The Project Gutenberg EBook of Altenahr en zijn omgeving, by Eduard Neuhauser
This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org
Title: Altenahr en zijn omgeving
De Aarde en haar Volken, 1907--Also includes a short article
"Bekoring van het Matterhornland" by J. C. Heer
Author: Eduard Neuhauser
Release Date: November 8, 2006 [EBook #19741]
Language: Dutch
*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ALTENAHR EN ZIJN OMGEVING ***
Produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed
Proofreading Team at http://www.pgdp.net/
ALTENAHR EN ZIJN OMGEVING
in woord en beeld door Dr. Eduard Neuhauser. [1]
Wo "Altvater Rhein" seine Hand "Jungfer Ahr"
Zur ew'gen Vermählung gereicht,
Da bracht' "Mutter Erde" ein Brautgeschenk dar,
Dein keines der fürstlichsten gleicht.
De meest verwende reiziger en toerist zal met volkomen bevrediging van
een uitstapje en een langer verblijf in het Ahrdal terugkeeren. Ook
ik heb dit ervaren, en vele punten, die ik in beeld heb vastgelegd,
herinneren mij aan de vroolijke en schoone uren, welke ik daar mocht
beleven.
Aan de vriendelijke uitnoodiging van den uitgever van dit tijdschrift,
om mijn plaatjes van eenige regels tekst te doen vergezeld gaan, wil
ik, ofschoon ik geen schrijver ben, gaarne gevolg geven, en het zal mij
een genoegen wezen, om met de geëerde lezeressen en lezers deze reis
in woord en beeld te ondernemen, en eenige der meest belangwekkende
plaatsen te bezoeken, want het Ahrdal biedt om zijn vele natuurschoon
een der heerlijkste gelegenheden voor uitstapjes aan den Rijn.
Door dit voor het grootste deel met wijngaarden bezette dal, dat, als
weinig andere dalen, rijk is aan allerlei opwekking tot studie voor
geologen, plantkundigen, geschiedkundigen, romantici en natuurvrienden,
kronkelt zich de Ahr. Op haren weg naar den Rijn neemt zij vanaf haar
493 M. boven den zeespiegel gelegen bron tot haar slechts 49 M. boven
dien spiegel zich bevindende monding 25 zijtakken op. Al die toevoer
van water en het op sommige plaatsen zeer groote verval veroorzaken
dikwijls plotselinge overstroomingen.
De ontegenzeggelijk schoonste en romantisch meest grootsche groep van
het Ahrdal, met recht wel eens Klein Zwitserland genoemd, is het stadje
Altenahr met de steile, zoo afwisselend gevormde rotspartijen, waaraan
zich, als bij een groot geheel behoorend, de afzonderlijke plaatsjes,
die wij achtereenvolgens zullen bezoeken, waardig aansluiten.
Maar nu op reis! Aan de lijn Keulen-Koblenz verlaten we in
Remagen den spoortrein en maken dan gebruik van het lokaaltreintje
Remagen-Adenau. Wij hebben geen verlangen naar een bezoek aan de
badplaats Neuenahr en maken van het spoorlijntje gebruik tot het
station Ahrweiler. Ahrweiler is een kreitshoofdstad, tevens de
hoofdstad van het Ahrdal, en van hier uit willen wij, toegerust met
onze camera, onze voetreis beginnen.
Bij het wandelen door de stad kunnen we onze opmerkingen maken. De
nog in goeden staat verkeerende stadsmuren en poorten geven de plaats
een ouderwetsch aanzien, en dat is ook zeer natuurlijk, want men kan
er nog bouwwerken uit de dertiende eeuw bewonderen.
Wij verlaten Ahrweiler door een der vele poorten, en komen zoo al
spoedig op de chaussee, die ons het doel van onzen tocht nader zal
brengen. Hier kunnen we al met ons werk beginnen, want een tooneeltje,
dat ons aan ons hollandsch vaderland herinnert, noopt ons, dit als
een eerste aandenken aan de zomerreis in onze collectie op te nemen.
Maar hoezeer wij ook eerst aan thuis werden herinnerd, toch komen we
al gauw tot andere gedachten en zien in, dat we in een vreemd land
zijn. Vóór ons aan den weg levert de watermolen bij Ahrweiler ons
daarvan het bewijs.
Daar zien we ook, hoe de hoogten meer samenhangende groepen vormen,
en links bemerken wij op onze wandeling het klooster Kalvariënberg,
een vroegere bedevaartplaats, nu een der beroemdste meisjesscholen,
de kostschool der nonnen van Sint Ursula.
Wij gaan verder naar Walporzheim met zijn beroemd wijnrestaurant
St. Peter en beamen bij een flesch "Ahrblümchen" wat de oude oorkonden
uit de twaafde eeuw beweerden, dat de Walprechtishofener een uitstekend
wijntje blijft.
Nu wordt achter Walporzheim het dal nauwer; de rotsen beginnen
wonderlijk gevormde tinnen en koepels met schilderachtige terrassen
te vertoonen. Achter het dorp is men gauw bij de Ahr, en het duurt
niet lang, of men staat onder de forsche, door velerlei sagen
verheerlijkte rotspartij de Bonte Koe, waarvan de uitloopers over
den straatweg heen steken. In den volksmond leven vele verklaringen
van den naam. Waarschijnlijk kan de afleiding gevonden worden door den
oorsprong van den naam in verband te brengen met het feit, dat bij deze
rotsen in de 16de en 17de eeuw de verschrikkelijke heksenverbrandingen
hebben plaats gehad; de bijgeloovige beschuldigingen, waarvan vrouwen
en meisjes, die naar het heette, ook nuttige staldieren betooverden,
het slachtoffer waren, hebben denkelijk den naam van zoo'n behekste
bonte koe doen overgaan op den rotswand bij de plek, waar de schuldigen
werden terechtgesteld.
Onder die naar voren springende rots leidt de straatweg langs den
hoogen Kaiserstuhl in een bocht ons verder naar het dorp Marienthal
aan den Trotzenberg met de ruïne van denzelfden naam, geheel met dichte
klimop begroeid. Het is de ruïne van een klooster, dat in den tijd der
fransche overheersching in 1795 werd verwoest. Wij passeeren dan het
groote dorp Dernau, en komen na eene wandeling van een half uurtje
bij het zoo mooi gelegen dorp Rech, dat rechts van de Ahr tegen den
Nolls Nuck leunt. De steenen brug over de rivier werd in 1764 gebouwd,
en met een huivering kan men zich de verschrikkelijke overstrooming
voorstellen op den 21sten Juli 1804, toen de golven van de Ahr 2 1/2
M. boven de brug stonden.
Als we de brug overgaan, komen wij langs de kerk in de dorpsstraat
met haar vriendelijke huizen; gaan we de straat door, dan volgt een
prachtig groot bosch, dat naar het Kesselingerdal voert, waarin de
Eifel zijn uitloopers zendt. Zoo weldadig als ons in Rech het aanzien
der huizen aandoet, zoo meêlijwekkend zijn de armoedige menschen en
de schamele woningen van Staffeln, het eerste plaatsje waar we daarna
aankomen. Niets dan leemen hutten en met stroo gedekte huisjes, en
waar werkelijk nog een pannen dak te zien is, zorgen de vele gaten,
waar de pannen ontbreken, voor een levendige uitwisseling van lucht.
Een ietwat beteren indruk krijgen we op onze wandeling van Kesseling
zelf, maar toch werden wij ook daar niet vroolijker gestemd, hetgeen
wel zal gekomen zijn, doordat een vrij sterke nevel opkwam, die ons het
uitzicht op het dal en de bergen benam. Wij maken dus rechtsomkeert
en gaan van ons uitstapje in het dal van Kesseling naar Rech terug
en van hier trekken we langs den linkeroever van de Ahr naar het
welvarende dorp Mayschoss met zijn prachtige, met wijn begroeide
bergen en de enkele nog overgebleven ruïnen van den Saffenburg, die
in 1704 verwoest werd. De 258 M. stijgens naar de ruïne hebben wij
langs een voetpad in twintig minuten afgelegd, en boven worden we
beloond door het heerlijke panorama dat we van hier genieten.
Tegelijk bewonderen we de overblijfselen van de stoutmoedige en sterke
vesting, gebouwd door graaf Adalbert von Nürburg, die als burchtheer
van Saphinberch in 1074 in de oude oorkonden wordt genoemd en van wien
gezegd wordt, dat hij deze vesting gedoopt heeft naar zijn gemalin
Sophie von Are. Er bestond namelijk tusschen de burchtjonkvrouw von
Are en ridder Adalbert, toen hij nog op het kasteel zijner ouders,
den burcht Altenahr, woonde, een van weerszijden nog onuitgesproken
liefde. Adalbert trok, om zijne naar hij meende hopelooze liefde te
vergeten, in 1065 met de scharen kruisvaarders, die zich bij Siegfried
van Mainz hadden aangesloten, naar het Oosten en ging, toen zijn
strijdgenooten uit den krijg terugkeerden, door voor gesneuveld of
aan de vermoeienissen van den tocht bezweken. Dit brak het hart van
het beminnende, verlangende meisje. Met goedvinden harer ouders nam
zij afscheid van de wereld en richtte voor zich een kluis in op de
eenzame rotspunt tusschen Mayschoss en Rech, om met haar smart alleen
te zijn en zich gelaten op den dood voor te bereiden.
Iedere straal van hoop scheen uitgedoofd. Maar wie beschrijft dan
ook de vreugde, toen na twee jaren een pelgrim bij de kluizenares
binnentrad, die geen ander was dan de verloren gewaande ridder
Adalbert. In het vaderlijk kasteel werd al spoedig het huwelijk
gevierd, en later ging het gelukkige paar wonen in het op de plek
van de kluis opgerichte kasteel Sophienburg.
Wij verlaten het plateau en gaan naar beneden langs de andere zijde van
de rots dan die waarlangs we omhoog zijn gegaan; we komen dan langs
het stationsgebouw, volgen verder de Ahr, passeeren den Lochmolen,
het dorpje Laach, Reimershofen, en na nog tien minuten zien we aan
steile rotswanden heel in de hoogte de overblijfselen van den in
het jaar 1714 verwoesten burcht Are met den Riddersprong. Aan die
steile helling is de sage verbonden van een jongeling, die uit de
armen der burchtjonkvrouw von Are moest vluchten, toen haar vader
hem ontdekte, en die zijn leven door een stoutmoedigen sprong in de
diepte trachtte te redden. Daarom heet deze plaats de Rittersprung. Wie
van de hoogte op de rotsvormingen aan den oostkant neerziet, wordt
door een huivering aangegrepen. Met een paard dien sprong te wagen,
was hetzelfde als den dood te zoeken.
Als wij de spoorwegbrug voorbij zijn, komen we aan den oudsten
tunnel van Duitschland, geopend in het jaar 1834, en zijn dan bij
het eigenlijke doel van onzen tocht, de parel van het Ahrdal, in
Altenahr. Wij slaan in het hotel-restaurant Assenmacher ons kwartier op
en vinden er rust en verkwikking na de vermoeienissen van de wandeling.
Na den voettocht en al de indrukken van het geziene was een
middagslaapje ons welkom, maar plotseling werden we daaruit opgeschrikt
door een luidruchtig getrommel en een vroolijk rumoer der jeugd,
en zie, een dansende beer en een kameel staan vóór onze vensters,
een straattooneel uit lang vervlogen dagen, zooals wij zoo vaak in
onze jeugd op kermissen hebben gezien.
Wij maken nu aanstalten voor de verdere wandeling, en op een weg, waar
we niet kunnen verdwalen, komen wij bij een der mooiste uitzichtpunten
van Duitschland, het Witte Kruis en de burchtruïne Ahre, ook wel
Ahrburg of verkeerdelijk Burcht Altenahr genoemd.
Het kasteel Ahre werd door Theodorik I van Are in het begin van de 12de
eeuw gebouwd; in 1672 diende het tot verblijfplaats voor maarschalk
Turenne, die er zijn hoofdkwartier had; in 1689 kwam het in handen
der Fransche roovers en plunderaars en in 1690 werd het door Duitsche
rijkstroepen ingenomen. Na den vrede van Utrecht werd het gebouw op
bevel der regeering verwoest, daar deze kleinere vestingen de openbare
veiligheid in gevaar brachten. Dat was in 1714 toen ook Saffenburg door
hetzelfde lot werd getroffen. Met haar voorpoort, haar booggalerij,
daarachter den vierkanten toren en de gevangenis, is de ruïne van
het kasteel Ahre een der bezienswaardigste ruïnes van Europa.
Ook verhaalt de kroniek, dat hier eens elf van de edelste patriciërs
uit Keulen in een smadelijke gevangenschap smachtten, waarbij hun
eenig tijdverdrijf een tamme muis was, in wier hol ze een beitel en
een vijl vonden. Nu konden ketenen noch tralies hen vasthouden; de
ontvluchte gevangenen, die alles hadden doorgezaagd, lieten zich van
den toren naar beneden en klauterden langs een geitepad naar het dal,
om de vrijheid te erlangen.
Hebben we op onzen tocht naar den oostkant alleen bergen aanschouwd,
zuidwaarts reikt onze blik ver het Ahrdal in en gaarne zouden wij
op den top bij het Witte Kruis langer vertoeven, om het schoone
panorama te genieten, doch wij moeten nog een ander uitzichtpunt,
het Zwarte Kruis, bezoeken. Als we op dat plateau zijn aangekomen,
liggen Altenahr en zijn station vóór ons. Jammer genoeg, moeten wij
zoo spoedig mogelijk den terugweg inslaan, want een hevige regenbui
dwingt ons, voor vandaag de wandelingen op te geven en ons tijdelijk
tehuis op te zoeken, om daar een schuilplaats te vinden.
Wij schijnen echter door ons gelukkig gesternte te worden begunstigd,
want de volgende morgen brengt weer vroolijken zonneschijn, hetgeen
een aansporing is om ons te haasten nog meer schoonste genieten.
Weldra zijn wij op weg en luisteren naar de tonen van het orgel in de
kerk, tot de laatste klank heeft uitgeklonken. Dan gaan de deuren open,
en we gelooven onze oogen bijna niet, want er komen alleen mannen uit
de kerk. Het is geen vergissing, niet iets, wat we alleen in den droom
zouden verwachten te zien, neen, werkelijk schijnen enkel leden van
het sterke geslacht de kerk te bezoeken. Maar al gauw worden we beter
ingelicht, en ervaren dat ook hier het zwakke geslacht talrijker is
dan het sterke, en dat alleen de gewoonte het zoo wil, dat onder
de bewoners van Altenahr de mannelijke kerkgangers het eerst de
kerk verlaten.
Voorbij de kerk, die in de elfde eeuw in romaanschen stijl werd
gebouwd, en waarin de doopvont bijzonder bezienswaardig is, en
langs den wijnberg krijgen we een nieuw panorama over het kerkhof en
Altenahr. Wij zien naast den burcht Ahre de beide tunnels, één voor
voetgangers, de tweede en nieuwste voor den spoorweg, dan eenige
der beroemde bazalt- en leisteenrotsen, vooral een met loodrecht
neerdalenden rotswand aan de Engelsley.
Die zullen wij ook van naderbij bekijken en het zal ons niet spijten,
er de moeite voor te hebben gedaan. Reeds op den weg erheen worden wij
getroffen door allerlei natuurschoon en vele romantische tooneelen. In
volkomen loodrecht oprijzende massa's verrijst de rotsgigant; het
lijkt ons, alsof ieder oogenblik de afzonderlijke, losse blokken naar
beneden konden vallen en ons onder hun zwarte massa begraven.
Wij verlaten deze aangrijpend-mooie plek, gaan verder langs het
voetpad in de Langfiech, waar rechts en links de meest afwisselende
tooneelen op elkaâr volgen, zoo schoon als wij ze elders weinig meer
zullen aantreffen, en daarenboven zoo treffend ook van idyllische rust.
Met de zoete gedachte, laat ons hier onze tenten opslaan, keeren
wij op onze schreden terug en gaan de omgeving van Altenahr verder
doorkruisen. Langs het kerkhof komen we aan den molen en zijn dan
ook dadelijk op den grooten weg. Vóór we hier over de rails van
den spoorweg gaan, krijgen we nog een interessant kijkje op den
Ahrburcht. Na een wandeling van tien minuten bereiken wij Altenburg
met zijn eigenaardigen heuvel, het Slot genoemd. Ik zei eigenaardig,
en wel om deze reden, dat op onze, de oostelijke, zijde de heuvel
geheel met eiken en dennen is begroeid, terwijl ons de andere helling,
de westelijke, door haar liefelijke wijnbergen verrast.
Aan den voet van den heuvel leidt de weg naar den Horn, den hoogsten
top bij Altenahr, met grootsche bosschen en een prachtig uitzicht;
bij helder weer ziet men van hier het Zevengebergte en zelfs de
spitsen van den Keulschen dom.
Van Altenburg uit hebben wij op den ouden Romeinschen weg, die langs de
wijnbergen loopt, een nieuw en wel het schoonste panorama van Altenahr,
de ruïne en de omringende heuvels.
Zooals reeds zoo dikwijls, valt ook hier weer het scheiden zwaar,
nu we naar het in de buurt gelegen dorp Kreuzberg gaan met zijn oud
slot en de nog oudere romeinsche brug.
Als we de brug overgaan, komen we na een stijging van den weg bij
half vervallen huizen, en daar voorbij worden onze nieuwsgierigheid
en onze wensch om zooveel mogelijk van al het schoone te genieten,
volop bevredigd door het landschap dat zich nu voor onze oogen ontrolt.
Wij zien het slot Kreuzberg hier aan den achterkant, dan de erbij
behoorende kerk en daartusschen den top van den bij Altenahr gelegen
heuvel de Teufelsley en het door sprookjes omsponnen Teufelsloch. Hier
moet namelijk de teleurgestelde Lucifer zijn bloedeigen grootmoeder
door den toenmaals gesloten rotswand heen hebben gejaagd en haar een
bijl achterna hebben gegooid, toen ze, in een schoon meisje veranderd,
hem voor den gek had gehouden. Zoo en niet anders moet de zeldzame
spleet in de rots zijn ontstaan.
Rondom de kerk en het slot ziet men de prachtig aangelegde wijnbergen,
terwijl op den voorgrond aardappel- en korenvelden liggen.
Geen bezoeker van het Ahrdal verzuime dezen weg te bezoeken. Het
halve uur, dat men noodig heeft voor oponthoud en heen- en terugreis,
mag niet op het programma van den dag ontbreken.
Op den terugweg aan de brug gekomen, blijven we aan deze zijde
der Ahr; hier toch verheft zich onmiddellijk voor onze oogen de
vooral voor de geologen van beroep zoo belangwekkende en beroemde
plagioklaasbazaltrots, de Kotzhardt.
Met eerbied en een zeker gevoel van genot gaan wij van daar, innerlijk
gelukkig dat het ons vergund is, ook dit bijzonder mooie stuk natuur
te hebben mogen zien en bewonderen.
Wij geven er nu de voorkeur aan, het voor ons liggend voetpad te
volgen; in de schaduw der eiken en hazelaars komen we na twintig
minuten wandelens aan het kerkje in het bosch bij Putzfeld.
We kunnen niet nalaten aan de vervallen kapel een bezoek te
brengen. Daar binnen gekomen, verrijzen voor onzen geest de
voorbijgegane eeuwen en alsof wij wakend droomden, zien wij met het
oog van onzen geest in de voorste banken der kapel de familie van
den bezitter van het goed, waarop eerst de aanzienlijke personen uit
de plaats volgen en ten slotte de bewoners der omliggende plaatsen,
allen aandachtig de woorden des priesters volgend, en onwillekeurig
grijpt ook ons de eerbiedige stemming aan en wij hooren de laatste
woorden van den priester, waar hij, zich tot de gemeente wendend,
zegt "Ita missa est", en na den zegen te hebben ontvangen, verlaten
wij met de gemeente het bedehuis.
Wij gaan het bergpad af, de brug over de Ahr over en staan nu voor
Putzfeld zelf, met zijn armoedige inwoners en eigenaardig gebouwde
huizen.
Men bemerkt, dat zelden naar dit plaatsje uitstapjes worden gemaakt,
want de straten zijn stil en ledig, en ook op de wegen ontmoeten we
op onzen verderen tocht bijna geen levend wezen.
Wij grijpen op onzen terugweg een gunstige gelegenheid om te rijden met
vreugde aan, om weer te Altenahr te komen, terwijl we graag gebruik
maken van het aanbod van den koetsier, om met hem naar het aan den
straatweg naar Bonn gelegen dorp Kahlenborn te gaan.
Voor we in dat dorp zelf komen, hebben we op de Kahlenborner hoogte
een prachtig vergezicht op het Zevengebergte. Binnen tien minuten
zijn we in Kahlenborn aangekomen en vinden er zoo recht en echt het
type van een duitsch dorp, dat nog weinig met de moderne beschaving
in aanraking is gekomen.
Ofschoon wij graag het karakter van de huizen en het dorp nader wilden
leeren kennen, moesten we ditmaal daar van afzien, want in den loop
van het gesprek vernamen wij, dat in deze streek niet enkel de mooie
natuur viel te bewonderen, maar dat wij ook heerlijke kunst konden
genieten. Er bevindt zich namelijk in een zijdal van de Ahr, het
Sahrdal, een zeer armelijk dorp, Kirchsahr met een kleine kapel. Daar
vindt men boven het altaar een tryptiek van onschatbare kunstwaarde,
door Meester Koenraad van Keulen geschilderd.
Binnen weinig tijd hebben wij den weg erheen afgelegd; wij krijgen
de schriftelijke toestemming van den daar wonenden kapelaan, om het
zeldzame kunstgewrocht op onze gevoelige plaat te mogen vastleggen,
en we luisteren met open mond naar de woorden van den leeraar,
die tevens koster is, waar hij ons vertelt, dat sinds de 34 jaren,
waarin hij op dezen post is geplaatst, reeds dikwijls beproefd werd,
de schilderij te photografeeren, doch dat tot heden noch hij, noch
iemand anders er een opname van gezien heeft.
Nu, wij zijn gelukkiger, en we verheugen ons, dat wij deze parel van
christelijke kunst wel niet ontdekt, maar toch in beeld gereproduceerd
hebben en haar bij onze verzameling kunnen inlijven.
Wij zijn warmen dank verschuldigd aan hen, die ons op het Sahrdal
opmerkzaam hebben gemaakt, en al was de reis wel een weinig moeilijk,
daar de tocht heen en terug ongeveer zes uren vorderde, toch vonden
we ons rijkelijk beloond door al de heerlijkheden, die wij aan kunst
en natuur te genieten kregen.
Op den terugweg hielden we nog stil bij een kleine halte bij een
molen, waar we onder het genot van melk en brood onze krachten konden
versterken en onze herinneringen met een nieuw beeld van het Ahrdal
konden verrijken.
Na een wandeling van twee uren komen we op de hoogte van het Sahrdal;
gaan dan verder door het liefelijke Fischeldal en keeren ten slotte
terug naar ons uitgangspunt, Altenahr.
Eigenaardig toch, dat wij bij het begin van ons uitstapje aan ons
eigenlijk vaderland, aan Holland, werden herinnerd, en dat aan het
einde van den tocht ons kort vóór Altenahr, bij Weissenrath, ook
een landschap boeide in den trant, zooals we zoo dikwijls op onze
wandelingen in Holland aantroffen.
Wij zijn thans aan het eind van ons uitstapje gekomen. Mogen deze
weinige regelen over Altenahr en zijn omgeving bij u den wensch hebben
gewekt, om al de heerlijkheden, die de natuur daar biedt, zelf te
gaan opzoeken en te genieten, te meer daar het uitstapje met zoo
weinig opoffering van tijd en kosten gepaard gaat en zonder eenige
moeite kan worden ondernomen.
AANTEEKENING
[1] Deze photografieën werden bij het ten vorige jare gehouden
photographisch concours van _De Aarde en haar Volken_ met den tweeden
prijs bekroond.
BEKORING VAN HET MATTERHORNLAND.
Naar het Duitsch van J. C. Heer.
Wallis is een heerlijk land. De reis met den spoorweg uit het Rhônedal
zuidwaarts, geeft daar van reeds een denkbeeld, want verrukkelijk
is het uitzicht op de groene voorgebergten, waarmee de hellingen
met bruine dorpen en witte kapellen bezaaid zijn; op de wijnbergen,
de golvende korenvelden, de kastanje en vijgenboomen, die zich over de
hutten buigen; op de stadjes, aanleunend tegen de heuvels en zoo aardig
zuidelijk van uiterlijk, en op de groote lijnen van het landschap,
dat meer aan Italië dan aan Zwitserland doet denken.
Maar om de reizigers niet al te zeer in mijmeringen uit het zuiden zich
te doen verdiepen, kijkt van tijd tot tijd plotseling en onverwacht
in droomerige schoonheid een met sneeuw gekroond hoofd uit een diep
ingesneden dal te voorschijn, dat is dan een top of rotspunt van
de zilveren bergen, die het dal omsluiten. De ruischende, vlijtige
beekjes, die door de kloven zich naar de Rhône een weg banen, praten
van stille dalen, liggend onder den donder der lawinen.
De rijke natuur is vol tegenstellingen. Den eenen dag gebruikt
men een maaltijd onder vijgenboomen, en den volgenden wandelt men
door sneeuwvelden, zooals er alleen nog aan de noordpool zijn. En
het volksleven is ook vol afwisseling. Men heeft hier nog oude,
schilderachtige kleederdrachten, een volkstaal, die met haar kloeke
scherpte aan het Nibelungenlied herinnert, merkwaardige sagen, die
philosofie en godsdienst wonderlijk dooreen mengen, en een schat van
eigenaardige, aantrekkelijke gebruiken. En de servet van den kellner
heeft de idylle nog niet verjaagd.
Zulke dalen had ik al vele leeren kennen, maar Zermatt, dat sinds vele
tientallen van jaren in aller mond is, nog niet. Het ligt achter de
bergen verschanst als de Schoone Slaapster in het bosch.
Zelfs wanneer men reeds in Visp is, moet men met den bergspoorweg
nog bijna een heelen namiddag reizen, tot men de plaats bereikt,
waar het hooggebergte alles in grootsche schoonheid omvat, wat er
aan kracht en ernst in zijn te vinden.
De rit van Visp naar Zermatt is onbeschrijfelijk schoon. Eerst is men
verbaasd, hoe het toch mogelijk is, dat de spoorweg zes-en-dertig
kilometer in het bergland binnendringt, want dadelijk achter Visp
schijnt het zich als een ondoordringbare muur te sluiten. Maar de trein
vindt zijn weg door de nauwe kloof der Visp, die in geweldige sprongen
zich een weg naar beneden baant. Uit de koele golven van het schuimend
riviertje vliegt het schuim op tot aan de vensters van de coupé's.
De locomotief klautert naar het schilderachtige dorpje Stalden,
dat als een zwaluwnest boven de in blauwen mist gedoopte landen aan
de Rhône hangt. Een sneeuwwit, sierlijk kerkje met wijn begroeide,
donkerbruine, lage huisjes van larikshout vormen het plaatsje, dat
aan den zonnekant is gelegen en een eigenaardigen romantischen indruk
maakt door een forsche, schitterend witte brug over de Visp.
En dan, adieu, gij droom van het Zuiden! Adieu, gij noteboomen en
wijngaardbergen. Op den achtergrond van de bergspleet schitteren boven
zwarte bosschen de lichtende toppen met de eeuwige sneeuw. Hun stuift
de trein te gemoet, nu eens wandelt hij door een vlak dal, dan weer
klautert hij op tegen een bergdrempel; altijd blijft hij de trouwe
buurman van de in stroomversnellingen donderende en bruisende Visp.
Van tijd tot tijd groet het schelle fluiten een donkerbruin bergdorp,
dat de laagte zoekt, met het witte kerkje, het eenige huis, dat de
aandacht trekt. Hoe dieper we het gebergte in gaan, des te kleiner
worden de hutten, des te lager de venstertjes. En schraler wordt van
dorp tot dorp het bosch er omheen. In het eene heeft de jeugd nog
een herfst met appels en peren; in het volgende alleen een zomer
met kersen, heel kleine, maar sappige kersen. Zij worden geplukt,
als beneden in de dalen de wijnoogst met gejuich wordt gevierd. De
volgende dorpjes hebben geen kersenboomen meer, maar op kleine akkers
die tusschen groote steenen op den zonkant zijn aangelegd, smeeken ze
van het beetje zwarte aarde om wat gouden halmen. Menigmaal echter
wordt ook het koren niet rijp; dan moet het nog half groen worden
gesneden en gedroogd op houten stellages; maar zelfs de Zermatters
verbouwen nog hun eigen koren voor hun brood.
Eindelijk ziet men aan beide zijden van het dal alleen nog dunne
lariksbosschen met banen van lawinen er doorheen; bosschen van
oude mannen met lange, grijze mosbaarden. Boven het bosch staan de
ruwe rotsen, waarlangs enkele witte beekjes neerfladderen en boven
de rotsen komen de gletschers voor den dag met flikkeringen op de
breuken, terwijl nog weer hooger de witte sneeuwvelden en hooge
firntoppen uitsteken.
Dan buigt de trein in andere richting; het dal wordt breeder, er
verschijnt een lachende, groene vlakte, en voor ons ligt Zermatt,
met een gillen van de locomotief begroet.
Neen, de Matterhorn ligt voor ons!
Niets, niets ziet men dan hem alleen. Met blinkende randen staat hij
tegen den van licht oververzadigden achtergrond van den avondhemel,
en zijn wanden steken er donker tegen af. Wat is dat een grenzenloos
koene, verrukkelijk mooie berg! Hij trekt oog en hart tot zich. Geen
van zijn buren komt hem nabij; ze wijken inderdaad van hem terug,
en zoo goed als eenzaam is hij aan den westkant van den gezichtskring.
En nu, na den eersten tol, dien ieder aan den Matterhorn moet
brengen, merken we het dorp Zermatt. We zijn aan het station. Zermatt
ligt diep tusschen de bergen op een heerlijk groen weidetapijt,
dat door de grijze, koude spelende golfjes van de Triftbach wordt
doorsneden. Schrale bosschen en wilgen, door rotsen afgewisseld,
stijgen op als voormuren van het sneeuwgebergte en bedekken veel
toppen van de bergen voor het oog; maar alleen de Matterhorn staat
daar vrij en zonder iets vóór zich.
Wie gezond is, kan geen half uur in Zermatt zijn, zonder plannen te
maken voor een Matterhornbestijging. Het is om het hart van pijn te
doen ineenkrimpen, als men zich door het verstand en de omstandigheden
moet laten zeggen, dat men niet mag en niet zal gaan. Ik zal geen
steen werpen op diegenen, die toch zijn gegaan; duizenden vallen in
den strik van een sterke verzoeking, en ik weet wel, dat ik nooit
meer naar Zermatt ga zonder een verlof tot een Matterhorntoer in den
zak of in het geweten.
Goed, dat men al gauw achter de huizen komt, waar men het beeld der
Circe niet ziet.
Zermatt heeft een type, dat ietwat italiaansch is. Twee beschavingen
ontmoeten elkaar in het dorp, de nieuwe, die haar uitdrukking
vindt in een half dozijn reusachtige hôtels, die met hun witte
voorzijden door het dal lichten, en de oude, die met een half honderd
zwartgezengde houten hutten van den tijd praat, toen men het Matterdal
nog niet kende. Twee Zürchers, Hirzel en Ulrich, hebben het in 1822
ontdekt. Niet van Wallis, maar van Italië uit. Zeker zijn de hutten
nog dezelfde, die toentertijd door de ontdekkingsreizigers werden
aangetroffen. Vele staan op zuilen van in lagen liggende steenen
platen, zoodat ze er als paalwoningen uitzien.
Ook de eenige straat, die Zermatt heeft, is nog zoo oneffen als voor
75 jaren; de groote steenen van het plaveisel zijn vochtig en glad,
en de grond er tusschen is door de hoeven der vele muildieren, die
erlangs gedreven worden, onderwoeld.
Overigens is ook in dit dorp veel verfraaid, ja, als men op de
goede plaats met het gezicht naar de mooiste huizen gaat staan,
dan ziet het er bijna als een stadje uit. Eenige hutten zijn tot
bazars geworden, waar men de alpensnuisterijen koopen kan en de
uitrustings-benoodigdheden voor den bergbeklimmer-toerist.
Het europeesche high life doorleeft in Zermatt heerlijke, lachende
dagen. Men heeft alles, wat het hart wenscht, kleine kwaadsprekerijen
en de groote couranten; het fijne, gezellige gesprek van geestrijke
menschen en bij de klauterpartijen de wilde opwinding als bij een
Derby-ren. Ieder morgen heeft, als de zon boven de kerk opgaat, de
plechtigste missa solemnis plaats en het is een vreugde, des avonds
met vermoeide leden en verbrande aangezichten terug te keeren van de
bergtochten. Dan vliegen de namen Dufourtop, Theodul, Dentblanche, Mont
Cervin, Lyskamm, Verrapas, Macugnaga door de rijen der terugkeerenden
en klinken door de gangen der hotels, zooals in een stad de namen
der beste restaurants.
Maar één zekerheid is toch ook een heerlijkheid in Zermatt, dat is het
bewustzijn, dat men als men wil, met den eersten den besten trein weg
kan komen, als men er genoeg van heeft. Als men die zekerheid niet had,
zou ieder vreemdeling het wel willen uitschreeuwen van verlangen naar
de wijde ruimten. Na een paar weken krijgt men een bedrukkend gevoel
tusschen die bergreuzen, en men kan het haast niet langer stellen
zonder een wijden horizon en een vriendelijk landschap.
De overmacht der natuur, die in dit dal zoo luide spreekt, stemt den
mensch tot zwijgen en melancholie.
End of Project Gutenberg's Altenahr en zijn omgeving, by Eduard Neuhauser
*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ALTENAHR EN ZIJN OMGEVING ***
***** This file should be named 19741-8.txt or 19741-8.zip *****
This and all associated files of various formats will be found in:
http://www.gutenberg.org/1/9/7/4/19741/
Produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed
Proofreading Team at http://www.pgdp.net/
Updated editions will replace the previous one--the old editions
will be renamed.
Creating the works from public domain print editions means that no
one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
(and you!) can copy and distribute it in the United States without
permission and without paying copyright royalties. Special rules,
set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project
Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you
do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose
such as creation of derivative works, reports, performances and
research. They may be modified and printed and given away--you may do
practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is
subject to the trademark license, especially commercial
redistribution.
*** START: FULL LICENSE ***
THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK
To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase "Project
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
Gutenberg-tm License (available with this file or online at
http://gutenberg.org/license).
Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
electronic works
1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.
1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
even without complying with the full terms of this agreement. See
paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
works. See paragraph 1.E below.
1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the
collection are in the public domain in the United States. If an
individual work is in the public domain in the United States and you are
located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
are removed. Of course, we hope that you will support the Project
Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
the work. You can easily comply with the terms of this agreement by
keeping this work in the same format with its attached full Project
Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.
1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in
a constant state of change. If you are outside the United States, check
the laws of your country in addition to the terms of this agreement
before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
creating derivative works based on this work or any other Project
Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning
the copyright status of any work in any country outside the United
States.
1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:
1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate
access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
copied or distributed:
This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org
1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
and distributed to anyone in the United States without paying any fees
or charges. If you are redistributing or providing access to a work
with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
1.E.9.
1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked
to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
permission of the copyright holder found at the beginning of this work.
1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.
1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg-tm License.
1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
word processing or hypertext form. However, if you provide access to or
distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
License as specified in paragraph 1.E.1.
1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.
1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
that
- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
you already use to calculate your applicable taxes. The fee is
owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
has agreed to donate royalties under this paragraph to the
Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments
must be paid within 60 days following each date on which you
prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
returns. Royalty payments should be clearly marked as such and
sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
address specified in Section 4, "Information about donations to
the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
License. You must require such a user to return or
destroy all copies of the works possessed in a physical medium
and discontinue all use of and all access to other copies of
Project Gutenberg-tm works.
- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
electronic work is discovered and reported to you within 90 days
of receipt of the work.
- You comply with all other terms of this agreement for free
distribution of Project Gutenberg-tm works.
1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
electronic work or group of works on different terms than are set
forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the
Foundation as set forth in Section 3 below.
1.F.
1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
works, and the medium on which they may be stored, may contain
"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
your equipment.
1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.
1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from. If you
received the work on a physical medium, you must return the medium with
your written explanation. The person or entity that provided you with
the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
refund. If you received the work electronically, the person or entity
providing it to you may choose to give you a second opportunity to
receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy
is also defective, you may demand a refund in writing without further
opportunities to fix the problem.
1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER
WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any
provision of this agreement shall not void the remaining provisions.
1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
with this agreement, and any volunteers associated with the production,
promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
that arise directly or indirectly from any of the following which you do
or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.
Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm
Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of computers
including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists
because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
people in all walks of life.
Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
remain freely available for generations to come. In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
and the Foundation web page at http://www.pglaf.org.
Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive
Foundation
The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification
number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at
http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
permitted by U.S. federal laws and your state's laws.
The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
throughout numerous locations. Its business office is located at
809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
[email protected]. Email contact links and up to date contact
information can be found at the Foundation's web site and official
page at http://pglaf.org
For additional contact information:
Dr. Gregory B. Newby
Chief Executive and Director
[email protected]
Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation
Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
spread public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment. Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.
The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States. Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements. We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance. To
SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
particular state visit http://pglaf.org
While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.
International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.
Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
methods and addresses. Donations are accepted in a number of other
ways including checks, online payments and credit card donations.
To donate, please visit: http://pglaf.org/donate
Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic
works.
Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm
concept of a library of electronic works that could be freely shared
with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project
Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.
Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily
keep eBooks in compliance with any particular paper edition.
Most people start at our Web site which has the main PG search facility:
http://www.gutenberg.org
This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.
