en och heerink, wat kwam ik in een nuuver kaomertien! De mure
was halfweg met heerdsteenties metselt en daorop viervuetige dieren en
veugels en der was ook een wit eboend bakkien met pampierties, zeker een
legkaorte, zoo as onze Geert lest van de schoelopziender kreeg, toe hie
wus dat een iegelik mense, zölfs de scholte, stikstof in zuk hef en dat,
ai je de lucht oet ien mense pompen, hie endelik niet meer wet of ie
der nog is. Zoo ten naosten bij mut Geert ezegt hebben, zeg de scheper
en die had het van Roelf Plander, die 't weer heurde van de oldste
wetholder, die doof is.
Ook was 't er een raampien in 't kaomertien en daor keek ie met nao 't
Grönneger firmament. 't Vertrekkien, dai je ook op grundel konnen doen,
net of der wat geheims kan gebeuren, mal volk die stadslue! was maor een
tikkeltien kleinder as datte van de commies, die bij Reindert Platte te
hoes lig. Daorin steet een ledekantien, waor de commies net in past as
hij op ziedde lig, de beenen boven mekaar hef en de hande gevollen boven
op de slaopmusse. Boven zien heufd zint twee touwen an de stielen van
het ledekantien espannen, an 't eene hank hij zien kleeren op, an 't
andere de stevels en zien hoed. As ie mörgens op stiet, mut ie zik op
bedde antrekken, sprink ter oet nao de wastaofel en as ie de deure lös
wil hebben, um de kamer oet te komen, mut ie eerst weer in 't bedde. Um
in de kamer te komen, mut ie, as de deur lös giet, voort in 't bedde en
der weer oet um de deure digt te maken. 't Kamertien hef een raompien
met 4 roeten, die 't oetzigt geeft op 't varkenshok, dat hum nog wel is
wat opmuntert. Nou gef de man ook niet meer dan 35 stuuver huure in de
maond, maor ik verdiene ze wel met springen--zeg ie. Toe 'k alles goed
bezien hadde, trok ik de jasse oet, dee de hemdrok lös en nam oet het
zakkien, dat Jaaije mij an de binnenkaante daorvan neit hadde, een
bankien van vief en twintig en zes, zeuven rieksdaalders en toe scheut
ik de kleere weer an en gunk heel deftig nao de keuken. Antje zat daor
as een groote mamsel, moederzielig alleenig an de koffie en leesde.
»Traktaotties Antien?" vrueg ik. »Ja, antwoordde ze--over de gruwelijke
moord in Suriname en van 't zwaore regt in Vlissingen." »Hol de hand is
op"--zee ik--en ze dee 't en ik lee er zaggies een stuvertien in en dee
heur toe de hand heel veurzichtig en secuur digte, maor ze maakte hem
subiet weer lös, nam het stuvertien tusschen doem en vinger en zee
heel ordentelik: »hoeveel moet ik daarvan teruggeven, landbezitter?"
»Niks!"--zee ik met een vrindelik weldaodigheidsgezigte. Eerst keek ze
't stuvertien an en zunk: »o groote schat, o groote schat!" en toe keek
ze mij an en zee ze: »ik wou dat ik zoon boertje had!" en danste daorop
drie maol um mij hen--de horlepiepe geleuf ik. Ik wol eerst laggen, maor
was bange dat ze van bliedschap van de wieze was eraakt, dat mij spieten
zul--um 't stuivertien namentliek. Ik sprunk de keuken oet en luep nao
't veurhoes, waor de jufvrouw stund te lagchen, dat ze zonder scha veur
heur fersoen wal achterwege hadde kunnen laoten.
»Hier zint de beide pakjes"--zee ze en onderwiel ik die in de
binnenbuusse van de jasse stopte, haalde ze mij een glaassien annisette.
»Mien lieve mens",--zee ik--»dat past mie nou eigenlik niet, want ie
mutten weten, dat ik bij Carré mut wezen." »Zoo!"--zee ze. Ik dachte dat
ze mij nog wel ies weer zul neugen en keek het glaassien gedurig op zien
Zöndags an, maor ze dee er 't stilzwiegen toe. Hoe harder ze zweeg, hoe
meer zin ik an 't likkeurtien kreeg en toe ik in 't leste, zundig mense
die ik ben, begun te geleuven dat het goeije schepsel 't glaassien
liever wol holden, maokte ik van de accasie, dat ze zich eventies
umdreide, gebruuk en drunk het in eenmaol leeg. Toe nam ik ofscheid van
de jufvrouw en gaf heur de hand. »Dat mue je doen met jou'ws gelieken en
ook wel met minderen," zeg Jaaije, »maor nooit ofte nummer met hoogeren.
As die oe het eerst de hand toesteken is 't wat anders, maor die mue je
dan niet onwies kniepen, net as of ie een vlegel anpakt!"
Nou gunk ik is weer over de markt, maor kocht, as eigenarfde, een
kaortien tweede klasse, zoo as Jaaije mij even veur 't ofscheid nog in
't oor lusterde. Veur ieder onderkaomer, waor botter en keeze en eijer
en worst en tonge en naogelholt wuerd verkoft, stund ik een stögien
stille. Jong, wat kan zo'n rood of gel zuetemelkskeessien oe snueperig
ankieken. Ik dagt er nog an, toe we ies met ons drieën op beroep
oetgungen, da' we 's mörgens in de harbarge van het Hollanse dorp roem
drie vörrel van een keessien op atten--allennig om ons fersoen op te
holden--zee Hendrik Snottel, die de oldste van ons was, want ze zullen,
ai der niet goed van prueft, meenen dai je 't niet kent, en buten dat,
al wat er op taofel stiet--zee ie--is 't onze, want wij betaolen 't, en
toe stopte hij zeuven plakkies Boelonnie-worst in 't vesse-zakkien. Hij
hef ook al ies op reize, als volmagt veur een veenschop om een olde
waotermeule te koopen, een pas angebreuken ribbestuk metnuemen. Dat lee
ie op 't heufd, onder de broene pruuke, die van zien overgrootvaoder
herkomstig was en toe de kiepe der over hen en de lappellen over de
ooren, onder de keel digt eknupt. Toe ie in de benedenkaomer de maoltied
betaolde, zee ie, dat ie 't zoo bedroefd in de koezen had, »Beterschap,
meneer!--zee de kastelein--en ik holde mij gerecommandeerd." »Dag,
ezel!" antwoordde Hendrik Snottel--maor 't leste zee ie zaggies.
Verders hef Grönningen mooije winkels, veural veur de pronk, veur
hoesraod en zuetigheid veur de tonge. 't Is winkel an winkel en wat
staot ze permantig liek en drung op mekaor, net of ze een pin in 't lief
ebt, zoo 's aovens is um 't hoes te kuijeren, dat bij oes een heele
aordigheid is, daor komp hier niks van in.
De stoepe dat is heur keuninkriek en daor staot ze dan ook, as 't zoo
zaggies an duster wordt, um is aosem te halen. En wat woont der een volk
onder de begaone grond! Zwaormoedige Christenen, dagt ik, maor Snikking
zee, dat de vrolikke Franssies er soms aordig hoes holden. Toe 't licht
opesteuken weur, was Grönningen eerst regt in zien pontifikaal, want
bij alles wat mooi is, zet ze gasvlammen. Och, ai bij veurbeeld daor
in zoo'n prentenwinkel kiekt, met wal een doezijn gasvlammen en denkt
dan an Geesienmeuije achter heur teunebankien in 't loeg, waorop een
pieplampien steet met peterolie en waorbij 't olde mensch er oet zut
as de teuvereese van Endor, dan mag men wel van oes zeggen: 't is een
volk, dat in de duusternisse zit! Grönningen was nou an de kuijer. Wat
een gedreei en gezwier en geparlevink en gegiebel en geginnegap! Bij oes
geet, 't zölfde bij dag of bij aovend, ieder stillegies zien weg. Der
heft nog nooit eene draaft, zölfs niet as zien vrouw in nood zat. Geen
mens vertrek zien gezigte en ieder hef een zwaormoedegen gank, net
of hum een pak op de kop en op 't harte lig. Geet de eene de andere
veurbij, dan zeg ie: naovend zamen! met een geluud as of 't oet een
kelder komp, net as oeze köster op oldejaorsaovend zingt: oet diepte
van ellende, en is 't een vrouwspersoon dat oe tegenkomp, dan pip 't
as 't rad van een kruwagen dat niet esmeert is. Hier lacht en joegtert
't piepjonge goed, dat het een aord hef. Of ze van de tongrieme zint
esneden, net as de kreije van meneer van Tippelen, die leert hadde de
boeren te complementeeren met schobbejak, ik weet het niet, maor rap
zint ze. Snikkink zeg: ze smeert gedurig de mondschrenieren en dat kan
wel waor wezen. In 't eerst nam ik gedurig mien hoogen hoed of as 't
er een deftig manspersoon mank luep, maor geen mensch dee of zee wat
weerumme en toe luet ik 't er ook bij. Ik keek evenwel goed links en
regts, of ter ook een perfester tusschen luep, daor bint er een vieftig
zeg de klerk en elke 4 studenten hebt ter eene, die 't er nog volhandeg
genog met hef um van 't lösbandige jonge volk ordentelieke hoesvaoders
en veural kostwinners te maken. 't Liefste wol ik zon sniedersbaos onder
den hoed hebben ezien, eene--zeg Itzig--die een mense heelemaole oet
mekaar nemp, wat te lang is eworden, inkört, en wat te kört is, een
verlengstuk anzet, en wat neet meer deugt an de kaante smit en 't heele
liggem zoo schoone maakt, net as Hilbert met een varken ummesprink, al
even met dit onderscheid, dat het varken der niet weer van naoknort en
't mens weer vortlöp, net as of ter niks met hum is veurvallen. Ze zet
nou ook neie strotten in, en onze knecht, die en nouw sloekgat hef
zoodat ie 's middags slecht kan metkomen, dat hum nog al hinderliek is
a we oet één schöttel eet, hef der wal is van eproot, dat hij zich een
nije eetpiepe wol laoten inzetten--as 't niet te durabel was. 't Is een
goeije kerel maor snugger is ie niet en ie is wal is wat maalderig en
Jaaije is dan ook geweldig tegen zon opperaotie. Daorumme sprak ze der
lest is over met Snikkink, dat een loozert is, maor ik mog ter niet bij
wezen en daorumme stuurde ze mij oet nao Wilbers um is te heuren hoe
't met zien vette was, die al twee daage onwies stun te kieken met een
èrpel in de hals. 's Aovends kwamp Snikkink weer en wij gungen um den
heerd zitten en de knecht ook, die worstepinnen maakte, en naodat wij
eerst over 't geloove en de akeligge ruizie in de karke en over de
kozakken en Turken en over de schaope, die weg zult, proot hadden, vreug
Jaaije an Snikkink, of ie ook wus hoe of 't met Snöttels Willempien
was, die 't altid zoo in 't lief knorde, as de maone ofgunk. Hie zee,
dat ze hen nao Grönningen wollen, want een gepatenteerde veedocter oet
Friesland hadde zegt, dat ze wel een Coloradokever bij zik kun hebben.
De perfester kon der een gattien onder de maage in 't lief boren met
een zölveren senterboortien en leggen er dan wat eerpel-loof, daor 't
Amerikaonse schepsel gek op is, boven over hen. Dan wipt ie der voort
oet--zee de veedocter. Nou, zee Jaaije,--ik gao der mörgen hen, umn 't
heur of te raoden. Ie hebt geliek, zee Snikkink, en vertelt er dan ook
maor is, wat er lest in Braobant is veurevallen. De scheper van een dörp
daor te laande hadde een oetwas in de keel van binnen, en wol zik een
nije strotte laoten inzetten. Dat kun, zee de krante, in de stad daon
worden, veur vief en twintig gulden. Hij gunk der hen en zien breur
gunk met. Toe ze in de stad bij de perfester kwammen, wassen der nog
twee, met soortgelieke kwaole. De eene was een daansmeister. Naodat ze
gezaomentliek een toertien in 't veurhoes hadden ezeten, kwamp 't er een
knecht en zee: de heeren moeten boven komen en mij volgen. De breur van
de scheper bleef zitten--hij dus niet. Toe ze in de bovenkamer waren,
nammen ze alle drie de kiepe of en zee'n: mörgen perfester!
Hij hadde een lang japon an, een kniepbril op an een touwgien, maor zee
niks en zette de drie naost mekaar en ruep: halsdoeke of! Dat deen ze en
toe bragt hij een hol glazen piepien an ieder zien keele en lusterde met
zien oor aam 't ander ende. (Onze knecht, die worstepinnen maakte, luet
er gaonde weg eene vallen en knupte zien halsdoek stief vaste--zoo
lusterdie). Naodat de perfester de drie keele bepiept hadde, dee hij
een proppien papier in de glaassies, zoodat er niks in of oet kun en
zee: »mannen, ik zal twee van u te gelijk onder handen nemen, dat is
gezelleger, en no. 3 kan eerst toekieken--veur niks." Hie lee de twee,
waorbij ook de scheper was, naost mekaor op de taofel en ruep plegtig:
stille, dood stille! Toe kreeg hie een mes en roef--de koppen waren der
of!
Daornao sneed ie van beiden een ende hals weg en wol der nije
kunstpiepen inzetten, maor ie wuerd ruepen, om effenties onder te komen,
daor was ter eene die hum absluut mos spreken. »Past er op!--zee ie
tegen nummer drie--das je niet wegloopt." 't Was maor een ummezien en
hij was ter weer en toe an 't wark. Handig was ie en wat sekuur gunk
ie te warke um te zien of de piepen pasten. Hie luet de koppe deur de
haande gaon, net zoo vlug as de olde Bamberg geugelt met ballen. Maor
wat gebeurde? In de confusie vergiste ie zuk en zette de kop van de
scheper op 't liggem van de dansmeester en dissen zien heufd kwamp op de
romp van den scheper, zunder dat ze zölfs der wat van vernammen. Nummer
drie had 't wel ezien, maor hij had onder de ooperaosie een belemmeringe
in de spraoke kregen en al was hum dat ook niet overkommen, dan had ie
het toch niet duren zeggen. Ie kunt jao tegen gien perfester zeggen, dat
ie zuk verabluseert. Dan wasse gien perfester meer.
»De twee heeren kunt hengaan--zee ie--en betaolen beneden an de
bediende."
Maor dat gaf daor en commedie!
Ze wolt niet betalen umdat de perfester zik vergist hadde.
»Dan hadden de heeren pasjenten bij tieds mutten reklameeren"--zee de
knecht.
Ze betaolden en gungen weg maor hoe te hoes of eloopen is wus Snikkink
niet.
Jaaije zat met de vuete op de stoove en de elleboogen op de knieën en de
hande onder de kinne te lusteren, de meid had de deure van de deele op
een kiertien en 't oor der tusschen, Geert liepte en onze knecht had al
de worstepinnen in de asse laoten vallen en 't haor was hom gaondeweg
steil in de heugte gaon staon.
»Hinderk"--zee Jaaije, toe Snikkink zien verhaol oet hadde--»ie mutten
niet nao Grönningen gaon met jou keele."
»Vrouw"--zee ie--»ik zal ze wel oet de haande blieven. Zie kriegt mij
niet onder 't mes--ik wil liever, a'k 's middags achterblieve, een
beettien naoeten."
Kundige lue zag ik te Grönningen op straote niet. Een hoopien studenten
drung mij van de kleine steenties of. Op zij!--ruep der eene--en in een
wup stund ik vierkant op de groote flinten. Daor hebt ze zeker regt op,
dagt ik, want oeze wetholder zaoliger zee altied: ze hebt völle regte of
ze nemt ze. As ze per eksempel in 't heufd kriegt op de Groote Markt
heur liefdeuntien i o vie vat! te zingen, dan mut ieder stille staon
en andachtig wezen met de bloote kop, al had ie momentelik ook de
krampkoliek. Ze lagten mij ook oet, de geleerde jonkmans, met her witte
kinnebakken en dunne kuten. Studeeren zet gien vleis--zeg Tonnis
Konkelaar, die as lid van de raod nooit een kik zeg, en daorumme 267
olde ponden weg--~voel~ naomentliek.
't Volk begun al nao de tente te loopen en ik trok der ok op an. Men
gunk er nog al ordentelijk in en ik kreeg een beste plaotse tusschen
twee plattelandsche Grönninger juffers, met golden ooriezers en rooije
wangen en met haanse an. De vaoder zat an de van der handsche kante,
naost de oldste--'t was een man met een gruene jasse en een paor oogen,
die zoo völle zeeën, as dat ie goed gaor was. De eene juffer, de regtse
van mij, met een schuunse neuze, een Grieksche zeg de hulponderwiezer
der tegen, zee: »zullen wij niet liever van plaatse ruilen, meneer!"
»Nou--antwoordde ik--dat zuk niet denken; 't zul al te ofgronteus staon,
ik zit hier wat goed, juffer! en: de deugd in 't midden, zeg Salomo."
Ze wol wel laggen en ze wol 't wel laoten. »Hie weet niet beter,"
flusterde de vaoder zien oldste in, maor ik heurde 't en zee: »ik stao
net zoo goed op mien ponteneur as ie, met jou eeuwigdurende in alle
liniën verarvende beklemminge. Ik hebbe mien eigen spul en daor komt
nums wat van toe en daor hef nums wat op. Daor een Drents eigenarfde
giet zitten, hef ie regt en aanders geet ie der niet zitten, maor as hie
zit, een kerel die hum döt opstaon!" En toe nam ik het loddereindeussien
oet de binnenbuusse van de jasse en dee het lös en zee: »as je bleift,
juffers" en de kinder nammen het heel vrundelik an en zij rooken ook en
toe kreeg de vaoder zien zulveren segaorenkoker en prissenteerde mij die
en zee: »een sigaartje?" Ik nam der eene en wij waren te zaomen één van
hart en één van zin, jao wij lagten altied te geliek, zölfs as 'k er
niks gien zin an hadde--maor dat heurde zoo, dagt ik, nao de verzoening.
In een wip was de tente vol. 't Störmde der in. Wat een volk van
allerlei soort! Hoog, leeg, riek, de middelman, kriegsvolk, arbeidslue.
Och, dagte ik een oogenblik, nou mus zoo de deksel van de arke is
invallen, maor de Grönninger scholte zal bij de bouw wel toekeken
hebben. En as ter is brand kwam! Maor zukke dingen mui je, ai je der
eenmaol in bint, oet 't heufd zetten, aanders hei je de pret op.
't Spul begun. Dat jueg er met de peerde in de tente en der weer oet en
dat zat op de peerde en stund op de peerde en danste op de peerde en
soms wassen de peerde boven en dat wipte over vlaggen en deur hoepels
met pampier beplakt en dat hoelde en dat klapte met de zwöppe........ 't
doezelde mij veur de oogen en soms wuerd het mij benouwd um 't harte.
Een steugien daornao stapten de Trakhener hengsten binnen onder het
commando van Carré. Prachtige diers! Mensen! wat hef die man der een
order onder. Ze deeën alles wat hij wol, net as zesmaonds-rekruten en
dat bint nog redelieke wezens, zoo as de doomnee zeg--de korporaol zegt
niet. Wat zint onze beide broenen daor ongezeggelik en dommelig bij. Ik
haole ze nou al een jaor of tien oet de stal en hoe geet dat? As 'k een
kertiertien trökken hebbe, brengt ze één veurpoot en de halve kop over
de drumpel van de stal en kiekt krek as of ze veur 't eerste van heur
leven onder 't blouwe firmelment kwammen.
Zoo muk der alle pooten oettrekken en as ze bij de wagen komt, gaot ze
eeuwig en arfelik dwars tegen 't ienstel anstaon. Vrogger dacht ik, dat
ze neet goed bij 't benul wassen, maor gekheid! Ze kunt heel wies wezen
as 't heur vlijt--dee broenen! Meene ie, dat ze het »Zwaontien", waor
ik, as ik nao de mark riede, wal is stille hol, veurbij wilt? Of ik al
an 't leisel, van de harbarge of, trekke, of ik al roepe: dit keer niet
jonges! of ik ter zölfs opslao met de zwöppe, ze dreit op de deure van
't snapshoes an en hold er stille. Ik hebbe mij waarachtig is verbeeld,
dat ze nao de tapkaste keeken en dan nao mij, net as of ze vraogen
wollen: mue je niet is prueven? Jaaije, die is met gunk nao de leste
groote beestemark te Coevorden, zee: 't zint beste polsdragers op de
vossejagt veur de scholte! 't Was schemperije, maor ik hueld mij stille
as Job op de mesthoop. En wat muk, as ze daor nou dwars tegen 't eenstel
staon, de eene met het achterende nao 't oosten en de andere met 't
achterstuk nao 't westen, stompen en schreeuwen: terug zek! eer dak ze
der regt veur hebbe! Ak endelik de leisels in haande nemme en roepe:
vort zek! dan hold ze zik eerst nog plompweg doofstom. Maor ziet nou die
hengste is. Alles leven wat der an is! En dan, zoo midden in den draf,
staot ze met heur twalven in eenmaol op de achterste poote, net as
de poedel van Pontel! En toch hak er een ekel an! 't Is eigentliek
honden en apenwark. 't Gevuel van weerdigheid hebt ze niet meer. Zoo'n
gestasineerde hengst bij oes kik zölfs het volk niet an. Hij is er
te grootsch toe en hef genog an zik zölfs. Ak hum zie, denk ik wat
vaoder Job van 't peerd zeg: Zult gij het peerd sterkte geven? Zult
gij zien hals met donker bekleeden? De pracht van zijn gesnoef is een
verschrikking! Het graf in den grond en het is vroolik in zien kracht
en het trekt oet, de geharnasten te muete. Het belacht de vreeze en
wordt niet ontsteld en keert niet weerum, van wege het zweerd. Tegen
hum ratelt de pielkoker, het vlammig iezer der spies en der lans. Met
schudding en beroering slokt het de eerde op en gelueft niet, dat het
is het geluud der bazune. In het völle geklank der bazune zegt het hea!
en van verre rok het den krieg, den donder der vorsten en het gejuich!
En ziet nou is zo'n Trakhener--in en tent, bij gaslicht, onder 't gelach
van old en jong, steet ie op commando op de achterste poote!
't Zint gien old-testaementische--'t zint kunsthengste.
Maor die Carré is toch een wonderbaore kerel.
Ze zekt wel is dat het ooge van een peerd een mense vieftig maol
vergroot, en dat het daorum ontzag veur hum hef, maor Jaaije zeg, dat
het oog van onze broene mij vieftig maol verkleint en ze daorumme mij
niks telt. Jaaije is wal is een stiekelbaorssien! Carré, zekt ze, hef
veur de peerde een vuurpiele in 't ooge. Ik weet het niet, maor ik zegge
't nog ees, een wonderkerel is. Nou kwammen de kunstemaokers en ik
schaomde mij veur de potsen, die de smeugels maakten. Toch bint het
redelieke kreaturen, veur twee werelden eschapen, zooas 't gezang zeg.
Kui je--ik vraog het--tegen zukke malle slungels zeggen: »o starveling
gevoel uw weerde!" terwiel ze as kwabaol in 't zand spartelt, zich in
en oet mekaor kronkelt as een ratelslange, gezigte trekt daor kleine
kinder termienties van zult kriegen en springt en klautert dat degene,
die dier lange nao kik, er een breuke van zul oploopen. »Elk mens is
mien broeder," zinkt ze oet Hazeu, maor ie hueven 't heufd niet in de
nakke te smieten van glorie, as zukke snoeshanen van jou permantaosie
zint. En dan die starke toeren, zoo as ze 't nuemt--ik mug 't neet zien
en heb onderwiel de hoozen, die mij deur 't gangelen op de straote
wassen ofezakt, is wat opetrokken en toe hek stillegies met de oogen
digte de rieksdaolders en guldens is eteld, die 'k nog in de buusse
hadde en endelik bin ik is achterste veur gaon zitten en keek een
student an, die in een jasse zunder ende nou vlak tegen mij over zat.
»Goeijen avond!"--zee ik en hij gaf mij de hand en vrueg: »wat bin je
voor een landsman?" »Een Drenth"--zee ik. »Contrarie--ik ook, zee ie,
want ik ben een Geldersman." Toe gaf ie mij een Carré-sigare, heel ligt,
zee ie, maor ik leuve heel zwaor. 't Zul der wal eene wezen van dat
soort, die de studenten der op nao hold, as je van de naoste fermilie
oet 't land over kriegt. Ik wuerd dreijerig en 't had al zien leven mis
ewest, ak dat pakkien met saffraon van Jaaije niet op de börste hadde
had.
Ik mut zeker onwillens lellikke gezigten tegen de student hebben
etrökken, want ie zee: »nou kui je jou wel weer ummedrijen, vrindschop,
want ik zie jou, permeteer mij dat ik 't zegge, nog liever van achter
as van veuren." Dat dee 'k, want ik wol gien onplezierege wissiewassies
met de jonkman hebben, en net zat ik weer in 't olde postuur, of daor
kwammen jandorie de juffers te peerde an. »Jozef!--zee ik tegen mij
zölfs--nou de oogen toe, zooas Jaaije hef ezegt" en ik kneep ze potdigte
en keek as eene die ze op de heksterooge trapt. Ik heurde wel, dat mien
Grönneger buurmeissien zaggies giebelde, maor dagt: »wagte maor tot das
te trouwt bist en dien man allennig nao Carré wil, dan sas te wel
aanders praoten!" Jonges, jongens--ik hueld de oogen altied digte,
behalve in de huekies--wat kunt die schepsels rieden! En wat zint
ze drieste! En wat een holdinge op 't peerd! Ze hadden bloote beene
en flodderrokkies an van een handbrette. As Jaaije in ponteficaol
buuten deure komt, nao een groeve- of kraomvesite, hef ze circum
zes-en-zeuventig olde ponden rokke um 't lief en een orkaone kan die
niet opwuppen, maor disse vrouwlue zitten in vleuipampier, dai je wel in
de lucht kunt poesten. 't Volk slueg in de haande dat 't en aord hadde
en ik ook, maor toe eene van die juffers op de rugge van 't peerd gunk
liggen, wuerd 't mij al te slim en te onfersoenlik en ik dee de haende
veur de ooge--maor keek toch tusschen de vingers deur, bij vergis. En
wat konden ze, as ter zoo in de haande wuerd ehouwen, mooi niegen. Wij
hebt ook is in 't loeg een Amsterdams wigt had, zo'n pinkien, dat kon
net boegen as een koekemes. Jaaije hadde der zo'n aordigheid an en zee,
dat het even boven 't lief een vouwbeen hadde, van binnen naomentliek.
Dat hebt de boerenwieve niet.
't Spul luep ten ende en doe de lesten nog is rond eruterd hadden,
gunk 't volk de tente oet en ik ook, naodat ik eerst de Grönningers
gezondheid had toe ewenscht, geliek ze mij ook deen.
Toe 'k weer op de straote stund onder den hoogen hemel, zee ik Goddank!
en vrueg an een man, die daor stund te loeren, ofie mij veur een
dubbeltien nao de zwaoger van oeze knegt wol brengen. »Jao wel--zee
ie--ak maor weten waor die woont." Dat zee 'k hum, maor eerst gungen
wij in een onderkamer, kelder zee de kerel der tegen en ik kogt er een
goeije hompe Leidse keeze, een fikse worst en zeuven sinaasappels en
luet de meid een krintebrood en een pond baoi van Lieftink halen en
dat deed de vrouw, een heel vrundelik mens, mij bij de twee plakken
boerenstoete in de blauwe zakdoek, die ze goed toeknupte en toe gungen
wij weer vort. 't Wuerd hoe langer hoe duusterder. Hoe komp dat nou?
vrueg ik. »Och, zee de man, eerst löp de gas nao do groote lue en dan
blif ter veur de achterstraote niet genog in de piepen." Endelik huelden
wij stille veur de deure van een klein huusien. »Daor is 't"--zee de
man en ik gaf hum, hij zag der nog al kommerliek oet, drie stuver en
wenschte hum het beste. Ik rammelde eerst een beettien an de klinke,
de deure gunk lös en man en vrouw zatten an taofel. Zij wagten mij
op, merkte ik. Op taofel stund en verlakt koffiekannegien, een klein
peterolielampien braande helder op en twee kerdetties laggen der op een
wit börd met een mes der naost. Op een ander börtien was een stukkien
botter, zoo groot as vier dobbelsteenties. Ik zee goeijen aovend zamen
en ze zeen precies 't zölfde en stunnen op en ik gaf de man de haand en
de vrouw gaf mij de haand ook. Dat namp mij in en toe vrueg ik: »hoe hei
je 't hier met mekaar? en de groetenisse van Hinderk en van Jaaije, mien
vrouw, en van Margien, oeze meid, daor oe zwaoger inclinaosie veur hef."
De man zee: »wij zint God dank goed gezond en wij doen je wel bedanken
veur de groetenisse."
Onderwiel keken twee jongs tussen de gerdienen deur van een beddestee,
zonder slaopmussies, zoo as Jaaije mij al ezegt hadde. As de jongs
's nags musse op hebt, kunt ze geen heksamen doen veur de hoogere
burgerschoele, zeg Itzig. Dan verbrueit de harsens. Over die beide jongs
keek nog een kleinder hen, die in een hangkissien lag. Dan wassen der
nog twee wiggies in en wiege. Naost ieder heufien zag ik twee vuetis.
Och wat was 't een aordig tooneeltien. Zon schilder had ik nog liever
op een lodderein-deussien as Absolon an de boomtakke. Wat sluepen de
stumpers daor vredig naost mekaor, en toe 'k heur toelachte, wat keek
de moeder toe groots. Dan was ter nog een beddestee veur 't olderpaor,
klein dunkte mij, maor de man zee dat ze pasklaor was nao en old stads
tarief. Een scholte van zeuventien honderd hadde dat tarief emaakt, um
de mensen op een ordentelikke maote te kriegen. 't Heufd regeert--zee
ie--en as eene zoo ellendig lang is, duurt het te lange eer zien haande
en voete weet wat 't heufd wil. Itzig zee lest, dat de bedsteên der zoo
klein weurden maakt, umdat aanders de stad veur 't volk te klein was,
maor dat ze wal grooter zult worden as de vestingwarken zint op eruumd.
»Toe Veltink," zee de vrouw, »tast nou toe!"
»Och mense", zee ik--»'t is mij onmeugeliek wat te gebruuken nao
tiene. Ak het doe krieg ik altied de nagtmerrie en dan schreeuw ik zoo
labendig, dat ie die ratelwagt nog wal in hoes konden kriegen. Jaaije
knip mij, a we in de slagtied op visite bint west en varkensribbe met
rooije kool hebt eten en de nagtmerrie mij dan op de borstrok geet
zitten en ik begunne te rèèren voort de neuse digte. Dat helpt, maor
Jaaije heb ik nou niet naost mij. Daorum, laot 't mij bij een koppien
koffie laoten, daor hek wal zin an."
Hindrik's zwaoger zag der olderig oet veur veertig jaor. Hij hadde
naoden deur 't gezigte en ik leuve dat ie en denker is. Zien vrouwe was
wit en fienties en een mooi mense was ze ewest. Ik zee der en aordigheid
op, die mij nog al goed ofgunk en toe wees ze op de beddestee van de
jongs en op de wiege en zee: »och Veltink, die vieve zint met het moois
deuregaon" en toe lachte ze heel tevreden en kuste de beide wiggies.
Toe de drie jongens den vrumden oom lang enog bekeken hadden, wuerd
het stille in 't bedde en zatten wij met ons drieën nog en stögien te
praoten. Ik mus vertellen van onze hoesholding, van Hinderk en Margien
en of er wat van komen zul en ieder keer as ik even ophuel um mij niet
te versloeken, neugde de vrouw mij, um is te drinken en toch en stukkien
te eten.
Driemaol hak het koppien al ummekeerd en mus 't weer opzetten. Nou, en
koppien of elf twaalven reken ik niet en genog hek nog nooit ehad. Ik
hadde schik in de mensen. O, dacht ik, wat kan er toch op een klein
plekkien völle tevredenheid wezen. De man vertelde mij, dat hie zeuven
gulden in de weeke verdiende en ze hadden vief kinders. »Slagt ie ok
nog en beettien?" vreug ik. Hij lachte eventies en zee: »och Veltink,
wij meugt nog wal is van vette beeste lezen in de krante en, laok niet
liegen, wij kunt ze ook nog wal is zeen hangen in de slagterswinkels en
as er eene van de kinders jaorig is dan koope wij wal is wat kluuffies.
Dan is 't feest Veltink, grooter feest as 't ooit bij een rieke wezen
kan. Ik snie en deele. Moeder en de kinders kriegt en stukkien vlees
en ik likke de botties en mien vingers of, maor dan mus ie is deur
en gleuffien van de deure kunnen zien. Verleden week haw zoo'n
feestmaoltied. »Kiek is vaoder, ruep de oldste jonge, daor zit hierover
een vogeltien tegen de glaozen" en terwiel ik er nao keek hadde hij
mij stillegies zien stukkien vlees op 't bord elegd. Ik at, as in
gedachten 't op en de jonge lachte en al de kinders lachten, dat ie 't
zoo mooi edaon hadde en moeder ook--ze dacht, ik zal hem van naomiddag
wel wat toestoppen. Een oogenblik laoter, 't was of ze 't ofsprueken
hadden, reupen ze met heur driën: »veur moeder!" en ieder rekte haar de
vörke toe met een krummeltien vlees op de punt. Kon en lakkeije an de
burgemeister zien taofel wel wat toerekken, dat veur en vaoder en moeder
zoo lekker is? En wat nou anders het vlees angeet, och, wij zint er,
naodat wij van 't land hier kwammen, of ewend en ik hebbe, dunkt mij,
't ook niet neudig."
»Niet neudig"--ruep ik--»och man, ik zie...." bijnao hak te veul ezegd,
want de waorheid kan ook zeer doen.
Verder vertelde de vrouw mij, dat ze veule met ziekten hadden eworsteld.
»Jao Veltink"--zee ze--»een arbeids-mense kan met weinig toe, maor as de
kinders ziek ligt, dan veult men eerst dat er dingen bint, die men niet
kan kriegen en zoo graog wol hebben en dat is hard. Een fabrieks-knegt
in de stad hef 't lange zoo goed niet as en arbeider op 'tland. Wij
bint ook oet Drenthe en daorom weten wij dat zoo goed. Mien man krig
Zaoterdagsaovonds pront zien geld en dan bint meneer en hij kiet. Hij
verhuurt zien kracht aan zien heer per weeke en als die umme is krig ie
zien geld en meer hef ie niet te pretendeeren. Hoe of ie 't in hoes hef
wordt niet nao evraogt. Een arbeider in een dörp of loeg, die werken kan
en wil en eerlik is en een oppassende vrouwe hef en de kinders knap en
fatsoenlek hold, wordt er meer eteld en as hun wat overkomp vindt ie
deelneminge en hulpe en toespraoke. Toespraoke Veltink, is soms meer as
geld. Och as en rieke of en veurnaome nog is nao jou vrag, ai je ziek
bint, dat is zoo troostriek. Dan zegt men bij zich zölfs, wij bint
toch nog meer weerd as zeuven of acht gulden in de weeke. »Broeders en
zusters!" dat heuren wij nog wel in de kerke, maor ai je weer over de
drumpel bint, merkt men somtieds dat die namen buten deure niet völle
weerd zint. Dat hew we ondervunden toe oes oldste jonge heel erg ziek
was."
»Ik heb"--zee ze--»wat aokelige daoge en nagte bij 't zieke kind deur
ebragt. Mien man mus op zien wark wezen en ik was altied zoo bange dat
het jongien starven zul as zien vaoder der niet bij was. Hoe mue hie 's
aovends in huus kwam, altied waokte ie tot twee uur en dan löste ik hum
of. De dokter was goed en medeliedig, maor in de buurt heft nums nao 't
kind evraogd. Nou mui je niet meenen, Veltink, dat de Grönnegers een
mense, die in lieden verkeert, niet helpen wilt, maor wij leeft zoo
stille onder mekaor voort, dai we lange as 't waore onbekend bleven en
zoo wus men niet hoeveul leed en zörge der in dit kleine kaomertien was.
Gelukkig, Veltink, dat er een Helper is, die zuk niet laot zien maor
veulen in de hope en in de kragt die Ie gef. Onze Willem wuerd weer
beter en wat wassen we toe riek. Daor ligt ze nou met heur vieven en we
wollen der gien eene van missen, veur 't heele rieke Grönningen niet."
Heur man knikte, terwiel ze zoo sprak en schreide en lagte tegeliek, met
het heufd, krek of ie zeggen wol: »braof zoo, riek binne we!"
Ik zweeg stille--ik kun ok gien woord zeggen. As zoo'n moeder over
kinders sprek, mut er nums praoten. Dan hei je genog an 't luusteren.
Ik docht een oogenblik an onze arbeider in 't loeg, Roelf Balder. Zien
vrouwe hef bij ons meid ewest. Braove lue in 't kleine huttien veur an
op de heide. Wat wassen ze ook gek met heur beide kinder, een jonge en
een wiggien, en wat een treurigheid kwamp er in dat hoes, toe Trinao,
zes jaor old, begun te kwienen. Elke dag maokte Jaaije wat veur 't
stumper klaor en dat bragten wij er dan om 't andere hen en Jaaije
gaf 't heur zölfs. Nooit kwam ik oet 't kleine liedenskaomertien, of
ik was beter eworden. Een ziekehoes is een leerhoes. 't Duurt niet
lange meer--zee Jaaije is op en aovend, dat ze der schreijend van daon
kwamp--en daorumme mui je, as je overmörgen naor Assen gaot, een stuk of
wat sinaosappels metbrengen. Dat zal een verkwikking wezen veur Trinao.
Dat dee'k en alhoewel 't laote was, toe 'k weerumme kwamp, gunk ik, 't
was mien beurte, der tog nog hen met een sinaosappel en een zakkien
met suuker en een lepeltien. »Hij mog is wat zoer wezen"--zee Jaaije.
»Drukke wat van 't nat in 't lepeltien en doe der en beettien suuker
deur en dan mui je 't Trinao laoten prueven."
Toe 'k er kwam, was alles stille in 't kaomertien. De vaoder stun met 't
heufd tegen de schörstienmantel. Hij keek, toe 'k inkwam, niet umme. 't
Jongien zat op een stoove bij 't vuur en kreet zaggies. De moeder zat
bij de krubbe, daor Jaaije en gerdien had over maokt, en zag Trinao pal
an, dat met de beide oogen heur moeder strak ankeek. De hond, die ze van
oes ekregen hadden en die aanders altied tegen mij opsprunk, zee niks en
kwispelsteerte zölfs niet. Hie zat ook bij de wiege. Ik dee wat Jaaije
mij hadde ezegd en hueld Trinao het lepeltien toe en knikte tegen 't
kind en zee: dat is van Jaaije-meuije. En zie, het dee met meuite 't
mondtien open, 't pruefde is en--lachte even. O, dat zak nooit of nummer
vergeten, hoe old of ik ook worde. De moeder begun te krieten en gaf mij
de hand en drukte die, maor zee niks. 't Huefde ook niet, ik kon wel
vuelen wat ze zeggen wol. Twee menuten laoter was Trinao estörven. Ik
gunk nao hoes om Jaaije dat bekend te maoken. Daolik gunk ze nao 't huus
der droefenisse en bleef der tot middernagt en toe ze terugkwamp, mus ik
heur vertellen wat er gebeurd was. Balder en zien vrouw zatten bij 't
dooije wiggien, maor spreken konnen ze niet. Wat was Jaaije over stuur,
toe 'k heur zee dat Trinao nog een beettien van de sinaosappel had
epruefd en nog is elagt hadde toe ze mien vrouws naom heurde. »Och"--zee
ze--»wat had ik dat graog an 't kind hebben willen geven, maor ik gun
dij 't ook wel, Berend!" Wat heb ik heur dat al vake mutten vertellen
en dan steet onze Geert naost heur en dan drukt ze hum de haand en kust
hum. En vrouw Balder! O, as ze Jaaije zöt, komt ze daodelik op heur toe
en drukt heur de hand en dan worden heur de oogen nat. Roelf, die nooit
völle zeg, komt altied in ons hoes as ie heurt da'k er oet bin en vrag
of ie ok wat veur Jaaije doen kan en 's aovends en 's nagts bij zwaor
weêr zwarft ie op ons arf, om te zien of wij ook hulpe neudig mogten
hebben en as ie met zien zeuntien veurbij ons hoes komt, lat ie 't
altied de pette ofnemen en zeg hum dan, dat daor de mensen wonen, die
zien zussien Trinao, dat estörven is, goed hebt edaon en dat ie dat
nooit mut vergeten.
Aan dat alles dagt ik toe de vrouw tegen mij zee: »och, an toesprake zoo
nou en dan, an een klein bewies dat wij net zoo goed als de groote lue
op reize bint, al geet dat veur ons zoo makkelik niet, nao een aandere
wereld, daoran hebt wij, bij al ons werken en zwoegen, bij al de kommer
en ellende in 't leven, behoefte. Die ons dat gef--meer as gold of
zulver gef hij ons."
't Was al bij twalven, toe we nao bedde gungen. Ik in een heel klein
zolder-kaomertien, maor netties daor was 't ende van weg! Er was een
taofel en een stoel en een spiegeltien en op 't bedde lag een slaopmusse
en een halsdoek.
Ik gunk is zitten, want ik had nog geen tikkeltien slaop in de ooge.
Te veulle zien en heuren dat bezwaort ook. Alles daanste om mij hen,
de vuurwagen, de dragonder, de Trakheener hengsten, de klowwens, de
flodder-madams, Roelf en zien vrouw, 't zieke wiggien in de wiege dat
lachte, daor beneden die eenvoldige brave lue met de vief kinders en
Jaaije met Geert an de haand, die um de hoek van de schure keken of
ik der ook ankwam... Langzaom an verdwenen van die gedaonten oet mien
gedachten, maor 't is aordig, daor 't harte an hung, die bleven en ik
hueld ze ook zoo geerne bij mij.
De huusvrouw was nog an 't hemmelen, markte ik en 't scheut mij
te binnen wat Jaaije wal is antwoordde as ik 's aovens zee: »kom
Jaaije, nao bedde, laot dat nou maor staon, 't löp ummers neet
weg."--»Berend"--zee ze dan--»mien moeder hef mij eleert: alles an kante
en opebargd eer ie nao bedde gaot. 's Nagts mui je, as 't wezen mut,
ieder in oe hoes kunnen ontvangen. Een flinke hoesvrouw kan neet slaopen
as alles overal is. 't Is maor een umtast veur rappe haande en as die
heur wark daon hebt, wilt de ooge wal digt gaon." Dat zee ze en dan
namp ze mij in de leere. De bokse netties op de stoel, met de piepe
nao beneden. 't Vessien der onder en de hoozen der op. 't Buis an een
spieker naost 't bedde, de kiepe an de knop van de stoel en de klompe
vlak naost mekaor, zooda'k, onverwachts, as bij veurbeeld 't boerhoorn
brand röp of er aander onraod is, nooit met de regter voet in de linkse
klompe stappe. En Jaaije zölfs--as ze, 't is wal is gebeurd, pardoes oet
bedde mut, zooas 't veurevallen is bij okkasie van een dunderschoer met
een windhooze, dan is ze in vief menuten zoo kant en klaor, dat ze wal
met de koniniginne van Scheba bij Salomo op koffie-visite kon gaon. Maor
ze hef ook bij olderwetse deftege lue dient--dat loont nao.
Endeliek stapte ik in 't bedde en was in een tik in slaop en om zes
uur klopte de huusvader al op de deure en ruep: »Veltink, 't is tied!"
Ik stund op, trok mij an, pakte toe mien blauwe zakdoek oet, lee op
de taofel alles wat er in was en vief guldens naost elkaor en een
pampiertien er bij, waorop ik met een potlood schreef: veur de
kinders--ieder ééne.
In de haost drunke wij koffie en moeder de vrouw tapte in en ik
at ook een kerdettien. Dat stund heur an, de goedhartige ziele. De
jonges wassen ook al wakker en fluusterden met mekaar. »Order in de
sjambree!"--zeg Snikkink en hier was orde. Toe 'k ten leste klaor was
veur de reize, zeek de jonges goeijen dag en kuste de slaopende wiggies
en drukte de moeder wal dreemaol de haand en wenschte heur gezondheid en
kracht en dankte veur al heur goedheid.
»Doet de groetenisse an oe vrouw en an Hindrik en an Marregien, zien
wigt, onbekend, en veural an jou eenigste kind, an Geert"--zee ze en in
ieder houkien van heur oogen zat een traon.
Heel op oes gemak kuijerde ik met de brave huusvader nao 't staotsiejon
en daor namp ik harteliek afscheid van mien gastheer.
»Komt ies bij oes!"--zee ik en drukte hum de hand.
»Zeuven gulden en vief kinders,"--antwoordde ie--»nee Veltink! werken
zoo lang het dag is!"
»Doe dat en ik wensch er Gods zegen op"--zee ik.
Nog een handslag en ik stapte in de trein.
Ik gunk stillegies in een huekien van de wagon zitten, want ik wol graog
met mij zölfs allennig wezen om te overpeinzen wat ik al ezien en eheurd
hadde.
»Goddank--zee ik--daor is geen dregonder!" en geen mense sprak mij an.
Zoo vleug de trein met mij vort, hier en daor eventies stille, tot an
Hoogeveene. Vrag men mij: hei je geen woord veur Assen en Beilen? dan
zeg ik: nee, want Jaaije en Geert zatten mij in 't heufd. Ik wol nao
vrouw en kind en nao mien eigen hoes. Te Hoogeveene rustte ik een
oogenblik oet bij Thomas, want daor bin ik eigen en toe gunk ik op mars.
Een uur of achte mus ik kuijeren en daarumme gebruukte ik en goeije
verstarkinge. Te half tiene nam ik de stok, die ik bij Thomas had laoten
staon, in de haand en stapte 't Hoogeveene oet. 't Was een mooije dag en
ik was bliede dak weer vrij man was in de natuur. In zon stad zul men
veur zik zölfs verwilderen. Niks heurt jou toe en ie zölfs beheurt an
nums. Um dai je niet alles kunt overzien, kieke ie eigentliek nao geen
mense. Zoo goest en bromt 't um oe hen, dak in 't leste an mij zöls
vrueg: ben i nou nog Berend Veltink of ben je een aander? Saovens bij
de zwaoger van oeze knegt, daor hak schik. Och wat leeft die zeuven
stumpers daor vergeten hen tusschen en dartig doezend Grönnegers en toch
tevreden! Genog is beter dan te veule--zeg een olde spreuke en dat is
een waorachtege waorheid. Die spreuke mag wal staon boven de deure van
het werkmanshuussien, waorin ik overnagt hadde.
Overal zag ik op het vrugtbaor land um 't Hoogeveene mensen an den
arbeid. Staodig an, niet met geweld. De natuur was ook rustig, maor ze
dee wal wat. Ze is nooit tuemig, al maakt ze geen drokte. Ze is soms
een stille dienstdoender. In de stad geet ieder op de jagt. Um een klein
entien verder te komen, loopt ze op een draf en as ze zint waor ze wezen
wollen, draaft ze nog harder weerumme. Ze loopt veurbij zich hen en zint
oet epraot, eer ze zegt hebt, wat de bosschup was. In 't staotsiejon eet
ze staonde. Zit hef 't volk niet. 't Huppelt altied um oe hen en as ze
jou ankiekt, denkt ze an wat aanders. Nee, de stad is niet veur mij. Ik
holde 't met oes loeg. Daor kenne wij mekaor van haver tot görte en van
older tot older en wij kent ook al de kinders en 't dienstber volk, jao
zölfs 't kastentuug van mekaar. As ter eene een nije bokse krig, weet
dat 't heele loeg. Halfweg hueld ik is stille in een klein harbargien,
maor ik had geen rust en mus vort. Mue wuerd ik niet, contrarie, ik luep
hoe langer hoe harder. Endeliek--endeliek, daor lag 't loeg, onder an de
lucht, an 't entien van de eerde. An de boome kon ik weten waor ieder
zien hoes lag en oet de schörstien van 't miene kwamp rook. Jaaije
kookte zeker 't koffie-water. Ik kwam al naoder en naoder. Wat gluep
daor tussen die beide eiken deur? Och God, 't is Geert, mien jonge. Daor
kwam ie anhuppelen. Hij wol roepen: vaoder! maor ie kon niet. 't Gemoed
was hum te vol. Daor stund ie veur mij en ik tilde hum in de heugte en
zee: »hoe is 't jong?" en hij zee: »bestig en de groetenisse van moeder"
en toe wees hij mij op zien bokse, an de regtse kaante van 't lief. Ik
kun niet begriepen wat ie meende en toe zee ie: »vuel is vaoder!" Dat
deek en wat zat daor? Mien allosie. Jaaije had hum 's mörgens er een
zakkien in eneit en tegen den aovend ezegt: »loop dien vaoder maor te
muete en laot hum 't vuelen."
Geert zee niks meer, maor ik begreep hum wal en haalde de kette veur den
dag en dee die an 't allosie en daor bungelde ze hum, onder 't buissien
weg, op 't lief hen en weer. Gien ooge hadde der of en toe we in 't
loeg kwammen, haw we zeuven jonks um oes hen, altied kiekende nao het
blinkende zulver. Och, wat lagte Jaaije, die deur 't raom keek, oes te
muete, wat nikte ze mij toe en wat hunk heur oogen op Geert, die zoo
hoveerdig stapte. Ze dee de deure al bij tieds lös en wij gungen nao
binnen en Jaaije kuste mij al veur ik klaor was om 't zölfde te doen en
de knecht stund naost de meid, om mij ook te verwelkommen en Siep was
ter midden in en jankte van andoening en Balder en zien vrouw keeken
deur de roeten, want ze dussen, zunder premissie, zoo maor niet binnen
komen. »Komt ter in!" ruep ik en ze deen 't.
Toe 'k ze allemaol de haand hadde gegeven, gungen wij um de taofel
an de koffie met bruggen zitten, want ik mus vertellen, hoe 'k 't
hadde had op de reize en te Grönningen. Ik vrueg stilte en haolde
't loddereindeussien oet de jasse en gaf het an Jaaije met een klein
veurofspraokien, daor ik niet op stedeert hadde. Snikking zeg altied:
»ie mutten der maor zoo op inrieden. Een boeren-anspraoke wordt lelik,
ai der een staotsie-japon, zoo as de advokaoten an hebt, umme doet."
Jaaije keek mij stief an, verbouwereerd as 't waore over mien koeraosie.
Ai je is de wereld in ewest hebt, wor je wel wat driester. Ze had haost
een traone laoten vallen, maor knipte hum nog bij tieds weg. De vrouwe
van Berend Veltink mug ook niet krieten van plezier, umdat ze een
stuk zulver kreeg. Wel oet andoening, maor ze kon altied nog wel ies
schreijen as ze met Geert en mij allennig is. 't Deussien gunk rond en
elk bekeek Absalon en zien schobbejak van een ezel, en onze knegt, die
arg zunig is, weug het op de haand en toe krulde ie weer de bovenste
lippe in de heugte en de onderste um deele en keek ie Margien an as of
ie wol zeggen: »zon deussien koop ik dij ook--maor wat ligter."
Daorna gunk ik an't vertellen en ze waren allemaol doodstille. Jaaije
lusterde met de oogen en ooren, toe 'k van de hoesholdinge en de kinders
van Hindriks zwaoger an de praot was en vertelde wa'k al zoo met de
vrouw eköstert hadde. Hindrik had de mond lös en daor luep mangs een
traon in. Dat stund mij an van Hindrik. Die niet van zien fermilie hold
is mij weinig weerd. Geert kwamp in slaop met de allosiekette in de
haand. Naodat ik nou al mien wederwaordigheden hadde rond ewest, wuerd
het zaggies an beddegaonstied. Ik gaf Hindrik en Margien en Roelf Balder
en zien vrouwe de haand en drukte in ieder de ziene stillegies en
gulden.
As oeze veurvaoders beholden van een reize kwammen, lueten ze Zundags
van de preekstoel en dank zegginge doen. Das nou geen gebruuk meer maor
ik dagte: Ik bin gezond en wal weer te hoes ekommen bij vrouw en kind en
wij zint met oes dreeën regt bliede, laot ik ook aanderen bliede maken.
Ik heure niet tot de zoodaonegen, die 't genoegen in zik zölfs kunt
verteeren. Dank veur de verwelkomste--zee ik--en goeijen nagt zamen en
ieder, ook Hindrik, zee 't zölfde en gunk waor ie wezen mus.
Jaaije maokte Geert wakker en bragt hum te bedde en hung 't allosie an
een spieker boven de beddeplanke, dan kun ie 't smörgens vort zien. Dat
had zien moeder met hum overlegd.
Wij wassen nou alleen met oes beiden.
»Berend! zee Jaaije--hoe hei je 't maakt met Hindriks zwaoger en met
zien vrouwe en de vief kinders?"
En toe 'k vertelde: »ik luet op de taofel van mien slaopkamiertien
liggen: en krentebrood en en stuk Leidse keeze en een koeke en een pond
tabak en zeuven sinaasappels" klapte ze in de haande van pleizier en toe
'k er nog achteran zee: »en bij dat alles hek vief guldens legt, veur
ieder kind eene," sprunk heur harte op en vul ze mij um den hals en
kuste mij twee keer en ruep: »daor hei goed an daon--daor danke ik dij
veur Berend--das 't mooiste en 't beste van de heele reize!"
Wij zeen niks meer--wij wassen te bliede um te praoten.
Maor toe wij te bedde wassen en alles duuster was, zee Jaaije: »Berend,
ai je in de December-maond nao 't Hoogeveene riedt, mus ie veur Hindriks
zwaoger een mudde of viere eerpels metnemen en doen die op de trein,
franko in hoes!"
»En ook een schinke, vaoder!" ruep Geert, die niet sluep, maor met de
allosiekette speulde.
»Dat zak doen, Geert!" zee ik en zien moeder lusterde mij in 't oor:
»daor zit Goddank een goeije aord in 't jongien!"
Toe drukte ze mij de haand en zee: »slaop wal!" en een gelukkiger paor
sluep ter in 't Landschap van Drenthe niet.
Assen. H. BOOM.
+--------------------------------------------+
| |
| OPMERKINGEN VAN DE BEWERKER: |
| |
| De volgende correcties zijn in de tekst |
| aangebracht: |
| |
| Bron (B:) -- Correctie (C:) |
| |
| B: VAN CARRE TE ZEEN |
| C: VAN CARRÉ TE ZEEN |
| B: van een olde baronesse. Dat zul nou |
| gien landschapshingst doen, maor die |
| Trakhener hebt en groote verbeeldinge |
| en malle virtuten, geliek as al 't |
| volk oet de tente. |
| C: {Verwijderd} |
| B: en kind" |
| C: en kind." |
| B: zörgelik wief'--dacht ik |
| C: zörgelik wief"--dacht ik |
| B: Hoe is t met de knobbel, |
| C: Hoe is 't met de knobbel, |
| B: »Hei je al n kaortien?" |
| C: »Hei je al 'n kaortien?" |
| B: »Jao wel--zee ik |
| C: »Jao wel"--zee ik |
| B: Jaaije nou is bij wezen! |
| C: Jaaije nou is bij wezen!" |
| B: nao te komen', schreeuwde ik |
| C: nao te komen", schreeuwde ik |
| B: te Grönningen Onder weg haw |
| C: te Grönningen. Onder weg haw |
| B: staon rondkieken en miemeren |
| C: staon rondkieken en miemeren. |
| B: worden ebragt,. want as die |
| C: worden ebragt, want as die |
| B: tegen mij: nou, as ie |
| C: tegen mij: »nou, as ie |
| B: ik weer--»ik heb der |
| C: ik weer--ik heb der |
| B: »Och jufvrouw--zee ik--»mag |
| C: »Och jufvrouw"--zee ik--»mag |
| B: vorsten en het gejuich!" |
| C: vorsten en het gejuich! |
| B: eventies en zee: ,och Veltink, |
| C: eventies en zee: »och Veltink, |
| B: »Jao Veltink'--zee ze--»een |
| C: »Jao Veltink"--zee ze--»een |
| B: ebragt, Mien man mus |
| C: ebragt. Mien man mus |
| B: eene van m ssen, veur 't heele |
| C: eene van missen, veur 't heele |
| B: zoer wezen"--zee Jaaije |
| C: zoer wezen"--zee Jaaije. |
| B: ik 's aovens zee: kom |
| C: ik 's aovens zee: »kom |
| |
+--------------------------------------------+
End of the Project Gutenberg EBook of Berend Veltink, by Harm Boom
*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK BEREND VELTINK ***
***** This file should be named 34899-8.txt or 34899-8.zip *****
This and all associated files of various formats will be found in:
https://www.gutenberg.org/3/4/8/9/34899/
Produced by The Online Distributed Proofreading Team at
https://www.pgdp.net
Updated editions will replace the previous one--the old editions
will be renamed.
Creating the works from public domain print editions means that no
one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
(and you!) can copy and distribute it in the United States without
permission and without paying copyright royalties. Special rules,
set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project
Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you
do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose
such as creation of derivative works, reports, performances and
research. They may be modified and printed and given away--you may do
practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is
subject to the trademark license, especially commercial
redistribution.
*** START: FULL LICENSE ***
THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK
To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase "Project
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
Gutenberg-tm License (available with this file or online at
https://gutenberg.org/license).
Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
electronic works
1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.
1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
even without complying with the full terms of this agreement. See
paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
works. See paragraph 1.E below.
1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the
collection are in the public domain in the United States. If an
individual work is in the public domain in the United States and you are
located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
are removed. Of course, we hope that you will support the Project
Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
the work. You can easily comply with the terms of this agreement by
keeping this work in the same format with its attached full Project
Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.
1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in
a constant state of change. If you are outside the United States, check
the laws of your country in addition to the terms of this agreement
before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
creating derivative works based on this work or any other Project
Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning
the copyright status of any work in any country outside the United
States.
1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:
1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate
access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
copied or distributed:
This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org
1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
and distributed to anyone in the United States without paying any fees
or charges. If you are redistributing or providing access to a work
with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
1.E.9.
1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked
to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
permission of the copyright holder found at the beginning of this work.
1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.
1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg-tm License.
1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
word processing or hypertext form. However, if you provide access to or
distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
License as specified in paragraph 1.E.1.
1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.
1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
that
- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
you already use to calculate your applicable taxes. The fee is
owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
has agreed to donate royalties under this paragraph to the
Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments
must be paid within 60 days following each date on which you
prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
returns. Royalty payments should be clearly marked as such and
sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
address specified in Section 4, "Information about donations to
the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
License. You must require such a user to return or
destroy all copies of the works possessed in a physical medium
and discontinue all use of and all access to other copies of
Project Gutenberg-tm works.
- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
electronic work is discovered and reported to you within 90 days
of receipt of the work.
- You comply with all other terms of this agreement for free
distribution of Project Gutenberg-tm works.
1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
electronic work or group of works on different terms than are set
forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the
Foundation as set forth in Section 3 below.
1.F.
1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
works, and the medium on which they may be stored, may contain
"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
your equipment.
1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.
1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from. If you
received the work on a physical medium, you must return the medium with
your written explanation. The person or entity that provided you with
the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
refund. If you received the work electronically, the person or entity
providing it to you may choose to give you a second opportunity to
receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy
is also defective, you may demand a refund in writing without further
opportunities to fix the problem.
1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER
WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any
provision of this agreement shall not void the remaining provisions.
1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
with this agreement, and any volunteers associated with the production,
promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
that arise directly or indirectly from any of the following which you do
or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.
Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm
Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of computers
including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists
because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
people in all walks of life.
Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg-tm's
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
remain freely available for generations to come. In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
and the Foundation web page at https://www.pglaf.org.
Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive
Foundation
The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification
number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at
https://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
permitted by U.S. federal laws and your state's laws.
The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
throughout numerous locations. Its business office is located at
809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
[email protected]. Email contact links and up to date contact
information can be found at the Foundation's web site and official
page at https://pglaf.org
For additional contact information:
Dr. Gregory B. Newby
Chief Executive and Director
[email protected]
Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation
Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
spread public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment. Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.
The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States. Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements. We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance. To
SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
particular state visit https://pglaf.org
While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.
International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.
Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
methods and addresses. Donations are accepted in a number of other
ways including including checks, online payments and credit card
donations. To donate, please visit: https://pglaf.org/donate
Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic
works.
Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg-tm
concept of a library of electronic works that could be freely shared
with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project
Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.
Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily
keep eBooks in compliance with any particular paper edition.
Most people start at our Web site which has the main PG search facility:
https://www.gutenberg.org
This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.
