Henoch Arden

By Baron Alfred Tennyson Tennyson

The Project Gutenberg eBook of Henoch Arden
    
This ebook is for the use of anyone anywhere in the United States and
most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions
whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms
of the Project Gutenberg License included with this ebook or online
at www.gutenberg.org. If you are not located in the United States,
you will have to check the laws of the country where you are located
before using this eBook.

Title: Henoch Arden

Author: Baron Alfred Tennyson Tennyson

Commentator: J. J. L. ten Kate

Translator: S. J. van den Bergh Bergh

Release date: November 11, 2024 [eBook #74724]

Language: Dutch

Original publication: Arnhem: Ybe Ybes

Credits: Jeroen Hellingman and the Online Distributed Proofreading Team at https://www.pgdp.net/ for Project Gutenberg.


*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK HENOCH ARDEN ***





                             HENOCH ARDEN.

                         NAAR HET ENGELSCH VAN

                            Alfred Tennyson

                                  DOOR
                          S. J. VAN DEN BERGH
                BIJ HET NEDERLANDSCHE VOLK INGELEID DOOR
                           J. J. L. TEN KATE.


                                2e Druk.

                            ARNHEM—YBE YBES.








INLEIDING.


Met een gevoel van diepen weemoed heb ik aan de nagedachtenis des
dooden de kleine dienst trachten te doen, die ik gewoon was aan de
vriendschap des levenden zoo blijmoedig te bewijzen. Nu wijlen mijn
vriend van den Bergh toch was gewoon van elken dichtbundel, waarmede
hij onze Letterkunde stond te verrijken, mij de laatste proeve ter
inzage te zenden, die dan, soms met een vraagteeken of een variant hier
en daar, niet zelden met een Bravo van sympathie in margine, tot hem
wederkeerde. Kon het anders? Voor meer dan dertig jaren waren wij
vrienden geworden; en schoon weldra de stroom des levens ons uit
elkanders nabijheid voerde, zoodat de zoete gewoonte van een bijna
dagelijksch verkeer sints lang tot de herinneringen onzer jeugd
behoorde, toch bleef de oude toegenegenheid van weêrszijde onverminderd
bestaan en bleven wij elkanders loopbaan, tot op den dag waarop de
zijne zoo plotseling gesloten werd, met hartelijke belangstelling
volgen.

Het past mij niet als van den Bergh’s lofredenaar op te treden: zijn
naam is hem lofs genoeg. Dat het Vaderland in hem een zijner
uitstekendste sieraden verliest, erkennen allen die een hart hebben
voor ware verdiensten, allereerst die mede kunnen gaan in de richting,
door dezen Dichter, uit den innigsten drang des geestes, gekozen en met
zeldzame volharding tot den einde toe getrouw gebleven. Zij deelen de
overtuiging, die hem bezielde en zich uitsprak in menig onvergetelijk
Lied, dat het waarachtig Volksgeluk in nauw verband staat met de
handhaving der Nationaliteit; en dat het geen vergeefsche arbeid is,
waartoe de Dichter zich aangordt, als hij het Verledene aan zijn volk
tracht voor te stellen als leerschool voor de Toekomst.

Van den Bergh, hoezeer aan zijne roeping getrouw, was daarom niet
eenzijdig. Ook op menig ander gebied dan dat der Vaderlandsche
Herinneringen of Opwekkingen, wist zijne Muze den weg te vinden of te
banen, en de greep in »’t volle Menschenleven”—naar Göthe »altijd
belangrijk”—was zijn meesterhand niet vreemd. Dat zal eerst recht
blijken, wanneer zijn verstrooide bundels tot eene kompleete uitgave
zullen worden verzameld, verrijkt met wat er onder zijne nagelaten
poëzy uitstekendst voorhanden is.

Tot een proeve dier Nalatenschap moge de Henoch Arden strekken, die bij
dezen het licht ziet. Wij bezitten van de pen van Erik’s Zanger een
reeks van gelukkige vertalingen, waaronder naar Moore en Byron, die met
de beste overzettingen kunnen wedijveren. Maar de kroon werd dezen
zijnen arbeid opgezet door de vertolking van Tennyson’s meesterstuk,
krachtig en toch zoetvloeiend, getrouw beide naar inhoud en vorm, als
zij het oorspronkelijke terug geeft. Die »Visschers-Idylle”, zooals men
haar genoemd heeft, vol eenvoud en diep gevoel, heeft in Engeland en
Noord-Amerika een opgang gemaakt als misschien alleen met dien van »de
Negerhut”, in der tijd, kan vergeleken worden; en de geestdrift,
waarmede ook van den Bergh’s vertolking, bij de openlijke voordracht in
verschillende Letterkundige Kringen van ons Vaderland, telkens werd
aangehoord, bewijst te over, dat er voor dien bijval een zeer
wezendlijke grond moet bestaan.

Het is hier de plaats niet om over Tennyson’s dichterlijke beteekenis
uit te wijden; eene verwijzing, onder anderen, naar de studie van
Taíne, in het vierde deel van zijne Histoire de la littérature
anglaise, zij voor deze plaats voldoende, in afwachting van de
uitvoerige beschouwing van van den Bergh’s vertolking, die wij van onze
vaderlandsche kritiek mogen te gemoet zien. Maar de mededeeling van
eene anekdote, die tot den Henoch Arden in nauw verband staat, ons
onlangs door de periodieke pers verhaald, mag ik niet weigeren.

Zoo als men weet, is Koningin Victoria eene groote bewonderaarster van
Tennyson’s poëzy. Daarom verwekte het haar een smartelijke verbazing
toen zij vernam, dat er een gerucht rondging, dat Tennyson’s laatste
gedicht, als eene apologie van het onwettige huwelijk, het brandmerk
der onzedelijkheid wilde indrukken. De hooggeplaatste geestelijke, tot
wien zij zich wendde, schudde bedenkelijk het hoofd; de adelijke dame,
wier oordeel geraadpleegd werd, maar die, zoo als later bleek, op den
man nog altijd de satyre des jongelings te wreken had, het origineel
van de »Lady Vere de Vere”, om alles te zeggen, was nog strenger in
haar vonnis. En zoo besloot dan de Koningin te eindigen met dat
waarmede zij eigenlijk had moeten beginnen: den Dichter zelven om
inlichting te vragen. Zij strekte dienzelfden middag haar wandelrid
langs de kust wat verder dan gewoonlijk uit. Osborne ligt op tamelijken
afstand van Tennyson’s woning, insgelijks op het eiland Wight, maar de
wegen zijn er goed, en weldra schemerde de villa des Dichters door de
groene denneboomen. Straks ging de Koningin aan des Dichters zijde
langs de hooge westkust der blauwe zee, die van witte zeilen wemelde,
en bracht het gesprek op het onderwerp dat haar voor ’t oogenblik het
meest ter harte ging. Met fijnen takt wees zij op de vele schoonheden
van het Gedicht, om zoo onmerkbaar den weg tot haar bezwaar te banen.
Op eenmaal werd hun het pad versperd door een stapel rijshout, dat
dwars over den weg lag. Een lief kind van tien of twaalf jaren, met
blond haar en helder blauwe oogen, stond er bij, hoogstverlegen nu, dat
zij niet vlugger te werk kon gaan bij ’t saambinden van den bundel, die
het pad over ’t kerkhof belemmerde, juist nu de gewone weg door de
laatste regens onbegaanbaar was gemaakt.

Tennyson hielp het meisjen met zijne gewone goedhartigheid; de Koningin
gaf haar een geldstuk, en vroeg hoe zij heette? Zij heette Annie. »Wat
allerliefst gezichtjen was dat”, zei de Koningin eenige oogenblikken
later, het kind naoogende, dat moedig haar zware houtvracht torschte.
»Mij dunkt, zóó zou uwe Annie Lee er uit hebben gezien, ik bedoel, in
den tijd van hare kinderspelen met Henoch en Philip, toen zij, om hunne
jaloezy tot bedaren te brengen, hen met tranen bad


    »Om harentwil toch niet in twist te ontsteken,
    Daar zij van beiden ’t vrouwtjen wezen wou.”


—»Maar lees ik daar niet den naam van Henoch?” ging de Koningin voort,
als zij in ’t voorbijgaan haren blik liet vallen op het inschrift van
een der grauwbemoschte zerken, die ter wederszijde van het kerkhofpad
lagen. »Ja, waarlijk, daar staat: »Henoch.” Hoe dikwerf heb ik vroeger
op mijne wandelingen dien aartsvaderlijken naam met onverschilligheid
tusschen anderen gelezen, en nu is hij mij zoo belangrijk geworden.
Jammer”, voegde zij er bij, »dat uw Philip hier ook nog niet een
naamgenoot heeft, dan zou de verdichting stellig ter wille van dit
kerkhof in werkelijkheid veranderen, en dit lommerig plekjen onder den
nootenboom zou als het tooneel waar zij plaats had, worden aangewezen.
Wat hebt gij daarop te zeggen?”—»Zeer weinig, Uwe Majesteit”, was het
antwoord.—»Hoe dat?”—»Omdat het mij innig smarten zou indien op het
lieve kind van zoo even de smet eener onwettige geboorte kleven
moest.”—»Wat heeft dit meisjen met uw gedicht uitstaande?”—»Zeer veel,
Uwe Majesteit; want als de Bisschop van N. zijn wensch vervuld had
gezien, zou de kleine Annie daar ginds de schande gedragen hebben,
waarvan ik sprak.”—De Koningin bleef eensklaps staan. »Gij bedoelt toch
niet dat hier op dit eilandtjen een drama als dat van uwen Henoch Arden
zou zijn afgespeeld?”—En toen nu Tennyson op die vraag eenige
oogenblikken het stilzwijgen bewaarde, ging zij voort: »O, ik weet, gij
bewaart omtrent dergelijke dingen gaarne uw auteursgeheim; maar, waarde
vriend, zeg mij, heeft Henoch Arden hier inderdaad geleefd? Ligt hij
begraven onder dezen steen?”—»Koningin”, antwoordde Tennyson, »ook in
de nederigste en armste standen der Maatschappij ontmoet men somtijds
voorbeelden van heldenmoed en zielenadel, die de geschiedschrijver den
stillen beschouwer van het volksleven zou kunnen benijden. Wel hem, die
zulke voorbeelden op hunne waarde schat met een eenvoudig gemoed, dat
niet angstvallig omziet naar het ontleedmes der kritiek. Wel hem, die
ze in liederen kleeden mag, zonder zich te ver van de waarheid te
verwijderen. Maar bovenal wel hem, dat dat Lied waardig is. Zijn
nagedachtenis blijft een zegen!” Toen trad de Koningin over de
graszoden naar dien lagen zerk, en leî hare hand op den bemoschten
steen. Zwijgend stond zij een wijle, starende op de plek, waar de
vermoeide strijder rustte. Eindelijk sprak zij, terwijl zij zich
oprichtte: »Zacht drukke hem het lijkgesteente! Hij heeft toch recht
gehandeld!”

En hiermede ga van den Bergh’s Henoch ter waereld in; hij vinde vele
vrienden, die het herhalen: »Hij ruste zacht; en zacht ook ruste zijn
tolk onder ons. Zijn aandenken ook blijft in zegen!”


                                                     J. J. L. TEN KATE.








HENOCH ARDEN.


De zee groef in de krijt-rots langs het strand
  Een breede kloof, gevuld met schuim en zand.
  Daar boven, om een kleine werf, verheft
  Een groepjen huizen ’t roode dak; dan treft
  Een kerkjen, half in puin gevallen, ’t oog,
  En, hooger nog, loopt steil een lange straat
  Tot aan een slanken molen naar omhoog.
  Daar achter, in zijn donkergrijs gewaad
  Tot in de lucht zich beurend, rijst een duin,
  Met Hunnegraven op zijn ranke kruin.
Terwijl een lachend bosch van hazelaren,
  Waar in den herfst de stadsjeugd heen gaat spoên,
Om zich een oogst van noten daar te garen,
  Het dal bekleedt, met schilderachtig groen.

  Hier zag dit strand voor bijna honderd jaar,
  Drie kindren van drie huizen bij elkaâr.
  ’t Was Annie Lee, elks lust en moeders kroon,
  ’t Was Philip Ray, des mulders eenge zoon;
  En Henoch Arden, ’t visschers-knaapjen, reeds
  Na vaders schipbreuk jaar en dag een wees.
  Hier speelden zij te midden van al ’t geen
  Men vindt op d’ oever: netten, bruin geteerd,
  Gedraaide kabels, ankers groot en kleen,
  Soms half verroest en door den tijd verweerd.
  En schuit en boot, getrokken op het strand.
  Hier bouwden zij uit week en vochtig zand
Kasteelen, en bespiedden hoe de golven
Ze met haar witte kuiven overdolven,
  Of volgden en ontvluchtten dan met spoed
  De vlugge baar, die opkwam met den vloed.
  En lieten daar hun voetstap iedren dag,
  Dien iedre dag door ’t zeenat wisschen zag.

  Een enge grot gaapte in de rots omlaag.
  De kindren speelden daarin altijd graag,
  En meestal „eigen woningen.” Van daag
Was Henoch heer des huizes, Philip morgen,
Daar Annie steeds als huisvrouw had te zorgen.
  Maar nu en dan wou Henoch heel een week
  Er meester zijn: „dit is mijn huis en zij
  „Mijn lief klein vrouwtjen.”—„Ze is het ook van mij,”
  Zei Philip dan, van stille gramschap bleek.
„Elk om zijn beurt.” Maar als zij samen twistten,
  Won Henoch, vrij wat boutiger, ’t altijd,
En dan riep Philip, ’t jeugdig bloed aan ’t gisten,
  En huilende van machtelooze spijt:
  „Ik haat u, Henoch!” en dan weende ook trouw
’t Klein vrouwtjen meê en eindde met te smeeken,
Om harentwil toch niet in twist te ontsteken,
  Daar zij van beiden ’t vrouwtjen wezen wou.

Maar toen der kindschheid dageraad ging scheiden
  En de eertijds ongekende warmtegloed
  Van ’s levens rijzend zonlicht in ’t gemoed
Door elk van hen gevoeld werd, vestten beiden
  Hun zinnen op dat ééne meisje alleen.
En Henoch openbaarde haar zijn liefde;
  Maar Philip minde in stilte, en Annie scheen scheen—
Wat menigmaal den jongling innig griefde—
  Veel vriendlijker voor Philip dan voor hem.
  Toch had ze Henoch lief, hoewel geen stem
  Daar binnen ’t zeide, en zij het had ontkend
  Aan wie het haar gevraagd had. Henoch hield
  Den blik steeds vaster naar één doel gewend,
  Te sparen wat hij sparen kon, bezield
Door één gedachte: een eigen boot te koopen,
  Waarmeê hij zich zijn nooddruft winnen zou,
En, Annie, ’t middelpunt van al zijn hopen,
  Te voeren naar zijn woning als zijn vrouw.
De zegen kroonde zóó zijn onderwinden,
  Dat in het eind, zelfs mijlen langs de kust,
  Geen visschersman, zoo in ’t gevaar gerust
Zoo stout en zoo gelukkig, was te vinden
  Als Henoch was. Ook werkte hij een jaar
Aan boord eens koopvaardijschips, met het streven
  Alom, altoos te zijn van zessen klaar;
En zelfs tot driemaal redde hij het leven
Eens drenklings, met de branding aangedreven,
  En worstlend met de kenterende baar.
  Hij was de lievling van het stadje; en vóór
Het een-en-twintigst lentseizoen zijns levens
  Volend was, vond zijn zoetste wensch gehoor:
Hij kocht een eigen boot en richtte tevens
  Voor Annie, halverweg de nauwe straat
Die oploopt naar den hoogen, slanken molen,
  Een woning in, gants voegzaam met hun staat,—
Een vriendlijk nestjen, als in ’t groen verscholen.
  Een wijl daarna, des avonds, toen van ’t goud
Der herfstzon zacht de kruin des heuvels blaakte
  En stroomde door het hazelarenwoud,
Ging, waar ze steeds een feestdag zich van maakte,
  De blijde jeugd van ’t vlek, met korf en mand
  Uit nooten plukken. Philip kwam wat laat:
  Zijn vader had den jongling noodig, want
  Krank was hij en gesteld op Philips praat.
Maar toen hij juist de hoogte zou bestijgen,
  Waar ’t sluikend bosch daalt naar den heuvelrand,
Zag hij het paar, in stil welsprekend zwijgen,
  Henoch en Annie zittend hand in hand,
Diens groot grijs oog en half verweerde kaken
Zacht van een stil en heilig vuur aan ’t blaken
  Als op een altaar brandt. Hij zag—en las
Zijn vonnis in hun trekken en hun oogen.
Toen zich hun wangen naar elkander bogen,
  Ontsnapte hem een doffe kreet en ras
  Wegsluipend, als in ’t dichte kreupelhout
  ’t Gewonde hert, en door geen oog aanschouwd,
Doorleefde hij, terwijl van pret de dreven
  Weêrgalmden, daar zijn uur van bange smart,
Stond op, en nam toen voor geheel zijn leven
  Een honger met zich, die hem knaagde aan ’t hart.

  Dus trouwden zij, en bij hun echtverbond
  Klonk vroolijk klokgeklep het stadjen rond,
En ’t jonge paar zag zeven blijde jaren,
  Door wederzijdsche liefde vol geluk,
  Door eerlijke’ arbeid zonder bangen druk,
Gezegend door gezondheid, henenvaren.
  Ook kindren droeg hun echt, en wel het eerst
  Een dochter. Bij den eersten kreet van ’t wicht
  Werd hij terstond door d’eedlen wensch beheerscht
  De zuinigheid steeds te oefnen als een plicht,
Om dees zijn lievling beter op te leiden
  Dan hij en zij weleer was opgevoed.
  Een wensch, hernieuwd in ’t diepste van ’t gemoed
Toen, twee jaar later, zij een wieg bereidden
  Voor nog een spruit, een zoontje, d’afgod van
  Haar eenzaamheid, wanneer heur brave man,
Haar Henoch, dobberde op de ontrouwe baren,
  Of, landwaarts in, op weg was. Want gewis,
  Zijn witbont paard en altijd lekkre visch,
Gepakt in wier, dat naar de zee rook, waren
  Zoowel als zijn hoog-rood gekleurd gelaat,
Waar menig storm op zee was langs gevaren,
  Niet slechts bekend op ’t marktplein en de straat,
Maar zelfs tot in de lommerrijke dreven
  Ver achter ’t duin, zelfs tot op ’t burchtslot, waar
  Voor de oude brug ’t arduinen leeuwenpaar
Het wapenschild des landheers houdt geheven
  En de iepenboom, geschoren en gesnoeid
Den vreemden vorm eens pauws had aangenomen,
En iedren vrijdag Arden aan zag komen
Met visch, verschalkt in ’t hart der zilte stroomen,
  En dikwijls door den snellen rid vermoeid.

  Toen, als bij menschelijke zaken meer,
  Ja stééds gebeurt, kwam daar een ommekeer.
  Tien mijlen verder noordwaarts op, ontsloot
  M’ een haven, die een beter diepgang bood.
  Dáárheen ging Henoch vaak te land of zee.
  En eens, toen hij daar was, en op de reê,
  Geklommen in de mast, aan ’t werk was, gleed
  Hij uit en viel. ’t Was schriklijk, wat hij leed.
  Terwijl hij nog in ’t gasthuis neêrlag, bracht
  Zijn vrouw op nieuw een zoon, een zieklijk kind
  Ter wereld, onderkroop een valsche vrind
  Hem schandlijk in zijn nering. En een nacht
  Van twijfel viel op zijn bedrukten geest,
  Hoewel hij steeds godvreezend was geweest,
  Toen hij daar werkloos lag en zonder kracht,
  ’t Was of een martlend schrikbeeld hem bekroop,
  Als hij zijn kroost zich voorstelde, altoos door
  Een leven leidend, arm aan vreugd en hoop.
  Steeds van de hand den tand in, slovend voor
  Een sobre bete, en haar, die hij als kind
  Reeds had vereerd, en nu zoo teêr bemind,
Als beedlares! Dan bad hij God gestadig:
„Wat me overkoom’, spaar hun dat lot genadig!”
  Eens toen hij ’t bad, kwam de eignaar van de kiel
  Waar Henoch op gewerkt had, in de ziel
  Getroffen door zijn onspoed, bij hem; daar
  Hij Henoch kende en van den zeeman hiel;
  Sprak van zijn schip, reeds half ter afreis klaar
  Naar China, en bood hem welwillend aan
  Als bootsman op dien bodem meê te gaan.
Zou hij dat aanbod afslaan? Eerst na weken
  Voer ’t schip dees haven uit. Vol dankbaarheid
Dat hem dit antwoord op zijn vurig smeeken
  Gewierd, sprak Henoch: „Ja, ik ben bereid.”

  Dus scheen de schaâuw van ramp en tegenspoed
  Niet zwaarder dan het wolkjen, dat de baan
  Der zon een oogwenk afbreekt om een vloed
  Van sterker licht daarna te doen ontstaan.
  Maar wat moest, als hij zeewaart was gegaan
  Zijn vrouw en kroost beginnen? Henoch lag
Dus lang en breed zijn plannen te overwegen.
  Zou hij de boot verkoopen, jaar en dag
Door hem geliefd als bron van rijken zegen?
  Wat had zij hem in storm en hoogen vloed
  Het hoofd geboôn! Hij kende haar zoo goed
  Als ’t paard gekend is door zijn ruiter. Toch
  Verkoopen zou hij ’t scheepjen, en voor ’t geld
  Wordt Annie in een kleine zaak gesteld,
  Een winkel voor het zeevolk, om daar nog
Zich van te voên, zoo lang hij uit zou blijven.
Zou hij niet zelf daar ginder handel drijven?
  De reis doen meer dan eens, ja twee, drie keer,
Zelfs zoo veel maal als hij zou noodig achten?
  Ten laatste zou hij keeren als een heer
En eignaar van een grooter schip, dat vrachten
  Zou varen van geweld, en van dien stond
Zich voegen naar een makkelijker leven,
Zijn kindren al wat goed was kunnen geven
  Voor hoofd en hart, en zóó op Englands grond
In vreê zijn dagen bij de zijnen enden.—

  Dus overlegde Henoch ’t in zijn hart.
Daarop ging hij zijn schreden huiswaart wenden,
  Kwam bij zijne Annie, die het kind der smart
  De borst juist gaf. Met luiden harteklop
En luider vreugdekreet vloog zij hem tegen,
Lei hem het wicht, haar jongsten huwlijkszegen,
  In de armen. Henoch nam het knaapjen op,
  Hij koosde ’t wicht en streelde ’t poezel vleesch,
Verblijdde zich bij ’t zien dier lieve trekken,
Maar had geen moed zijn plannen nog te ontdekken
  Aan Annie eer een nieuwe morgen rees.

Toen,—’t was voor ’t eerst, sinds ze aan haar linkerhand
Den ring van Henoch droeg,—ontwaakte in haar
Een eigen wil: toen bood zij tegenstand,
Niet, fel, maar met herhaalde beden, maar
Met menig droeven kus en menig traan,
Bij dag en nacht geschreid, (zij voelde ’t, dat
Slechts onheil uit zijn plannen zou ontstaan)
Bezwoer hem bij zijn liefde, smeekte en bad:
Indien hij met haar lijden was begaan,
Zoo ’t welzijn van zijn kroost hem lief was, mocht
Hij zich dan wagen op zoo verren tocht?—
Dan hij, die eigen lust uit ’t oog verloor
En slechts voor haar en ’t kroost bezorgd was, liet
Haar vruchtloos bidden, weifelde zelfs niet,
En zette, al viel ’t hem zwaar, zijn plannen door.

Dus scheidde Henoch van zijn kameraad,
Zijn vaartuig, vaak zijn deelnoot in ’t gevaar,
  En kocht voor Annie allerhande waar,
  En maakte toen heur kamer voor aan straat
  Met kast en planken tot een winkel klaar,
  En, zoo lang Henoch t’huis was, klonk er braaf
  (Zoodat het huisjen dreunde van ’t geweld)
  ’t Geluid van zaag, bijl, hamer, boor en schaaf,
  Maar Annie voelde toch haar hart bekneld,
  Als bouwde men haar moordschavot, tot dat
  Er alles afgewerkt was en zijn hand
  —De plaats was klein—er ’t al gestapeld had,
  Bijna zoo netjes als natuur in plant
En bloem haar zaad te pakken weet. Toen staakte
  Hij, die tot ’t laatst voor Annie werken wou,
Den arbeid, ging vermoeid naar bed, en raakte
  In slaap en sliep tot aan het morgengrauw.

En toen die laatste morgen was verrezen,
  Was Henoch welgemoed en onbevreesd,
En had gewis gelachen met haar vreezen,
  Zoo ’t niet de vrees van Annie waar’ geweest.
  Maar Henoch, als een braaf, godvreezend man,
  Zocht troost waar ’t kind van God dien vinden kan,
En God en mensch elkanderen ontmoeten.
  Hij bad voor vrouw en kindren, welk een lot
  Hem dan ook zelf bereid mocht zijn door God—
Dat Hij hun ’t leed der scheiding zou verzoeten.
  Toen sprak hij: „Annie lief, bedwing uw smart;
„Dees reis moet, en Gods liefde zal ’t gehengen,
„Ons huisgezin een milden voorspoed brengen.
  „Houd me aan uw haard een plaats en in uw hart;
„Want, eer gij ’t gist, klinkt weêr me uw „welkom” tegen.”
  En, zacht de hand aan ’t wiegjen slaande, sprak
  Hij teêr: „dit schaap, zoo sukkelend en zwak—
Ik heb er hem te liever om. God zegen’
  „Ons jongste ventjen, nu en t’allen tijd.
  „Wanneer ik van mijn reis terug ben, rijdt
„Hij zeker op de knieën van zijn vaârtjen,
„Als eens onze oudste jongen, dapper paardtjen.
  „’k Verhaal hem dan gedurig voor en na
„Van wat ik zag aan verre vreemde stranden,
„En doe van pret hem klappen in de handen.—
  „Kom, Annie, kom! lach nog eens eer ik ga.”

Terwijl zij hem dus hoopvol hoorde spreken,
  Werd ook haar hart tot hopen haast verleid;
Maar toen hij, met meer ernst, begon te preeken
  Op zeemanswijs van Gods Voorzienigheid
  En ’s Hemels hulp, toen hoorde zij zijn stem
  En hoorde niet; als ’t meisjen, dat van hem
  Vervuld, die vaak haar hier geholpen had,—
  Haar kruik zet onder de fontein en ’t nat
Hoort en niet hoort en haar laat overloopen.
  Ten laatste sprak ze: „Och, Henoch! o gij zijt
  „Zoo wijs, maar ’k zeg, uw wetenschap ten spijt:
  „Dat nooit voor mij op weerzien is te hopen.”
  „Wel,” zeide Henoch, „dan, na korten tijd,
  „Zal ik het uwe aanschouwen. ’t Barkschip, waar
  „’k Meê ga, komt hier voorbij” (hij noemde haar
  Den dag) „neem dan een verrekijker, blik
  „Naar mijn gelaat, en ban uw angst en schrik!”

Maar toen het oogenblik der scheidenssmarte
  Gekomen was, sprak hij: „Schep moed en troost!
  „Zie, Annie-lief, zie op het dierbaar kroost,
„En houd, tot ik u weder druk aan ’t harte,
  „De zaken reê; want ik moet gaan, en wees
  „Voor mij niet meer bezorgd, of, hebt gij vrees,
  „Werp al uw zorg op God!—Dàt anker houdt!
  „Is Hij het niet, die mij ook ginds aanschouwt?
  „Is Hij niet dáár, op Wien ’k hier heb vertrouwd?
  „Zijns is de zee: Hij maakte haar.”

Hij op, en sloeg zijne armen om haar henen
En kuste lang zijn gants-verbaasde kleenen.
  Maar ’t derde kind, het ziekelijke schaap,
  Dat, na een zware koortsnacht, lag in slaap,
  Hij wilde niet dat dit gewekt werd, toen
  Zijne Annie ’t op woû nemen: „Lieve vrouw,
  „Maak,” zei hij, „’t kind niet wakker. Hoe toch zou
  „Hij ’t afscheid zich herinren?” gaf een zoen
Aan ’t wichtjen in de wieg; maar Annie knipte
  Een krulletjen van ’s jongskens voorhoofd af,
  En gaf ’t hem—dat behield hij tot aan ’t graf—
Maar nu ook greep hij snel zijn bundel, slipte
  De voordeur uit, en handen wuivend, vloog
  Hij ’t pad op—en was aanstonds uit het oog.

Den dag, die Henoch haar genoemd had, leende
  Ze een kijker, maar het was vergeefs. Misschien
  Had zij geen slag om door het glas te zien.
Misschien ook was haar oog, dat altoos weende,
  Bij ’t uitzicht op het uur van zijn vertrek,
  Wat dof en beefden haar de vingren—zij
  Toch zag hem niet; en schoon hij stond op ’t dek,
  Voer met het schip het oogenblik voorbij.

  Nochtans zij bleef, en volgde ’t wijkend schip
  Met turend oog, tot ’t niets was dan een stip,
  En keerde huiswaarts, hem beweenend. Maar,
  Schoon ze om hem treurde of hij gestorven waar’,
  Deed ze alles trouw wat haar door hem tot taak
  Gesteld was. Dan, ’t ging slapjens met de zaak,
  Daar ze in den handel niet was opgebracht,
Niet uitgeslapen was en niet bedriegen,
Zoo min als overvragen kon en liegen,
  En zij gestaâg daarbij aan Henoch dacht.
Wat zou hij zeggen? Meer dan eens gedreven
  Door nood en als ze in moeilijkheden zat,
Had zij heur waar voor minder weggegeven,
  Dan waarvoor zij die ingeslagen had.
  Haar zaak verliep; en, daarvan zich bewust,
Was zij neêrslachtig; en naar tijding smachtend
  Die nimmer kwam, had de arme vrouw geen rust.
Zoo won zij zich, op beter dagen wachtend,
  Een sober stukjen brood, en sleet zij stil
  Een leven, door gebrek en droefheid kil.

  Nu werd het derde, krank geboren kind
  Staâg erger ziek, ofschoon het op den duur
  Met al de zorg, waarmede een moeder mint,
  Verpleegd werd. Toch, hetzij in menig uur
  Het werk de moeder afriep van heur schat,
  Dan uit gebrek aan ’tgeen ’t meest noodig had,
  Of wijl zij ’t geld voor dokters niet bezat,
  Het kwijnde weg, totdat het straks bezweek,
  Als ’t vogeltjen, dat snel zijn kooi ontweek.

  Die eigen week, toen ’t wicht begraven werd,
  Gevoelde Philip onrust in het hart,
  Dat hij haar nog niet troostte in al haar smart.
  (Hij wenschte voor de droeve rust en vreê
  Maar zag haar niet sints Henoch ging in zee.)
  „Wis,” zeide Philip, „’k mag nu tot haar gaan
  „En zeggen hoe ik deel neem in haar lot.”—
  Hij ging door ’t eenzaam voorvertrekjen tot
  De deur der achterkamer, klopte er aan;
  En toen hem daar niet open werd gedaan
Na driemaal kloppens, trad hij schuchter binnen.
Maar Annie zat daar half verward van zinnen.
  Nu pas haar kind aan de aarde was vertrouwd,
  Was ’t al haar onverschillig wat ze aanschouwt,
Hield zij den blik maar op den muur geslagen,
  Terwijl zij weende. Toen stond Philip op,
  En stamelde met hangen harteklop:
„Ik kom om, Annie! u een gunst te vragen.”

  Hij sprak—de hartstocht die in ’t antwoord lag:
  „Een gunst van iemand, die met elken dag
  „Meer ’t lijden voelt dat haar de ziel doorknaagt.”
  Sloeg Philip half ter neêr. Maar toch, in spijt
  Van zijn bedeesdheid, met zijn hart in strijd,
  Greep hij een stoel en nam, schoon ongevraagd,
  Nu naast haar plaats—en sprak aldus haar aan:

  „Ik ben alleen daarom tot u gegaan,
„Om over Henoch’s plan met u te spreken.
  „Gij koost, ik heb altoos ’t ronduit gezeid,
  „Van ons den beste, een krachtig man, bereid
„En ook in staat te doen—het is gebleken—
  „Wat hij besloot te doen met vasten wil.
„En waarom is hij ver weg zee gaan bouwen,
  „U eenzaam achterlatend? Uit geen gril,
„Of lust om eens de waereld rond te schouwen?
  „Neen, om zooveel te winnen door zijn vlijt
„Dat hij zijn kindren beter op kan voeden
  „Dan u en hem gegund werd in der tijd,
„Trotseert hij ’t woên van stormen en van vloeden.
  „Dat was zijn wensch! En als hij wederkeert,
„Dan zal ’t hem zeer doen als hij moet ontwaren,
  „Hoe de eerste jeugd, waarin men ’t beste leert,
„In doelloos slenteren is weggevaren.—
„’t Zou in zijn graf hem zelfs nog kwelling baren,
  „Wanneer hij wist, dat daaglijks, vroeg en laat,
  „Zijn kinderen verwilderen op straat.
„Spreek, Annie! hebben wij niet heel ons leven
  „Elkaâr gekend? En daarom smeek ik u
  „Bij uwe liefde voor uw echtvriend, nu
„Tot antwoord mij geen weigrend „Neen!” te geven.
  „Staat gij er op, welnu, als Henoch keert,
  „Geeft gij het mij terug—zoo gij ’t begeert.
  „Ik bid u, Annie! och versta mij wel:
„Veroorloof mij, ’k ben rijk, ik kan het dragen,
  „Dat ik op school uw kinderen bestel:
„Dit is de gunst, die ik van u kom vragen.”

  Toen antwoordde Annie, de oogen op den duur
  In sombre smart geslagen naar den muur:
  „Ik kan u, ach! niet aanzien. ’k Schijn zoo zeer
  „Door ’t leed verbijsterd en zoo dwaas. Toen gij
  „Hier kwaamt was alles bitterheid in mij.
  „En nu, nu buigt uw vriendelijkheid mij neêr.
„Maar Henoch leeft—’t staat in mijn hart geschreven,
„Hij geeft u ’t geld terug: dat’s weêr te geven,
  „Maar wie betaalt u zulk een vriendschap weêr?”

En Philip antwoordde: „Annie, wilt ge mij
  „Dit dus vergunnen?”

                       Daarop keerde zij
Zich om, stond op en sloeg haar weenende oogen
  Op hem en blikte aldus een wijl hem aan,
Toen op zijn hoofd Gods zegen uit den hoogen
  Inroepend, greep en drukte ze aangedaan
  Zijn hand, en sloop haar needrig tuintjen in—
  Dus ging hij huiswaarts met verruimden zin.

  En Philip liet het paar ter schoole gaan,
  En kocht hun boeken, en trok zich hun aan
Als een die voor de zijnen, slechts wil leven.
  Maar daar hij aan ’t gesnap, dat haatlijk werd
  In ’t praatziek vlek geen voedsel wilde geven,
  Om Annies wil, ontzeide hij met smart
  Zich menigmaal den zoetsten wensch van ’t hart.
En trad hij zelden slechts haar woning binnen.
  Toch zond hij met de kindren groente en fruit,
Het beste dat hij op zijn erf mocht winnen,
  En zocht voor haar de schoonste rozen uit:
  Soms stuurde hij heur wel een vet konijn:
  Ook zond hij, met de boodschap dat het fijn
En extra-wit was, om haar niet te krenken
Als wilde hij ze een kwetsende aalmoes schenken,
  Wat meel zijns eigen molens naar haar stulp.

Maar Philip kon haar harte niet doorgronden.
Slechts zelden had hij haar in staat gevonden
  Hem door een woord te danken voor zijn hulp.
Dan Philip was steeds alles voor haar kindren.
  Men zag ze vaak van ’t uiterst eind der straat
Met luiden groet hem juichend tegenvlindren.
  Als ware hij op school hun kameraad.
Zij waren meester in zijn huis en molen,
  Vermoeiden zijn geduldige ooren met
  Verhalen van hun kibblen en hun pret;
Zij klommen op zijn knieën en verscholen
  Zich achter hem, en noemden strijk en zet
  Hem vader Philip. Philip won al meer
  Waar Henoch steeds verloor; want keer op keer
Scheen Henoch slechts een droombeeld, hun ontvaren,
  Als een gedaante, die we in onzen waan
Soms in het waas van d’uchtenddauw ontwaren
  Aan ’t einde van een dicht begroeide laan,
  Niet wetend welken weg ze heen zal gaan.
En zoo vervloog een tiental lange jaren
  Sints Henoch van zijn dierbren afscheid nam,
  Tot wie nooit taal of teeken van hem kwam.

Op zeekren najaarsavond ging met velen
Het kindrenpaar naar ’t bosch; daar zou men spelen
  En nooten plukken. Moeder ging ook meê,
  En vader Philip vroegen ze: maar hij
  Was wit van meel bestoven als de bij,
  En kon toch zóó niet meegaan op hun beê:
„Kom met ons!” Maar toen zij met sterker dringen
  Hem nopen wilden meê naar ’t bosch te gaan,
En zelfs in ’t eind aan rok en hals hem hingen.
  Toen lachte hij; hoe kon hij d’eisch weêrstaan:
Want was niet Annie bij hen?—en zij gingen.

  Maar na een goed eind klimmens door het zand
  Ontzonk haar juist, waar naar den heuvelrand
  Het slinkend boschjen afloopt, al heur kracht,
  Ze sprak: „laat mij wat rusten,” en haar vriend
  Zat naast haar, zeer met dat verzoek gediend.
Inmiddels, onder luid gejubel, vlogen
De kindren uit der oudren waakzame oogen,
  En in het dichtst van ’t hazelarenbosch.
Zij huppelden en buitelden en gleden
  Tot in het dal, en rolden in het zand,
Of trokken woest de takken naar beneden
  Wanneer de vrucht te hoog hing voor hun hand.
Zij woelden en krioelden door elkander
  En links en rechts aan allen kant door ’t woud
Daar op ’t geroep van d’eenen knaap aan d’ander
  Het luidkeels: „hier!” klonk uit het kreupelhout.

Maar Philip, aan heur zijde neêrgezeten,
  Dacht aan heur tegenwoordigheid niet meer.
En riep een donker uur, door hem gesleten
  In ’t zelfde woud voor zijn verbeelding weêr,
Toen hij, gelijk ’t gewonde hert in ’t duister
  Van ’t bosch eens kroop; maar in het eind sprak hij,
Terwijl hij ’t eerlijk voorhoofd ophief: „Luister,
  „Wat klinken ginds die kinderstemmen blij!
  „Zijt gij vermoeid? zeg Annie?” maar hij hoort,
  Schoon hij die vraag herhaalt, van haar geen woord.
  Zij zat het hoofd gebogen op haar schoot;
  Waarop hij zuchtte—smartlijk aangedaan
  ’t Schip is vergaan, helaas! het is vergaan.
  Hoop maar niet meer. Wat doet g’u zelf den dood
„En maakt g’uw kleenen tot volslagen weezen?
  Zij antwoordde: „’k Dacht daar niet aan, o neen!
  „Maar ’k weet niet wat zoo bang mij ’t hart doet slaan,
„Die kinderstemmen, doen me iets droevigs vreezen,
  „Ik voel bij dit geluid mij zoo alleen.”

Daarop kwam Philip haar iets naderbij en sprak:
  „Hoor, Annie, ’k heb iets op mijn hart en och—
  „Sints lang—’k weet niet wanneer er ’t kwam. Dat pak
  „’t Moet nu er af. ’t Is enkel zinsbedrog,
„Dat hij, die u, tien jaren lang geleden,
  „Verliet, nog leven zou—hoor mij dus aan.
„Mijn ziel wordt door de felste smart bestreden,
  „Als ’k zie wat ge in uw armoede uit moet staan.
„Ik kan niet, zoo als ik wel wenschte, u schragen,
  „Tenzij—misschien gist gij reeds wat ik trouw
„En lang verborgen hield, maar nu ga vragen,—
  „De vrouw, zegt m’ is gevat:—’k vraag u tot vrouw.
„Het denkbeeld streelt mij dag en nacht de zinnen
  „Een vader voor uw kinderen te zijn,
„Ik weet dat zij mij als een vader minnen,
  „Ik voel het diep, mijn liefde is meer dan schijn,
„En ik verwacht dat, zoo wij samen trouwden,
  „Na al dien tijd van tegenspoed en kwaad,
„Wij zeker zoo gelukkig wezen zouden
  „Als God een van zijn schepslen wezen laat.
  „Stel u de zaak eens goed en helder voor.
„Ik ben in goeden doen, heb vriend noch magen,
  „Geen zorgen dan voor u en de uwen, hoor
„Wij speelden saam in onze kindsche dagen
  „En ’k heb u langer dan gij weet bemind.”

  Toen antwoordde Annie teêr: „gij waart me een vrind
  „Een engel in ons huis. O moog de Heer
  „U daarvoor zeegnen, Philip! met veel meer
  „Dan ik u wezen kan, vergelden! Kan
  „Men tweemaal minnen? Kan ik u zoo teêr
  „Liefhebben als ik Henoch had? Wat dan
  „Verlangt ge?” En hij hernam: „Ik ben tevreên
  „Ook zoo ’k een weinig minder word bemind
  „Dan Henoch werd.”—„Och!” riep ze, „beste vrind!”
  En door haar ziele voer een huivring heen,
„Wacht nog een wijl. Als Henoch weêr zal komen,—
  „Maar Henoch zal niet komen—wacht een jaar.
  „Een jaar is immers ras voorbij, niet waar?
„En in dat jaar heb ’k zeker meer vernomen.
  „Wacht dus zoo lang.” En hij, maar half tevreên,
Zei: „Annie, daar ’k gewacht heb heel mijn leven,
  „Kan ik nog wel een poosjen wachten.”—„Neen!”
Riep zij uit, „’k heb u mijn woord gegeven
  „Een jaar slechts, langer waarlijk niet! Wilt gij
„Nog wachten zoo als ik wacht?” en bewogen
  Sprak Philip toen: „welnu, een jaar—het zij!”

Hier zwegen beiden stil tot Philip, de oogen
  Opheffend, ’t laatste schijnsel van den dag
  Langs ’t Hunnengraf nog even weemlen zag.
Toen, duchtend dat de vochte najaarskoude
En de avondlucht zijne Annie schaden zoude,
  Stond hij van ’t mosbed op en riep hij luid
Naar onder in het bosch, en aanstonds kwamen
  De kinderen naar boven met hun buit,
Waarop ze saam den weg naar ’t stadjen namen.
  Daar hield hij stil voor Annie’s huisje’ en stak
De hand haar toe, terwijl hij vriendlijk zeide:
  „Zie, Annie! toen ’k daareven met u sprak,
  „Waart gij misschien dat oogenblik wat zwak;
„Het was verkeerd dat mij mijn hart verleidde.
  „Ik ben aan u verbonden, gij zijt vrij.”
Maar Annie gaf ten antwoord, daar zij scheidde:
  „Ik ben verbonden even goed als gij.”

Als lag er slechts een oogwenk tusschenbeide
  Bij ’t daaglijksch zwoegen voor haar huisgezin,
  En denkend aan zijn laatste woord, waarin
  Hij haar gezegd had dat de teêrste min
Veel langer dan zij wist hem ’t hart doorblaakte,
Was weêr de herfst gekomen en hij naakte,
  Haar heur belofte erinnrend, weêr tot haar.
  „Is ’t;” vroeg zij hem, „is ’t werklijk al een jaar?”
  „Ja, als op nieuw de nooten rijp zijn; kom
  „En zie!” zei hij. Maar zij weerstond hem toch—
  Te groot was zoo’n verandring, zeker om
  Reeds ja te zeggen.—Geef een maand haar nog.
Zij wist dat zij haar woord hem had gegeven—
  Een maand; niets meer—een maand—dan was het goed.
  Daarop zei Philip, en de donkre gloed
In ’t oog sprak van ’t verlangen, heel zijn leven,
  Hoe ook voor elk verborgen, steeds gevoed,
Terwijl zijn stem een wijl begon te beven,
  Gelijk de hand eens dronkaards beeft: „Bepaal
  „Gij-zelf den tijd slechts, Annie!” Bij die taal
Had zij om hem uit meêlij kunnen weenen.
  Haar antwoord werd gedurig uitgesteld.
  Met een ontschuldiging die weinig geldt;
Beproefd werd zijn geduld en trouw met eenen,
Tot andermaal een half jaar was verdwenen.

  Nu kwam, waar men zijn waan verijdeld zag,
  De praatzucht van het stadjen aan den dag.
  De een achtte Philip door geen ernst bezield,
  Een tweede dacht dat zij haar hand onthield,
  En merkte slechts behaagzucht op in haar.
  En anderen bespotten weêr het paar,
  Alsof hun liefde een gril, een dwaasheid waar’.—
  Een enkele, veel erger dan de rest,
  In wien, als eiren in een slangennest,
Slechts schandlijke gedachten scholen, doelde
  Op erger dingen nog. Haar eigen zoon
Zweeg, schoon zijn hart met Philip meê gevoelde,
  En graag de hand gevat zag, haar geboôn—
Maar altoos bad met zacht en vriendlijk fleemen
Haar dochter, dat zij toch den man zou nemen,
  Door elk van hen bemind met hart en ziel,
En de armoê dus voor goed zou zijn vergeten.
  En Philips koon werd bleek, en hij verviel,
En ’t was of al dees dingen haar verweten:
  „Het is uw schuld”.

                       Nu was op zeekren nacht
  Door haar vergeefs de sluimer ingewacht,
En bad en smeekte ze ernstig om een teeken
„Of Henoch dood was”. ’t Hart scheen haar te breken.
Zij sprong van ’t bed, en ging een licht ontsteken;
  Zij nam haar Bijbel, zocht er ’t teeken op,
  En legde op ’t woord der Schrift haar vingertop:
  „In schaduw van een palmboom”. ’t Had geen zin
  Bij ’t geen zij hierin zocht; dies sloot ze gauw
  Haar Bijbel dicht en sluimerde weêr in.
  Op eens zag zij haar Henoch, in de schâuw
  Eens palmbooms, zittende op een hoogte, door
  De zon bestraald. „Hij ’s heengegaan en zingt,”
  Zoo dacht ze, „stemmend met der englen koor:
  „Eer in de hoogste Heemlen! Ginder blinkt
„De zonne der gerechtigheid. De palmen
„Die ’t zalig heir in ’t rond strooit onder ’t galmen:
  „„Eer in de hoogste Heemlen!” wuiven zacht
  „Hem koelte toe.” Haar droom vlood met den nacht.
Ze ontwaakte. Nu was haar besluit genomen,
En spoedig liet ze Philip tot zich komen,
  En sprak in felle ontroering: „Daar bestaat
„Geen reden waarom wij niet zouden trouwen.”—
  „Om God en om ons-zelv”, zoo sprak hij, „laat,
„Zoo gij het wilt, ons ras dien dag aanschouwen!”

  Dus trouwden zij en bij hun echtverbond
  Klonk vrolijk klokgeklep het stadjen rond;
Maar Annie had haar vrolijkheid verloren.
  ’t Was of een voetstap ruischte langs haar pad.
—Van waar? dat wist ze niet—en in hare ooren
  Een zacht gefluister klonk, ze wist niet wat.
  Ook bleef ze ongaarne alleen t’huis noch verkoos
  Alleen te gaan op straat. Wat schortte haar
  Dan toch, dat, eer zij binnenging, altoos
  Haar hand bleef pozen aan de klink, als waar’
Zij huivrig om haar drempel te overschrijden?
  Maar Philip scheen de grond niet vreemd te zijn:
  Zij wachtte een kleine en zou naar allen schijn
Dies angstig zijn, en toen, na ’t bange strijden,
  Het kindjen was geboren, scheen het dat
  Zij-zelv nieuw leven ook ontvangen had.
Toen trad in haar de moeder in het leven;
  Toen was heur Philip al haar vreugde en schat,
En ’t vreemd gevoel, dat zij geen naam kon geven,
Was voor altoos nu uit haar ziel verdreven.
  En waar was Henoch? Kloek en ongestoord
  Voer ’t „Goed Fortuin” langs d’ effen zeeplasch voort.
  Schoon bij ’t verlaten van de Spaansche kust,
  Door stormen overvallen, ’t stevig schip
  In splinters schier verspat was op een klip;
  Maar ’t kliefde, nooit door tegenwind ontrust,
  De streken door waar de eeuwge zomer ’huist.
Toen, na een vaart de Kaap om, waar de steven,
  Door wilde’ orkaan en hooge zee ombruischt,
Lang kampen moest bij ’t langzaam voorwaart-streven,
  Nu prooi des storms en straks door stilte omsuisd,
  Had ’t schip op nieuw de keerkringslijn gekruist.
  Het koeltjen blies en dreef het vaartuig zacht
Naar de eilandgroepen, tot het in het ende
De lang gewenschte haven binnen wendde,
  Waar boven de oosterhemel vriendlijk lacht.
Daar ging ook Henoch zelf nu handel drijven,
  Kocht vreemde goedren, waar, zoo dacht hij vaak,
Hij t’huis zijn kas uitmuntend meê kon stijven,
  En voor zijn kindren een vergulde draak.

Maar zoo gezegend was bij ’t huiswaartkeeren
  De vaart lang niet. Wel scheen de vlugge boeg
Den waterspiegel als een meeuw te scheren,
  En zag het borstbeeld, dat de voorplecht droeg,
Het schuim gestadig krullen om de zijden
Der kiel; maar ’t werd ras bladstil, en, bij tijden
  Een speelbal van het wisslend windenheir,
  Ervoer ze vreeslijk de ongenâ van ’t meir,
Tot dat, door wilde orkanen overvallen,
  En voortgejaagd bij heemlen, vaal als lood,
Ze stiet en kraakte en splinterde, bij ’t schallen
Van d’angstkreet: „Branding! klip vooruit!” en allen
  Met haar verzonken in der waatren schoot.
Slechts Henoch en twee andren redden ’t leven
  Nadat z’aan ’t wrak geklemd met hand en tand
Een bange nacht schier hadden rondgedreven,
  Wierp hen de zee des morgens op het strand
  Eens eilands, rijk, maar eenzaam. Schoon was ’t land,
Zijn wortels voedzaam, rijk aan melk zijn nooten,
En, hield men ’t hart voor medelij’ gesloten,
  Dan viel het licht te vangen met de hand
’t Wild en toch tam gedierte, dat hier woonde.
In een gebergt’, dat zich aan ’t strand vertoonde,
  Werd nu een hut gebouwd, half hut, half grot,
Gedekt met palm en blâren. In dit Eden
Beklaagde ’t drietal, bij de heerlijkheden
  Van d’ eeuwgen zomer, zijn rampzalig lot.

  De jongste toch, een knaap en weinig meer,
Had bij die schrikbre schipbreuk veel geleden:
  Drie jaar lag hij in doodsgevaar ter neêr,
En nimmer dorst het tweetal hem begeven.
  Eens, toen hij was gestorven, zag het paar
Een omgevallen boom. Door hoop gedreven,
  Niet denkend aan het dreigende gevaar,
Ging Henochs vriend, als de Indianen plegen,
  Met vuur den boom uithollen. En op hem
  Viel nu een zonnesteek. Hij stierf: Gods stem
Riep Henoch bij die ramp ’t: „Bereid u!” tegen.

  De berg, tot aan de kruin met bosch bezet,
  De slingerlanen, ’t warrelende net
Van paden, klimmend altoos meer, als leidden
  Zij hemelwaart; de trotsche bladerkroon
Die, ver in ’t rond, de kokospalmen spreidden,
  Het luchtgewemel, ’t onbeschrijflijk schoon
Van vogels en insekten; ’t zachte vonklen
Der lange klokjens, die, met dartel kronklen,
  De fiere stammen tooiden tot hun trans
  En, altoos verder kruipend, heel het land
  Bebloemden tot het uiterst eind van ’t strand,
  De heerlijkheid, de schitterende glans
  Van ’s aardrijks breeden gordel, d’ oceaan,—
Dat zag hij, maar wat hij het liefst zou wenschen
Dat zag hij niet: het aangezicht eens menschen!
Geen menschenstem mocht hem in de ooren ruischen—
  Alleen het duizendvoud herhaald gekrijsch
  Van watervogels, kampend om den prijs,
Het doffe, ver verwijderd dondrend bruischen
Der branding, brekend op de klippen; ’t suizen
  Van ’t zwaar geboomt, dat diep in ’t hart van ’t land
Zijn bloesems en takken ophing; ’t klaatren
Eens bergstrooms, die naar zee zijn vlugge waatren
  Deed spoeden—dit nu trof zijn oor op ’t strand,
  Als hij er doolde, of heel den langen dag
  In ’t dal, dat op de verre golven zag,
  Gezeten was—schipbreukling, arm aan heil,
  Slechts wachtend, wachtend, op dat ééne—een zeil!
  Geen zeil van dag tot dag, maar iedren dag
De morgenzon, haar gouden pijlen over
De palmen schietend met hun kroon van lover,
  Op varens, en lianen, fijn als rag,
  Langs kloven, ’t hart vervullend met ontzag.
De lichtglans met het meir in ’t oosten stoeiend:
  De lichtglans boven hem op ’t eiland-zelf,
De lichtglans in het meir van ’t west vervloeiend,
  En dan de groote sterren aan ’t gewelf
  Des hemels, zonder maat of perk of peil;
’t Gekreun der zee, wier golven strandwaarts ijlen,
En wederom de vlugge gouden pijlen
  Der nieuwe morgenzonne—maar geen zeil!

Wanneer hij daar vaak wakend lag te droomen,
  Zóó stil, dat soms de haagdis op hem kroop,
Zag hij een reeks van beelden voor zich komen,
  Terwijl een heir van schimmen hem besloop.
Daar daagden voor zijn geest dan andere oorden,
  Bekende dingen, plaatsen, menschen weêr,
Op ’t ver verwijderd eiland, aan welks boorden,
  Hij zooveel schatten had geteld weleer.
  Zijn kindren, hun gesnap, zijn lieve vrouw,
  Zijn kleine woning, de opwaartsgaande weg,
  De molen, ’t eenzaam adelijk gebouw,
  Zijn paard, zijn boot, de dichte taxisheg,
De duinen, waarom najaarsneevlen waren,
  Het zacht geloei van ’t huiswaart keerend vee,
De zoete geur der afgevallen blâren,
  En ’t dof geluid der vaalgekleurde zee.

  Eens ook dat hij dus wakend droomde, liet,
Schoon flauw toch vrolijk, ver weg in zijne ooren
Zich ’t klokgelui van ’t havenstadjen hooren.
  Toen sprong hij huivrend op, als wist hij niet
  Wáárom, en toen, in al zijn haatlijk schoon,
  Het eiland voor hem doemde, zou gewis
  De man (waar’ niet zijn arm hart heên gevloôn
  Tot Dien, die wijl Hij aan alle oorden is,
  Nooit iemand die vertrouwend tot Hem gaat,
  Zich eenzaam doet gevoelen noch verlaat)
  Gestorven zijn in zijn verlaten staat!....

  Dus vlogen over Henochs grijzend hoofd
Jaar in, jaar uit, de lente- en wintertijden.
  Maar ’t licht der hoop werd nimmer uitgedoofd
  Op ’t weêrzien van zijn lieven, hem ontroofd.
Eens zou hem weêr ’t bekende land verblijden,
  Toen eensklaps ’t eind kwam van zijn eenzaamheid.
  Een schip—waar ’t volk van dorst om water schreit—
  Door tegenwinden van zijn koers geleid,
  Dreef naar dit eiland in een donkren nacht,
  Niet wetend waar het lag. Nadat de wacht
  Vroeg in den morgen door een opening
  Des nevelsluiers, die om ’t eiland hing,
  De beekjens langs de groene heuvelkling
  Zag stroomen, liet men dra de scheepsbarkas
Met volk van boord, met last om op te sporen
  Of daar een bron of stroom welde. En welras
Liet hun gepraat zich op den oever hooren.—
  Zijn hut uit in de rotskloof, daalde nu
  De langgebaarde en hairge kluizenaar,
  Nauw meer een mensch gelijkend, wild en ruw
  Van uitzicht, in een vreemde kleeding, zwaar
Verbrand van aanschijn, staamlend, driftig momplend,
Zoo ’t scheen als een waanzinge voorwaarts stromplend,
  Door sprakeloozen toornegloed ontgloeid,
  En teekens gevend, niet door hen verstaan;
  Toch wees hij ’t scheepsvolk ras de plekjens aan,
  Waar ’t zoete water, uit de rots gevloeid,
  In beeken stroomde, en, gaande weg dat hij
Dus met hen liep en ze altoos hoorde praten,
  Werd hem de lang geboeide tong weêr vrij,
Zoodat zij hem verstonden. Toen hun vaten
  Het kostbaar vocht bevatten, namen zij
  Hem meê naar ’t schip, en daar vertelde hij
In afgebroken klanken zijn weêrvaren.
En schoon er in den aanvang hoorders waren
  Die ’t nauw geloofden, was in ’t eind aan boord
  Geen die meer twijfelde aan zijn eerlijk woord.
’t Verbaasde en roerde er allen, en zij gaven
  Hem kleêren en vrije’ overtocht—en vaak
Nam hij, om zijn erkentlijkheid te staven,
  Deel aan ’t verkeer van ’t scheepsvolk—en hun taak.
Niet een van hen zag in zijn landschap ’t leven,
  Noch kon op Henochs vaak herhaalde vraag
Naar wat hem ’t dierbaarst was hem antwoord geven.
  De reis ging (’t schip was half versleten) traag.
  Maar altoos vloog hij op verbeeldingsschacht
  Den wind vooruit, totdat, op zeekre nacht,
  Terwijl de maan door wolkensluiers heen
  Met matten glans den breeden plasch bescheen,
  Zijn bloed als dat eens minnaars was ontbrand,
  En hij, bij ’t gloren van den morgenstond,
  ’t Gegeur van Englands zachtbedauwden grond,
  Dat aanwoei van zijn sombre krijtrotswand,
  Inademde.—Men bracht wat geld bijeen.
  Voor d’ armen man, zoo eenzaam, zoo alleen,
Bracht kapitein en scheepsvolk zijne gaven.
  Toen ’t strand opvarend zet men hem aan land
In d’ eens door hem met smart verlaten haven.

Tot niemand richtte Henoch daar het woord.
Maar huiswaarts—huis?—wat huis? bezat hij nog
Een huis, zijn huis?—liep hij dien middag voort.
’t Was zonnig weêr, maar koud en huivrig toch,
Totdat door iedere opening in den wand
Der krijt- en mergelrotsen, waar het land
Door uitzag op het meir, een zeedamp drong,
Die om de streek een nevelmantel hong,
Het uitzicht op den straatweg voor hem heen
Gants afsneed, en ter rechte en linkerhand
Niets zichtbaar liet dan slechts een smallen rand.
Dor kreupelhout, of weide-, of akkerland.
Het treurend roodborstje’, eenzaam en alleen,
Zat op de half ontblaarden boom en floot,
En ’t doode blad viel, loom en zwaar als lood,
Onhoorbaar door den mistdamp naar beneên.
Al dikker viel de dichte regen neêr,
De duisternis wies telkens meer en meer,
  Tot hij, naar ’t scheen, een groot omneveld licht
  In ’t einde zich zag blinken in ’t gezicht....
  En hij betrad zijne oude woonplaats weêr.

De straat ging hij nu in met wankle schreden,
En strakken blik, door ’t bangst gevoel bestreden.
  Hij kwam aan ’t huis, waar Annie woonde en hem
Haar liefde schonk, waar in die zeven jaren
Zijn lieve kindren ook geboren waren.
  Maar toen hij daar geen licht zag en geen stem
Van daar vernam—kil grijnsde er in den regen
Zoo dicht als stof, ’t verkoopbiljet hem tegen—
  Toen werd hem ’t bang, en somber keerde hij
  Met één gedachte: „Dood, of dood voor mij!”
Hij trad nu naar de kleine stadswerf heen,
En zocht een herberg, die hij in ’t verleên
Gekend had, op: een geveltjen van hout,
Misschien wel vóór drie eeuwen al gebouwd,
Geschoord met balken, half verweerd en gants
Bouwvallig, dat hij dacht: hij zou het thands
Wel niet meer vinden; maar den herbergier
Vond hij niet meer. Zijn weduw Mirjam Lane
Was, na zijn sterven, in zijn plaats getreên,
En zette, met steeds minderend vertier,
De zaak nu voort. In vroeger tijd kwam hier
’t Luidruchtige matrozenvolk bijeen;
Maar ’t huis was nu veel stiller dan voorheen,
En bood voor weinig geld een nachtkwartier.
Hier ging voor Henoch menig dag daarheen.

Dan Mirjam Lane, goedhartig en vol praats,
Liet hem geen rust en zat vaak bij hem neêr,
  En deed hem dan een ellenlang relaas
  Niet slechts van wat in ’t stadjen lang weleer
  Gebeurd was, maar ook, wijl zij Henoch niet
  Herkende (hij toch was zoo wit van kruin,
  Zoo vreeslijk krom geworden en zoo bruin)
  Van ’t geen er met de zijnen was geschied;
  Verhaalde hem zijns jongsten dood; de ellend
  En de armoê, die zijne Annie uit moest staan;
  Hoe Philip trouw zijn kindren school liet gaan;
  Zijn lang gevrij om haar en hoe ze in ’t end,
Hem, na lang aarzlen ’t jawoord had gegeven:
Hij hoorde, hoe ze een kind van Philip ’t leven
  Geschonken had. Geen enkle wolk van smart
  Verried op zijn gelaat zijn lijdend hart.
  Wie ’t had gezien, moest denken dat haar woord
  Wie ’t sprak meer trof dan hem die ’t had gehoord.
Slechts toen zij zuchtte: „Henoch liet het leven,
  „Want hij leed schipbreuk op den oceaan”
  Toen lispte hij, dat zij ’t niet kon verstaan,
Zijn hoofd bedenklijk schuddend: „liet het leven,
  „Want hij leed schipbreuk op den oceaan”,
En in zijn hart herhaalt hij: „liet het leven”.

  Maar sterk ontwaakte in Henochs hunkrend hart
  De wensch om haar te aanschouwen. „O, indien
  „’k Haar lief gelaat slechts éénmaal weêr mocht zien.
  „Och, wist ik dat geen zorg haar kwelt, geen smart,
  „En zij gelukkig is!”—Dit denkbeeld dreef
  Aan d’avond van een killen najaarsdag,
  Zoo somber als November zelden zag,
  Hem heuvelwaart. Daar zat hij neêr, hij bleef
Er lang, den blik gevestigd op de dingen
  In ’t rond gespreid beneden aan zijn voet,
En duizend bonte en droeve erinneringen
  Bestormden met geweld zijn vol gemoed.
  De zachte gloed van een gezellig licht
  Blonk nu uit Philips huis hem in ’t gezicht,
  Zoo als het licht der baak den zeemeeuw doet,
  Totdat hij zich op ’t glas te bersten stoot
  En ’t zwervend leven eindigt in den dood.

  Want Philips huis, schoon ’t afgezonderd stond,
  Lag vóór aan straat; ’t laatste aan de zij’ van ’t land.
  Maar vlak daar achter bloeide, gants in ’t rond
  Ommuurd, een tuin, waarin aan d’achterkant
Een deurtjen naar de duinen henenleidde.
En midden in den kleinen bloemhof spreidde
  Een iepenboom zijn takken vrank en vrij.
  Een pad liep langs den muur, terwijl daarbij
Een ander pad den tuin in tweeën scheidde.
  Maar Henoch meed het middenpad en nam
  Zijn weg den muur langs, sloop naar d’iepenstam
  En school er achter weg, en zag van daar
Een schouwspel, dat wis beter waar’ vermeden,
Indien ’t verdriet en ’t leed, door hem geleden,
  Voor meerdren of vermindren vatbaar waar’.

Want in de zilvren bekers en de schalen
Van ’t hoekbuffet zag hij het haardvuur stralen,
  Het vlamgeflikker weemlen af en aan.
Rechts van den haard zat Philip, de afgewezen,
Versmaadde vrijer uit het lang voordezen,
  Kloek, krachtig, rood van wang en welgedaan
  Het kleinste kind dodijnend op zijn knie;
  Daar over hem een bloeiend meisjen boog
  Met goudblond hair en vriendlijk blauwend oog,
  Een laatre, maar nog schooner, Annie Lee.
  Een beenen ring, gebonden aan een lint,
  Liet zij gestadig bunglen langs het kind,
Wiens aandacht en begeerte zij dus wekte,
Terwijl ’t in drift zijn mollige armtjens strekte
  Naar ’t speelgoed, dat hij steeds wou grijpen maar
  Nooit greep—en allen lachten met elkaâr.
  Links van den haard ontwaarde hij ’t gezicht
  Der moeder, die haar oog sloeg op het wicht,
  En nu en dan weêr tot haar zoon gericht,
  Die naast haar stond in al de kracht der jeugd,
  Hem door haar woord steeds lachen deed van vreugd.
  Toen nu de dood gewaande man zijn vrouw,
Die nu niet meer zijn vrouw mocht zijn, ontwaarde,
En op haar kind, maar niet het zijne, staarde,
  Toen hij haar zag die vrede, liefde en trouw,
En ook zijn eigen kindren, die God spaarde,
  Maar hem ook, d’ ander, heerschende in zijn plaats,
  Bezitter van zijn rechten, en, helaas!
  Van zijner kindren liefde, eens al zijn schat—
  Toen, schoon hem Mirjam ’t al geschilderd had,
  Wijl ’t geen men hoort niet treft als ’t geen men ziet,
  Toen schrikte hij en greep een tak, en liet
Bijna een kreet in zijn vertwijfling hooren,
Die dat geluk eensklaps had kunnen storen
Als ’t oordeel dat den zondaar dringt in de ooren.
Toen, als een dief, sloop Henoch op zijn teenen,
  Opdat het kiezelzand niet kraken mocht,
De handen aan den muur geslagen, henen,
  Om niet in zwijm te vallen op dien tocht.
  Daarop, de deur genaderd van den tuin,
  Sloot hij haar open, en weêr zachtkens toe
  Als die van ’t ziekvertrek, en op het duin
  Stond Henoch daar, des bittren levens moê.

  Daar zonk hij, toen hij knielen wilde, ineen,
  Voorover op den grond en sprak zijn beên,
  De vingers in het zand:

                           „Te zwaar, te zwaar
  „Is mij die last! O, waarom mij van daar
„Gevoerd? Almachtig God, getrouwe Heiland!
„Gij, die mij staande hieldt op ’t eenzaam eiland,
  „Houd, Vader! mij in dees mijn eenzaamheid
„Een poos nog staande. Laat mij nooit vergeten
  „Dat dit door mij haar nimmer word’ gezeid,
„Help mij opdat ik haar het nooit laat weten.
  „Steun mij, dat ik hun vrede niet verstoor’!
„Mijn kindren ook? Mag ik tot hen niet spreken?
  „Ik ga bij hen toch voor een vreemde door....
„’k Zou mij verraden.... al mijn kracht zou breken.
  „Neen, nimmer! nimmer! ’k zal den vaderkus
„Haar, in wie ’k gants heur moeder zie herleven,
„Noch hem, mijn zoon, op wien ik trotsch ben, geven....
  „’t Staat vast, o Heer! ik smeek ’t U—steun mij dus!”

  Gedachte en spraak begaven hem. Een poos
  Lag hij in zwijm, en toen hij, opgestaan,
  Den weg naar ’t eenzaam zolderkluisken koos,
  En naar omlaag de straat weêr in ging slaan,
Kon hij maar niet verbannen, niet vergeten
  Wat telkens zich weêr opdrong aan zijn brein,
  Als ware ’t van een lied een zoet refrein,
„’t Haar zeggen nooit—en ’t nooit haar laten weten!”

  Maar toch, gants ongelukkig was hij niet.
  Hij werd geschraagd, gesteund door zijn besluit,
  Zijn vast geloof, zijn rustloos bidden, uit
  Het diepst van ’t hart, en door al ’t bang verdriet
  En lijden dezer wereld heen, geweld
  Als bronnen van zoet water in de zee.—
  ’t Hield alles in zijn ziel het leven reê.
  „Die mulders vrouw, van wie gij hebt verteld,”
Vroeg hij aan Mirjam, „vreest zij niet bij tijden
  „Dat nog haar eerste man in leven is?”
  —„Ja, ’t arme schepsel,” zeide Mirjam, „wis
„Ducht zij dit nog; gij zoudt haar zeer verblijden
  En vrij wat troost en zielsverlichting biên,
  „Als gij kondt zeggen: ’k heb zijn lijk gezien.”—
En Henoch dacht: heb ik mijn geest gegeven
  In ’s Heeren hand, dan zal zij ’t weten, ’k wacht
Zijn tijd af—en ging werken om te leven.
  Elke aalmoes toch werd door den man veracht.
In menig handwerk was hij zeer bedreven,
  Hij, timmerman en kuiper tevens; goed
  Werd meê door hem een visschers net geboet;
Ook hielp hij uit de haven menigmalen
Een handelsbark of schoener buiten halen
  Of laden, al naar dit het toeval bood.
  Zoo won hij zich een armlijk stukjen brood;
Maar sedert hij slechts voor zich-zelven werkte,
  En zonder hoop, was daar geen vreugde bij,
Geen leven, dat hem voor het leven sterkte....
  Een jaar na zijn terugkomst voelde hij
Zich zwakker worden en begon te kwijnen.
  Een slepende en benauwde kwaal begon
Al meer en meer zijn krachten te ondermijnen,
  Zoodat hij straks niet langer werken kon.
  Nu hield hij ’t huis, zijn stoel, in ’t eind zijn bed.
  Al werd zijn ziel door ’t pijnlijkst weê verplet,
  Hij droeg het kalm, want waarlijk blijder ziet
  Geen schipbreukling op ’t grauwe zeegebied
Door ’t nevelfloers het worstelende streven
Der boot, waarmeê de zoete hoop op ’t leven,
Reeds menigmaal in wanhoop opgegeven,
  Terugkeert in het afgestreden hart,
Dan hij de dood hem zacht zag naderzweven,
  En daarmeê ’t eind van alle zielesmart.

Want in dit naadren loeg, met lieflijk gloren,
  Een zoeter hoop, daar Henoch dacht: als ik
Gestorven ben, mag eerst mijn Annie ’t hooren,
  Dat ’k haar bemind heb tot mijn jongsten snik.
  Luid riep hij Mirjam Lane en zeî haar: Vrouw,
  „’k Heb een geheim, maar eer ik ’t u vertrouw,
  „Zweert ge op den Bijbel, die daar ginder staat,
„’t Aan niemand vóór ik dood ben te openbaren.”—
  „Dood!” riep het goede schepsel, „welk een praat!
„Wel man, ik wed gij leeft nog tal van jaren!”
  „Zweer!” klonk nu Henoch’s ernstig antwoord, „zweer
  „Op ’t Heilig woord!” En Mirjam, half ontdaan,
  Zwoer op den Bijbel. Toen sprak Henoch weêr
  En keek haar strak met vragende oogen aan:
  „Zeg, hebt gij Henoch Arden in deez’ stad
  „Gekend?”—„Of ’k hem gekend heb? Wis en drie”,
  Hernam zij, „kijk, ’t is of ik hem nog zie
  „De straat afkomen, recht van ’t molenpad.
„’t Hoofd in den nek, om niemand zich bekreunend”.
En zachtkens sprak hij, bijna droevig steunend:
  „Nu is zijn hoofd gebogen, ach, om hem
„Kreunt niemand zich. ’k Denk dat hij geen drie dagen
  „Meer leeft; ik ben die man”. Met schrille stem
Hernam de vrouw, half van den schrik verslagen,
  Half ongeloovig: „Kom, gij, Arden? gij?
  „Neen, neen! dat kan niet mogelijk wezen! Hij
  Won ’t zeker wel in lengte een voet van u!
  „Mij boog Gods hand ter neêr tot wat ik nu
„Geworden ben. Mijn hartzeer en mijn leven
„Op ’t eiland heeft mijn kracht een knak gegeven.
  „Toch weet: ik ben het die haar—maar tweemaal
  „Veranderde die naam—ik trouwde haar
  „Die Philip Ray getrouwd heeft. Zet u daar
  „En luister!” Toen deed Henoch haar ’t verhaal
Van zijn vertrek, zijn schipbreuk, ’t eenzaam leven,
  Zijn wederkomst ten verren landen uit,
  Zijn wederzien van Annie, zijn besluit
En hoe hij daaraan was getrouw gebleven.
  En toen de vrouw dat hoorde stroomde een vloed
Van ras gewelde tranen langs haar wangen,
Terwijl met steeds hernieuwde kracht ’t verlangen
  Haar opwelde in het liefderijk gemoed,
Om heel de havenstad in ’t rond te snellen,
En aan wie zij ontmoette te vertellen
  Dat Henoch Arden bij haar was, en wat
  Hij jaar en dag al leeds geleden had.
  Maar toen, gedachtig aan haar duren eed,
  Zeî ze enkel: „Laat mij om uw kindren gaan,
  „Niet waar, dat is mij immers toegestaan?”
  Nu rees zij van heur stoel, en stond gereed
  De daad te voegen bij het woord, te meer
  Omdat haar taal hem vluchtig wanklen deed,
  Maar na wat aarzlens sprak de kranke weêr:

  „Vrouw! stoor mij, nu ’k mijn einde naadren zie,
  „Toch in mijn plannen niet, opdat ik die
  „Getrouw blijf tot mijn taak is afgedaan.
  „Ga daar nu nog eens zitten, hoor mij aan;
  „Versta mij goed! Ik draag u op, wanneer
  „Gij Annie zien zult haar te zeggen, dat
  „Ik stierf, haar zeegnend, voor haar biddend, teêr
  „Haar minnend, ja, dat ’k haar heb liefgehad,
  „Den wreeden slagboom tusschen ons ten spijt,
  „Als toen zij ’t jeugdig hoofd eens hield gevlijd
„Aan ’t hart haars vriends. Deel mijne dochter mede,
„Dat eer ’k gegaan ben tot der zaalgen vrede,
„Ik aan haar dacht met liefde en zegenbede.
„Vermeld mijn zoon, dat ik hem zeegnend, de oogen
  „Gesloten heb. Zeg Philip evenzeer
  „Dat ik, hem zeegnend, heenga tot den Heer,
„Hij was ons goed en met ons lot bewogen.
  „En—zoo mijn kindren somtijds na mijn dood
  „Mij willen zien, dien zij ternauwernood
„Nog kenden toen ik leefde—laat hen komen,
  „Ik ben hun vader!.. maar zij mag het niet,
„Want in ’t vervolg was haar de rust benomen,
  „Neen, ’t kostte haar slechts kwelling en verdriet
  „Had zij mijn lijk gezien. En nu—slechts een
  „Der mijnen snelt hierboven naar mij heen,
  „Om mij te omhelzen. Dit ’s zijn hair! het werd
  „Door Annie afgesneden, en zij gaf
  „Het mij—ik droeg ’t die jaren op mijn hart
  „En ’k dacht het meê te nemen in mijn graf.
  „Maar ’k ben veranderd van gedachten, want
  „’k Hervind mijn zoontje in ’t Hemelsch Vaderland.
„Daarom, als ’k ben gescheiden uit dit leven,
„Moet gij het aanstonds, aanstonds aan haar geven:
  „’t Zal haar tot troost verstrekken en meteen
  „Bewijzen dat ik Henoch ben en geen
  „Geen ander.—”

                 Hierop zweeg hij. Mirjam Lane
  Beloofde hem met zulk een woordenvloed
  Zijn wenschen op te volgen, dat hij ’t oog
  Nog eenmaal op haar vestigde en vol gloed
  Herhaalde wat hem zwaar op ’t harte woog,
  En zij opnieuw en nog eens weder sprak:
  „Verlaat u op mijn woord toch!” Daarop stak
  Den derden nacht, nadat dees laatste wil
  Haar opgedragen was en Henoch stil
  En zwaar te sluimren lag, en Mirjam Lane
Bij tusschenpoozen dommlend dutte en waakte,
  Een storm uit zee op, voer door ’t stadjen heen,
Dat zelfs op ’t duin er ieder huis van kraakte.
  En Henoch ook werd wakker, richtte in ’t bed
  Zich op en strekte beî zijn armen uit
  En riep toen met een stem, zoo vol als luid,
  „Een zeil! Een zeil! God lof, ik ben gered!”
  Viel ruglings in zijn kussen—en geen woord
  Werd uit den mond des zwervers meer gehoord.

  Zoo mocht die heldenziel het stof ontvliên—
En toen zijn lijk op ’t kerkhof werd begraven,
Was daar door niemand in die kleine haven
  Een plechtiger uitvaart ooit gezien.


                                    Naar ALFRED TENNYSON.












*** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK HENOCH ARDEN ***


    

Updated editions will replace the previous one—the old editions will
be renamed.

Creating the works from print editions not protected by U.S. copyright
law means that no one owns a United States copyright in these works,
so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United
States without permission and without paying copyright
royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part
of this license, apply to copying and distributing Project
Gutenberg™ electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG™
concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark,
and may not be used if you charge for an eBook, except by following
the terms of the trademark license, including paying royalties for use
of the Project Gutenberg trademark. If you do not charge anything for
copies of this eBook, complying with the trademark license is very
easy. You may use this eBook for nearly any purpose such as creation
of derivative works, reports, performances and research. Project
Gutenberg eBooks may be modified and printed and given away—you may
do practically ANYTHING in the United States with eBooks not protected
by U.S. copyright law. Redistribution is subject to the trademark
license, especially commercial redistribution.


START: FULL LICENSE

THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE

PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK

To protect the Project Gutenberg™ mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase “Project
Gutenberg”), you agree to comply with all the terms of the Full
Project Gutenberg™ License available with this file or online at
www.gutenberg.org/license.

Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg™
electronic works

1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg™
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or
destroy all copies of Project Gutenberg™ electronic works in your
possession. If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a
Project Gutenberg™ electronic work and you do not agree to be bound
by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the person
or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.

1.B. “Project Gutenberg” is a registered trademark. It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg™ electronic works
even without complying with the full terms of this agreement. See
paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg™ electronic works if you follow the terms of this
agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg™
electronic works. See paragraph 1.E below.

1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation (“the
Foundation” or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection
of Project Gutenberg™ electronic works. Nearly all the individual
works in the collection are in the public domain in the United
States. If an individual work is unprotected by copyright law in the
United States and you are located in the United States, we do not
claim a right to prevent you from copying, distributing, performing,
displaying or creating derivative works based on the work as long as
all references to Project Gutenberg are removed. Of course, we hope
that you will support the Project Gutenberg™ mission of promoting
free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg™
works in compliance with the terms of this agreement for keeping the
Project Gutenberg™ name associated with the work. You can easily
comply with the terms of this agreement by keeping this work in the
same format with its attached full Project Gutenberg™ License when
you share it without charge with others.

1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work. Copyright laws in most countries are
in a constant state of change. If you are outside the United States,
check the laws of your country in addition to the terms of this
agreement before downloading, copying, displaying, performing,
distributing or creating derivative works based on this work or any
other Project Gutenberg™ work. The Foundation makes no
representations concerning the copyright status of any work in any
country other than the United States.

1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:

1.E.1. The following sentence, with active links to, or other
immediate access to, the full Project Gutenberg™ License must appear
prominently whenever any copy of a Project Gutenberg™ work (any work
on which the phrase “Project Gutenberg” appears, or with which the
phrase “Project Gutenberg” is associated) is accessed, displayed,
performed, viewed, copied or distributed:

    This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and most
    other parts of the world at no cost and with almost no restrictions
    whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms
    of the Project Gutenberg License included with this eBook or online
    at www.gutenberg.org. If you
    are not located in the United States, you will have to check the laws
    of the country where you are located before using this eBook.
  
1.E.2. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is
derived from texts not protected by U.S. copyright law (does not
contain a notice indicating that it is posted with permission of the
copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in
the United States without paying any fees or charges. If you are
redistributing or providing access to a work with the phrase “Project
Gutenberg” associated with or appearing on the work, you must comply
either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or
obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg™
trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.3. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any
additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms
will be linked to the Project Gutenberg™ License for all works
posted with the permission of the copyright holder found at the
beginning of this work.

1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg™
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg™.

1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg™ License.

1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including
any word processing or hypertext form. However, if you provide access
to or distribute copies of a Project Gutenberg™ work in a format
other than “Plain Vanilla ASCII” or other format used in the official
version posted on the official Project Gutenberg™ website
(www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense
to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means
of obtaining a copy upon request, of the work in its original “Plain
Vanilla ASCII” or other form. Any alternate format must include the
full Project Gutenberg™ License as specified in paragraph 1.E.1.

1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg™ works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg™ electronic works
provided that:

    • You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
        the use of Project Gutenberg™ works calculated using the method
        you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed
        to the owner of the Project Gutenberg™ trademark, but he has
        agreed to donate royalties under this paragraph to the Project
        Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid
        within 60 days following each date on which you prepare (or are
        legally required to prepare) your periodic tax returns. Royalty
        payments should be clearly marked as such and sent to the Project
        Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in
        Section 4, “Information about donations to the Project Gutenberg
        Literary Archive Foundation.”
    
    • You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
        you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
        does not agree to the terms of the full Project Gutenberg™
        License. You must require such a user to return or destroy all
        copies of the works possessed in a physical medium and discontinue
        all use of and all access to other copies of Project Gutenberg™
        works.
    
    • You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of
        any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
        electronic work is discovered and reported to you within 90 days of
        receipt of the work.
    
    • You comply with all other terms of this agreement for free
        distribution of Project Gutenberg™ works.
    

1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project
Gutenberg™ electronic work or group of works on different terms than
are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing
from the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the manager of
the Project Gutenberg™ trademark. Contact the Foundation as set
forth in Section 3 below.

1.F.

1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
works not protected by U.S. copyright law in creating the Project
Gutenberg™ collection. Despite these efforts, Project Gutenberg™
electronic works, and the medium on which they may be stored, may
contain “Defects,” such as, but not limited to, incomplete, inaccurate
or corrupt data, transcription errors, a copyright or other
intellectual property infringement, a defective or damaged disk or
other medium, a computer virus, or computer codes that damage or
cannot be read by your equipment.

1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the “Right
of Replacement or Refund” described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg™ trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg™ electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.

1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from. If you
received the work on a physical medium, you must return the medium
with your written explanation. The person or entity that provided you
with the defective work may elect to provide a replacement copy in
lieu of a refund. If you received the work electronically, the person
or entity providing it to you may choose to give you a second
opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If
the second copy is also defective, you may demand a refund in writing
without further opportunities to fix the problem.

1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you ‘AS-IS’, WITH NO
OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT
LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.

1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of
damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement
violates the law of the state applicable to this agreement, the
agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or
limitation permitted by the applicable state law. The invalidity or
unenforceability of any provision of this agreement shall not void the
remaining provisions.

1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg™ electronic works in
accordance with this agreement, and any volunteers associated with the
production, promotion and distribution of Project Gutenberg™
electronic works, harmless from all liability, costs and expenses,
including legal fees, that arise directly or indirectly from any of
the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this
or any Project Gutenberg™ work, (b) alteration, modification, or
additions or deletions to any Project Gutenberg™ work, and (c) any
Defect you cause.

Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg™

Project Gutenberg™ is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of
computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It
exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations
from people in all walks of life.

Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg™’s
goals and ensuring that the Project Gutenberg™ collection will
remain freely available for generations to come. In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg™ and future
generations. To learn more about the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see
Sections 3 and 4 and the Foundation information page at www.gutenberg.org.

Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation

The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non-profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service. The Foundation’s EIN or federal tax identification
number is 64-6221541. Contributions to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by
U.S. federal laws and your state’s laws.

The Foundation’s business office is located at 809 North 1500 West,
Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887. Email contact links and up
to date contact information can be found at the Foundation’s website
and official page at www.gutenberg.org/contact

Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation

Project Gutenberg™ depends upon and cannot survive without widespread
public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine-readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment. Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.

The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States. Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements. We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance. To SEND
DONATIONS or determine the status of compliance for any particular state
visit www.gutenberg.org/donate.

While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.

International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.

Please check the Project Gutenberg web pages for current donation
methods and addresses. Donations are accepted in a number of other
ways including checks, online payments and credit card donations. To
donate, please visit: www.gutenberg.org/donate.

Section 5. General Information About Project Gutenberg™ electronic works

Professor Michael S. Hart was the originator of the Project
Gutenberg™ concept of a library of electronic works that could be
freely shared with anyone. For forty years, he produced and
distributed Project Gutenberg™ eBooks with only a loose network of
volunteer support.

Project Gutenberg™ eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as not protected by copyright in
the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not
necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper
edition.

Most people start at our website which has the main PG search
facility: www.gutenberg.org.

This website includes information about Project Gutenberg™,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.