The Project Gutenberg EBook of Geschiedenis van een Neger, by Anonymous
This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and most
other parts of the world at no cost and with almost no restrictions
whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of
the Project Gutenberg License included with this eBook or online at
www.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you'll have
to check the laws of the country where you are located before using this ebook.
Title: Geschiedenis van een Neger
Zyn Reize met de Heer N.... van Surinamen naar Holland.... enz.
Author: Anonymous
Release Date: December 12, 2015 [EBook #50675]
Language: Dutch
*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK GESCHIEDENIS VAN EEN NEGER ***
Produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed
Proofreading Team at http://www.pgdp.net/ for Project
Gutenberg (This book was produced from scanned images of
public domain material from the Google Books project.)
GESCHIEDENIS
van een
NEGER,
Zyn Reize met de Heer N....
van SURINAMEN
naar HOLLAND:
Haare Aanlanding, (door oorzaak van een
zware Storm) aan een onbekend Eiland,
Beschryving van de Gouverneur van
het zelve, de Heer LE SAGE;
Zyne aankomst op het Eiland, zyne vlugt
uit Vrankryk om de Religie, naaukeurig
verhaal van de Godsdienst, manier
van leven, van de Inwoonders van
het Eiland, overgang van de Neger
tot de Gereformeerde Religie,
zyn vertrek naar Holland
met de Heer N....
Ontmoetinge van de Neger te Amsterdam,
zyn Huwelyk met de Dochter van de
Heer N...., enz.
op een Zedekundige wyze geschreven.
Te UTRECHT,
By S. DE WAAL, Boekverkoper
op het Oudkerkhof.
Aan den
LEZER,
Dit werkje zal voor een Roman van veele worden aangezien, maar
een ieder, met een aandagtig oog het zelve inziende, zal van het
tegendeel worden overtuigd, en van de mogelijkheid der gevallen
overreed zynde, kan het tot nut van de Lezeren dienen. Dit zoo
zynde heeft den Autheur zyn Oogmerk bereikt.
Vaart wel.
GESCHIEDENIS
van een
NEGER.
Op een der Plantagien te Surinamen gelege, aan de Rivier woonde een
Heer die 'er veel Slaven op had. Onder dezelven was een jong Slaafje,
die naauwelyks den ouderdom, van twaalf jaren bereiken kon. Hy had
hem eerst gekogt, zynde hy van de Slave Kust met meer anderen van
zyn natie gekomen.
Deeze jonge Slaaf schoon zwart van Lichaam zynde, was echter wit en
blank van Ziel. Zyn noodlot dat hem onder een verachtelyke Natie had
doen gebooren worden, had die schade vergoed, met hem hoedanigheden
te geven, die buiten gemeen waren. Benevens een juist oordeel, had
zy hem een schrander en doordringend verstand, en een zeer sterke
geheugenis gegeven, daar by een edelmoedige neiging tot de Deugd,
en tot het zedelyke, dat het wel rykelyk, tegen de zwartheid van zyn
Lichaam, en de verachtelykheid zyner geboorte kon opweegen. Hy kon
echter onder de Negers voor schoon gerekend worden; want behalven
dat zyn Lichaam wel gevormt was, had hy iets in zyn weezen, dat zoo
deftig en innemende was, dat het de genegenheid won, van een ieder
waar hy mede omging.
Zyn Heer, die de Heer N.... geheeten was, was een Man, die eerlyke
gevoelens bezadt, en die door de wederwaardigheden die hy in zyn jeugd
gehad hadde wys was geworden. Hy was een Fransman van geboorte, en van
de Protestantse Godsdienst; 't welk de reden was geweest, dat hy zyn
Vaderland al vroegtydig had moeten verlaten, en een ander opzoeken,
waar hy met meer rust en vryheid dezelve mogt oeffenen. Hy was dan na
Holland gegaan, maar daar zyn bestaan niet kunnende vinden, vervolgens
na Surinamen vertrokken; alwaar hy zig in dienst op een Plantagie
begeven en zig zoo wel gedragen en het geluk hem zoo wel gediend had,
dat hy op 't laatst zelfs Heer van twee geworden was. Hy was gehuuwt
en had daar door verscheide Kinderen verwekt, dewelke alle op een na
gestorven waren, het welk een Dochter was. Maar wy zullen hier na nog
wat breedvoeriger van zyn gevallen spreeken als het te pas zal komen.
De Heer N.... dan ons Negertje gekogt hebbende bespeurde welhaast
die goede hoedanigheden in hem, die hy bezat, en hy begon daar door
een genegenheid voor hem te krygen en eene agting, verre boven zyne
mede-slaven. Hy verschoonde hem derhalven; van moeyelyke en veragtelyke
arbeid te doen, en nam hem om hem in zyn huis ten dienst te staan;
waar in hy zig van tyd tot tyd zoo wel kweed, dat hy zig hoe langer
hoe meer in zyn genegentheid inwikkelde, en waar door hy zig een weg
baande om zyn vertrouwen geheel te winnen.
Hy onderwylen ouder wordende begon zyn schone hoedanigheden zig hoe
langer hoe meerder te vertonen, en, hy daar door zig des temeer in
de gunst van zyn Heer in te wikkelen, tot zoo ver zelfs dat zyn Heer
hem Neger-Officier maakte, en leezen en schrijven liet leeren, 't welk
een groote afgunst onder zyn Medeslaven veroorzaakte. Hy beloofde hem
verders als hy noch eenige tyd gedient had dewyl hy voornemens was zig
binnen korten tyd weder na Holland te begeeven, om aldaar zyn overige
dagen in rust te verslyten, mede te nemen, en als dan vry te maken.
Het duurde ook niet lang, of de Heer N.... zyn goed 't geen hy in
Suriname bezat aan anderen overgedaan hebbende, begaf zig met zyn
Vrouw en Dochter en onze Neger op een Schip, 't welk zeilrede lag om
naa Holland te stevenen.
Zy hadden in het eerst heel goed weder; maar na dat zy omtrent acht
dagen in Zee geweest waren, wierden zy van een zeer zware storm
beloopen, verzeld met Donder en Blixem, dat het niet anders was of
Hemel en Aarde zou vergaan. Een ieder was als doen in de grootste
verslagendheid des Werelds; maar het geen het deerniswaardigste was
om te zien, was dat Mevrouw en Mejuffrouw N.... zig alle beide om den
hals van de Heer N.... wierpen; doende niet anders als schryen en
roepen: Ach myn waarde Man! Ach myn waarde Vader! Wy zullen u niet
verlaten, daar gy blyft, blyven wy ook, en wy zullen zoo doende te
zamen sterven. De Heer N.... zogt haar zoo veel te vertroosten en
moed te geven als maar in zyn vermoogen was, schoon hy zelve wel
diende vertroost te worden, met te zeggen myn waarde Vrouw en Kind,
steld u zelven doch een weinig gerust; het zal hoop ik zoo ver niet
koomen, en betrouwt op des Hemels hulp, die ons gemakkelyk redden kan.
Het verwonderlykste dat te zien was, was in onze Neger, hoe
standvastig en onverschrokken van moed hy zig betoonde, en met
wat voor een zorgvuldigheid hy voor zyn Heer en deszelfs Familie
ingenomen was. Ach Mevrouw en Juffrouw zeide hy, maakt u zelven
doch niet al te zeer beangst, en bedroeft doch myn goede Heer met u
klagten zoo niet! Gy zyt al te zamen te goede Lieden, dat ge zoo zoud
verlooren raken, de Groote Geest en Heer van het leven zal wel zorg
dragen voor uwe behoudenis en niet toelaten dat gy een ongeluk krygt;
schept derhalven moed, en her zal mogelyk wel schielyk veranderen. Dit
zeggende, en met een in de grootste zorgvuldigheid zynde om Mevrouw
en Mejuffrouw N..... op te passen, was een en dezelve zaak, dan was
hy eens by haar, dan liep hy weder by het boodsvolk om te vernemen,
of het gevaar ook groot was, en om eenige goede tyding te verneemen,
om het haar lieden bekend te maken.
Het scheen als of den Hemel ook haarlieder klachten verhoorden;
want na de storm tweemaal vierentwintig uuren doorgestaan te hebben,
begon dezelve allenxkens te bedaren en de Zee die zeer onstuymig
geweest was, zig een weinig tot rust te begeeven. De vreugd wierd
weder in haar lieder hard gebooren, terwyl zy het ontredderde Schip
zoo goed als zy konden herstelde: Maar dewyl het zeer gehavend was
wierd 'er beslooten het eerste Land dat zy ontdekte aan te doen,
om een goede Reede of Haven te zien te krygen, en het dan weder in
staat te brengen om haar reize te bevorderen.
Het duurde ook niet lang of zy ontdekte een Kust die haar lieden
onbekend scheen, vermits zy de hoogte genomen hebbende aldaar geen
Land verwagtende waaren. Zy naderde dezelve van langzamerhand,
om dat zy bevreest waren voor Klippen en ondieptens, en toen zy
zoo naby gekoomen waaren, dat zy het Land onderscheidentlyk kosten
zien, ontdekte zy een inham; alwaar zy na toe stevende. Doen zy daar
ingekomen waren, bevonden zy dezelve zeer goed om te ankeren en tot
een veilige Haven voor het Schip te verstrekken; waarom zy dan ook
het anker uitwierpen, en vervolgens de Boot in 't water bragten,
om daar mede na land te varen.
De Heer N..... met zyn Vrouw Dogter en de Neger waren de eersten die
zig na Land begaven: maar wat waren zy verwondert een Land 't welk
na haar gedagten woest en onbebouwt moest wezen, zoo wel bebouwt
en vrugtbaar in allerlei soorten van voortbrengsels te zien. Hier
had men aangename Weiden, daar vrugtbare Koornakkers, gints wederom
Wynbergen, aangename Boomgaarden en Tuinen, die allerhande soorten
van Moeskruiden en Ooft te voorschyn bragten.
Noch een weinig voortgewandeld hebbende, ontdekte zy van verre een
soort van een Vlek, het geen met zeer lage Huisjes bebouwt was. Zy
gingen daar vervolgens na toe en ontmoete even buiten het zelve
eenige Lieden, die bezig waren het Land te bebouwen. Zy waren bekleed
met Beestevellen en hadden Mutzen op en Schoenen aan ook van dezelve
gemaakt. Zy schrikten doen zy onze Reizigers het eerst gewaar wierden,
en deeze een weinig op haar hoede wezende, naderde langzaam om te
vernemen, of zy ook iets quaads in de zin hadden. Toen zy dit vernamen,
wenkte zy met de handen, om ze te doen naderen: maar hoe wierden onze
Reizigers verrukt als zy by haar gekomen waren haar in het Fransch
aan te horen spreeken en tegen haar te zeggen, dat ze in het geheel
geen vrees behoefde te hebben; vermits zy by Lieden gekoomen waren,
die haar als zy het nodig hadden, zoo veel als in haar vermogen was
alles goeds zouden doen. De Heer N..... vroeg haar vervolgens in het
Fransch wat voor Luyden dat zy waren; daar zy op antwoorden dat zy van
Franse afkomst waren, en dat zoo hy nieuwsgierig was, om haar verdere
omstandigheden en gevallen te weten, zy hem met die geen die hy by
hem had, by het hoofd van haar volk zoude brengen, die haar verder
onderrigting daar van zoude geven. De Heer N..... verzogt haar dit te
willen doen, en zy bragte hem met zyn Vrouw, Dogter, Neger, en anderen
die met hem mede gegaan waren, in het Vlek. Daar in gekomen zynde,
ontmoete haar nog meer diergelyke gekleede Menschen, waar onder ook
eenige Vrouwen en Kinderen waren, die alle zeer verwondert waren,
aldaar onze Reizigers te ontmoeten, en dezelve agter na volgden,
tot zy by een zeker Huisje gekomen waren.
Als zy daar gekomen waren, gingen twee van die Luyden die onze
Reizigers het eerst ontmoet hadden binnen; en aldaar een weinig
vertoeft hebbende, kwamen zy weder te voorschyn met een oude
eerwaardige Gryzaard, ook op die zelve wyze als de overige van zyn
volk gekleed, uitgezonden dat zyn Muts wat hooger en met een rand die
wat breeder was, versiert was; Zyn Kleed was ook eenigzins langer als
dat van de anderen en hing hem Mantelsgewys tot op de voeten neder. Hy
had een lange gryzen baard, in zyn gelaat vertoonde zig iets deftigs
en schoon hy al van hoge jaren scheen te zyn, had hy egter nog zoo
veel vuur en levendigheid in zyn oogen, dat het scheen als of het
niets vermindert was.
Deeze eerwaardige Gryzaard dan tot onze Reizigers genadert zynde,
ontfing dezelve met een zoo vriendelyke openhartigheid, dat hy ten
eerste het goed gevoele en vertrouwe van de Heer N..... en die by hem
waren won. Den Hemel zy gedankt zeide hy, dat ik het geluk hebben,
van voor myn dood nog eens Luiden te zien, afkomstig uit een Land,
daar ik en de geenen die met my hier woonagtig zyn haar Voorouders ook
uitgesprooten zyn; want na ik merken kan zyt gylieden Europianen. Dit
is zoo zeide de Heer N.... zyn wy niet alle ten minsten de meeste
van ons zyn daar gebooren, of van ouders voortgekomen die daar
gebooren zyn. Wy komen van Surinamen, om na Holland te stevenen;
maar het ongeluk heeft gewild, dat wy een zwaare storm gehad hebben,
die ons by na heeft doen vergaan, en ons Schip zeer geteitstert heeft,
dat wy genoodzaakt zyn geweest het eerste land dat wy ontmoete aan
te doen, om het zelve zoo veel als in ons vermogen is te herstellen
en onze reis dus te vervolgen. Wy verzoeken u dierhalven dat gy ons
vergund hier eenige tyd te mogen ophouden; tot dat wy dit volbragt
hebben, en ons met eenige benoodigtheden te voorzien, dewyl wy het
dankbaarlyk erkennen zullen. Maar dewyl dat ik u in het korte ons
wedervaren verhaald heb; zoo doed ons de vriendschap ons de uwe te
doen weten; vermits ik zeer nieuwsgierig daar na ben, en wat voor
een land het is dat gy bewoond. Zeer gaarn antwoorde de Greisaard;
maar dewyl ik zie dat gylieden eenigzins vermoeit zeid, zoo laat
ons in huis gaan, ververst u daar een weinig met het geen ik heb,
en dus kunnen wy het met meer gemak doen. Ik zal onderwylen eenige
van myn lieden na het overige van uw volk zenden, om dezelve te doen
verwittigen dat gylieden hier zeid, en dat wy u en haar met al de
bystand die in ons vermogen is zullen tragten te helpen.
Zy gingen daarop te zamen in huis, alwaar hy haar in een soort van
een zaaltje gebragt hebbende, en haar aan een langwerpige tafel had
doen nederzitten, allerhande verversingen van spys en drank liet
voorzetten. Onze Neger was 'er zelfs niet van uitgezondert, die mede
aan dezelve Tafel met zyn Heer gezeten was. Zyn Heer merkte hem zoo
zeer niet aan als zyn dienaar, als wel als zyn vriend vermits hy zig
zoo zeer in desselfs gunst gedrongen had. Wat de greisaart aanging hy
had zig aan het midden van de tafel geplaats, om des te beter als hy
zyn verhaal deed gehoort te kunnen worden; hy onderhield vervolgens
gedurende de verversing zyn gasten met vriendelyke gesprekken, en na
dat zy zig wel verfrist hadden begon hy zyn verhaal aldus.
De gevallen van de Heer le Sage.
Ik ben van franse afkomst; myn Ouders waren van de Gereformeerde
Religie, en van die gene die men in Frankryk Hugenoten noemde. Zy
waren genoodzaakt haar Vaderland te verlaten om een ander Land op
te zoeken daar zy met meer vryheid en rust haar Godsdienst konden
oeffenen. Zy besloten dan met meer andere van hare Geloofsgenoten
zig na de Westindien te begeven, en zig aldaar in een Colonie die
als doen opgerigt wierd ter neer te zetten. Na dat zy het geen zy
hadden kunnen verkopen verkogt, en het geen tot de reis noodzakelyk
was gekogt hadden, en zig alzoo in staat gesteld haar reis te kunnen
vervorderen, gingen zy met verscheide andere lieden gelyk gezegt is,
zoo Mannen, Vrouwen als Kinderen scheep.
Zy hadden in den beginne goede Wind en Weder; maar na drie weken
zylens begon de Wind zoo geweldig op te steeken, en hand over
hand toe te nemen, dat de Matrozen nauwelyks de tyd hadden van de
zylen in te nemen uit vrees dat dezelve anders aan flarden zouden
waijen. Zy lieten het vervolgens voor de Wind met een zeil loopen,
om het slingeren van het Schip eenigzins te beletten; maar het zelve
bleef niet lang in zyn geheel; want het woey heel schielyk aan flarden,
en zy moesten dus op Godsgenade blyven dryven.
Zy wierden ook geweldig door een sterke stroom die uit het Noorden
kwam voortgedreven, en na dat zy dus zes dagen tussen leven en dood
geworsteld hadden, wierden zy door een zoodanige dikke mist omringt,
dat zy kwalyk een Schips lengte van haar af konden zien. Toen wierden
Zy nog meer bevreest, om ergens tegens klippen of op zantbanken te
stooten, waar door zy in gevaar waren van schipbreuk te leiden. Het
duurde ook niet lang, want na omtrent een half etmaal door die mist
gedreven te hebben; wierden zy zoodanig op een santplaat gedreven,
zonder dat zy 'er tegen hadden kunnen verzien, dat het Schip zoo vast
bleef zitten als of het was geklonken geweest. Dit veroorzaakte ten
eerste een groote onsteltenis, al het volk dat binnen in het Schip was,
kwam ten eerste boven lopen, om des noods zynde zig beter te kunnen
redden, en dewyl het in den nagt was dat dit voorviel, hadden zy nog
minder gelegendheid om van zig af te zien waar zy waaren.
Zy waren dus in de grootste ongerustheid des Werelds, terwyl zy
alle oogenblikken verwagte dat het Schip door de zware golven der
Zee aan stukken geslagen zoude worden, maar het hield nog stand
tegens der zelven verwoede aanvallen, terwyl het hoe langer hoe
dieper in het zand zig inwikkelde, zoo dat zy wel kosten merken,
dat 'er voor haarlieden geen kans was om het Schip te behouden. De
dag op dien schrikkelyke nagt kwam midderwyl aan, en dewyl de zwaare
mist en nevel met deszelfs komst ook een weinig verdweinde, konden zy
bescheidentlyk zien, dat zy op een zandplaat geraakt waren, die niet
ver en omtrent een schoot weegs van de kust van een zeker land gelegen
was. Zy beslooten dan eenparig om zig met de bood daar op te redden,
't welk zy ten eersten ter uitvoer bragten. De bood dan uitgezet zynde,
was myn Vader en zyn Vrouw mede een van de eerste die daar in gingen:
maar het was niet zonder levensgevaar, vermits de baren geweldig op
deeze bank slaande, zy alle ogenblikken verwagtende waaren van om
te slaan. Zy kwamen evenwel behouden aan land, terwyl de anderen ook
met alle spoed gered wierden.
Zy zouden evenwel al haar goed en wat 'er op het Schip was hebben
moeten verliezen, indien de Wind niet een klaps was gaan leggen, en
zy dus bekwamelyk het zelve van tyd tot tyd daar uit hadden kunnen
ligten. Zy ontlade dan het Schip en bragten alles aan de Wal, vermits
zy wel zagen geen kans te hebben om het ooit weder vlot te krygen,
dewyl het zoo diep in het zand gewoeld was.
Ondertusschen hadden zy zoo veel als in haar vermoogen was goede wagt
gehouden, uit vreeze dat 'er zomtyds inwoonderen in het land mogten
weezen en zig dus voor derzelver overrompeling te dekken, dewyl zy
tot nog toe geen tyd of gelegendheid gehad hadden om het zelve op
te speuren: maar de handen een weinig ruymer gekreegen hebbende,
ging 'er eenige uit om te vernemen op wat oord van de Waareld dat zy
waren. Dezelve versagen zig van schietgeweer, om zig des noods zynde
daar mede te verweren, als zy van eenige wilde Volkeren of Beesten
mogten aangevallen worden; en dus voorzien zynde trokken landwaarts
in; maar vonden nergens menschen waar zy kwamen, en gaven daar wel
in haast de tyding van. Dit het volk stouter gemaakt hebbende om het
land te ontdekken, begaven zy zig om het verder te doorkruysen. Zy
bevonden eindelyk dat het maar een Eiland was, van by na twintig
uuren gaans in den omtrek, dat het vervolgens zeer vrugtbaar was,
en met eenig gedierte (dog geen schadelyke) en gevogelte verzien was.
Zy kwamen daar op de anderen dit bekend maken, die van twee kwaden het
beste willende kiezen, besloten ergens een vrugtbare valey te zoeken,
die niet ver van de Zee was om zig daar ter neder te slaan, tot 'er
tyd toe dat 'er eenig Schip voorby mogt varen, of wel het Eiland aan
mogt doen; op dat zy dus nog t'eeniger tyd mogten gered worden. Met
deeze hoop nog bezield zynde, verkozen zy deeze zelve valey die wy
nu tegenswoordig nog bewoonen, zy sloopten vervolgens het Schip,
en van het houtwerk dat zy daar van kregen, maakte zy zoo veel als
een loots of schuur, waarin zy zich voor de ongemakken van lucht en
weder konde dekken. Hier behielpen zy zich zoo goed en zoo kwaad als
zy konden, en bergde haar mondbehoeftens en goederen die zy uyt het
Schip gelost hadden daar in.
Zy zagen ondertusschen van tyd tot tyd uit of zy geen Schepen vernamen;
maar dit een geruymen tyd geduurd hebbende, en gewaar wordende dat
zy vergeefse moeyte deden, terwijl zy in al dien tyd niets vernomen
hadden, zoo begonden zy eerst regt te overwegen wat in deeze staat
te doen. Myn Vader die wel het meest by haarlieden in aanmerking was,
wierd daar over raad gevraagd: Myn vrienden zeide hy, hier is goeden
raad duur, wy moeten van de nood een deugd maken, het zoude kunnen
zyn dat wy hier al ons leven blijven moesten; want dit kan wel een
Eilandje zyn dat in geen aanmerking by de Zeevarende is, of dat
het nog geheel onbekend is, en dus niet word aangedaan. Wy hebben
ten minsten wynig hoop van redding, en daarom is het beste, dat wy
hier zoo goed en kwaad als wy kunnen, ons zoeken te behelpen, onze
levenswys zoo te regelen dat wy het nodige voor ons onderhoud kunnen
vinden, en vervolgens een goede order onder ons zoeken te bewaren,
om het met rust te kunnen genieten. Daar moet dan voor eerst by ons
een hooft en opziender gesteld worden, die over de andere een zeker
gezag heeft, om de verschillen die 'er mogten ontstaan te beslissen,
en die met medekennis van de anderen de schikkingen beraamd, die hy
dunkt gevoeglyk te weezen tot onzer aller welzyn; 't overige zal dan
van zelfs wel volgen.
Zy waren hier mede zeer wel te vreeden, en na dat 'er eenig gemurmel
onder de gemeente gereezen was, verkozen zy eenparig myn Vader als
hoofd en opzigter over deeze nieuwe Volkplanting. Myn Heer zeide zy,
wy zyn van uwe deugd overtuygd, wy kunnen niemand gevoeglijker neemen,
om deeze waardigheid te bekleeden als gy; wy beroepen u eenparig
en verzoeken dat gy het aan geliefd te nemen. Myn Vader wilde uit
zedigheid zig daar van ontslaan; maar hoe meer hy het wygerde aan
te neemen, hoe meer zy hem daar toe aandrongen. Eindelyk was hy wel
genoodzaakt om het aan te neemen, zeggende dat dewyl zy zulke goede
gedagten voor hem hadden opgevat en hem genoegzaam tegens zyn wil en
dank genoodzaakt om het aan te nemen, hy haar derhalve voor eerst
bedankte, haar vervolgens vermaande om hem in alles wat redelyk en
met de Volkplanting best bestaande mogt weezen te hooren, en met
toestemming van de meesten, in zaken van belang te gehoorzamen. Zy
beloofde hem alle eenparig dit te doen, dit was het begin en de
grondslag van deze nieuwe Volkplanting.
Myn Vader had voor deezen in Vrankryk zoo veel als voor Predicant
gedient, hy moed dit ampt by het andere waarneemen, vermits 'er
niemand onder de gemeente was die het gevoeglyk konde doen; ziet
daar hem dan in het geestelijke en wereldlijke te werk gesteld. Hy
verkoos dan eenige van de voornaamste van de Volkplanting tot zyn
raden, om hem te helpen beraadslaan, hoe verder te werk te gaan. De
form van bestiering en verdeeling was dan wel het voornaamste dat by
haar in aanmerking kwam. Voor eerst wierd dat beslooten, dat alle
goederen gemeen onder haarlieden zoude weezen, of liever dat alles
wat 'er was de Volkplanting in zyn geheel zoude toebehooren, en dat
al die geen die iets benodigd had, de geenen die daar het opzigt
over hadden om aan zouden spreeken, 't welk haar dan zoude gegeven
worden. Ten tweede men zoude de loots slopen en maken daar van eenige
byzondere wooningen, waar in de Familien ieder afzonderlyk in zoude
woonen, om des te meer vryheid te hebben, en in de woning van myn
Vader dewyl hy Predicant was, zou de Godsdienst geoeffent werden,
zoo lang tot zy in staat waren om een Kerk te maken. Ten derde men
zoude het land dat 'er bekwaam toe was bebouwen, met die vrugten
en gewassen die zy uit Europa medegebragt hadden; hier toe zouden
eenige aangesteld worden die zy daar het bekwaamste toe zouden agten,
de vrugten zoude vervolgens daar van op zyn tyd ingezameld, en in
een zeekere plaats bewaardt worden, waar van zy vervolgens aan de
gemeente een generaale uitdeeling zoude doen. Wat 'er wyders zoo in
het Kerkelijke als Wereldlijke mogt te schikken vallen, zoude naar
gelegenheid van zaaken in den raad afgehandelt worden.
Dit dan alzoo beraadslaagt zynde, wierd het zelve vervolgens ook
ter uitvoer gebragt. Men sloopte de Loots van desselfs afbraak,
benevens eenige takken van Boomen, en het geen zy het gevoeglijkste
krygen konden, maakte zy eenige Huisjes of Hutjes om ieder Huisgezin
afzonderlijk te kunnen huisvesten. De wooning van myn Vader wierd
eenigzins grooter gemaakt, om dat zy daar den Godsdienst in wilde
oeffenen, en dewyl hy het hoofd van de Volkplanting was, wierd al
het goed in zyn bewaring gegeven, op dat hy het aan den geenen die
het zoude benodigt hebben, uit zoude deelen. Zy maakte dan zoo veel
als een Voorraathuis van zwaare takken van Boomen, die zy zoodanig
door malkanderen werkte, dat het zoo veel als voor een Schuur konde
doorgaan: zy overtrokken hem met een Zeil dat zy uit het Schip gehaald
hadden, zoo dat alles wat 'er in was, redelijk wel voor regen en
weder bewaard was. Daar wierden eenige hoeken lands uitgezogt dewelke
bebouwt zouden worden, en zy bevonden deeze gantsche streek zeer
bekwaam daar toe.
Zy hadden allerhande Zaden, zoo van Koorn als Moesdery, benevens eenige
jonge Vrugtboomen, waaronder den Wyngaard mede gerekend was uit Europa
mede genoomen, om dezelve in de Colonie, waar zy na toe meende te gaan,
te zaaijen en te planten; dezelve kwamen hier nu heel wel te pas,
en daar wierden eenige Luiden te werk gesteld om dezelve te zaaijen
en te planten. Maar het ongemakkelykste was het Land te beploegen,
vermits zy geen Paarden of Ossen hadden om dezelve voor de Ploeg te
spannen. Zy hadden wel twee Ploegen mede gebragt, maar geen Beesten
om voor dezelve te trekken; evenwel stelden zy het zoo goed en kwaad
als zy konden te werk, en dewyl de grond hier zeer mul en los is,
kon het nog eenigszins gaan om dezelve door menschen te laten trekken.
Al het geen hier gezaait en geplant wierd, groeide zoo welig, en
bragt zoo veel vrugten voort, dat het een vermaak was om het zelve
te zien. De Wynstok zelfs bragt zoo overvloedig vrugten voort, als
hy ergens in Europa zoude hebben kunnen doen; zoo dat zy van alles
in korten tyd overvloedig voorzien waren en een leven kosten genieten
't welk met de eenvoudigheid van haare zeden over een kwam.
Dus levende hadden zy alles wat redelyke menschen die een stil en
zeedig leven willen voeren, wenschen kunnen, en zy wierden het zelve
zoo gewent, dat zy in vervolg van tyd om Europa niet eens meer dagten;
of zoo zy dit al deeden, was het eer om haar voorige staat met deeze
te vergelyken, die na haar gedagten hier by in geen vergelyking kwam,
en ik heb myn Vader dikwils horen zeggen, dat hy hier in dit eenvoudig
en opregte leven meer genoegen vond, als hy ooit in Europa zelfs by
de grootste vreugde-bedryven hadde.
Ondertusschen groeide de Volkplanting van tyd tot tyd aan, en de
Vrouwen bragten hier wel haast verscheide Kinderen ter Wereld;
waar onder myn Moeder mede kon gerekent werden. Zy had nog geen
Kinderen zoo lang zy met myn Vader gehuuwt was geweest; maar toen zy
hier omtrent twee jaren gewoont hadden, beviel zy van my, en ik ben
ook het eenigste Kind geweest dat zy gehad heeft. Na dat ik groot
begon te worden, besteede myn Vader zyn zorg om my op te voeden,
toen ik de ouderdom van zeven jaren bereikt had, nam hy zelfs de
moeite van my leezen en schryven te leeren, en my in de gronden
van de ware Christelyke Godsdienst te onderwyzen, waar in ik wel
haast goede voortgang maakte. Na dat hy dan de eerste gronde geleid
had om 'er vervolgens een goed gebouw op te timmeren; zoo besteede
hy al zyn bekwaamheid, om my de waare Godgeleertheid en Zedekunde
in te scherpen. Het is u juist niet nodig zeide hy eens tegen my
(na dat hy een begin met my daar in op te leiden gemaakt had)
om u in al die subtile questien, in al die disputen, waar mede de
Godgeleerde en Wysgeeren zig ophouden in te wikkelen, de staat waar
in wy zyn vereischt zulks niet; want wy woonen hier op een Eiland van
alle volkeren des Aardbodems afgescheiden, en dit handje vol Volk
waar wy thans onder woonen, zyn alle eenvoudige en opregte lieden;
zoo dat gy het van die kant niet nodig hebt, en voor u zelfs nog
minder, vermits gy daar door van de waare Godsvrugt en Zedeoeffening
eer zoud afgeleid, als wel in bevestigt worden; evenwel dewyl de
voorzienigheid den mensch met reden en verstand begaafd heeft, zoo
wil hy ook zeker dat wy die op een betamelijke wyze gebruiken, en
dat wy niet gelijk een dom dier gedreven worden over al heen, waar
de geen die ons onderrigt wil lyden. Ik zegge vervolgde hy, dat gy
als mensch en als redelijk schepsel die vermogens van redenkavelen
die gy van den Hemel ontfangen, mag en moet gebruiken. Om die reden
zal ik u de zwaarste en wigtigste tegenwerpingen die 'er tegen de
natuurlijke en geopenbaarde Godsdienst gemaakt worden, bekend maken,
en u daar tegens in de oplossing der zelve onderrigting geeven, en
laten het vervolgens aan u eigen oordeel over wat gy daar van dunkt,
en of de Christelijke Religie die wy hier op dit Eiland belijden,
niet de waare is.
Hy onderrigte my dan hoe wy uit de beschouwing van al dit zigtbare
tot de kennis van een God opgeleid worden die zig baarblijkelijk daar
in vertoonde, wat al tegenwerpingen 'er al gemaakt wierden, en op
hoedanig een wyze beantwoord: maar dewyl die kennis zeer duister en
onvolmaakt was, leide hy my verder op tot de geopenbaarde Godsdienst,
en ging daar even mede te werk als hy met de natuurlyke gedaan had. Om
kort te gaan hy verlichte myn kennis zoodanig door myn goede lessen
te geven, en wist my door zyn redeneren zoodanig te overtuigen,
dat ik van al het geene waar van hy my onderrigting deed, volkomen
in desselfs waarheid bevestigt wierd.
Myn Moeder kwam ondertusschen te sterven, toen ik den ouderdom
van omtrent twintig jaren bereikt had, myn Vader was 'er zeer over
aangedaan, en dewyl hy zyn jaren begost te krygen, stelde hy myn aan
het Volk voor, om voor hem de dienst in het Kerkelyke waar te nemen;
Ziet daar zeide hy (na dat hy de voornaamste by een vergadert had)
myn Zoon, dien ik zoo veel als in myn vermogen was, tot den dienst
van Gods Kerk opgeleid heb; Ik heb dezelve nu al verscheide jaren
waargenomen, myn jaren die thans beginnen te klimmen, en my dit ampt
zwaar beginnen te maken, begeren dat ik daar van ontslagen ben, ik stel
u hier myn Zoon in de plaats voor die ik bekleed heb, ik oordeel 'er
hem bequaam toe, en gylieden kunt hem in vervolg van tyd met meer nut
als my gebruiken. Zy ontsloegen myn Vader vervolgens op zyn verzoek,
en namen my in desselfs plaats aan; hem met eenen biddende dat hy
het ampt van hooft des Volks nog zoude waarnemen: want zeide zy,
wy kennen niemand bequaamer daar toe dan gy, en uw jaren kunnen u
daar niet van ontslaan; vermits gy des te meer ervarentheid hebt om
ons Welzyn te betragten: Wanneer u Zoon wat meerder jaren verkregen
en gevolgelijk meerder ondervinding gekreegen heeft, zullen wy zien
wat wy met hem voor hebben: maar tot nu verzoeken wy dat gy het zelve
nog blyft waarnemen.
Dit beloofde hy haar te doen tot 'er tyd toe dat ik of een ander
wat meerder bequaamheid zoude hebben om het waar te neemen. Daar
mede scheide de vergadering, en ik wierd als Predicant in myn Vaders
plaats aangestelt.
Na dat ik omtrent twee jaren den Predikdienst waargenomen had,
moest ik my ten Huwelijk begeven: (Want wy zyn genoodzaakt als wy tot
zekere jaren gekoomen zyn te trouwen, op dat de Volkplanting niet uit
sterve) en dewyl dezelve by het lot geschied en niet by verkiezing,
had ik het geluk van een Vrouw voor my te bekoomen, die my heel wel
aanstond en van zeer goede hoedanigheden was. Ik heb dezelve in de
dertig jaren gehad, en in dien tyd 'er zeven Kinderen by verwekt,
die alle in het leven gebleeven, en ook al gehuuwt zyn. Myn Vrouw
is nu al over de twaalf jaren dood geweest en ik heb zedert dien tyd
altyd alleen geleeft.
Ondertusschen eenige jaren gehuuwt geweest zynde, wilde myn Vader zich
ontslaan van het ampt van hooft der Volkplanting. Hy verwittigde dit
aan de voornaamste des volks, en stelde my met een voor, om als zy
my oordeelde bequaam te weezen, in zyn plaats gesteld te worden. Zy
wilde hem in het eerst nog niet ontslaan; maar op zyn sterk aanhouden
gingen zy 'er toe over, en verkozen my eenparig in zyn plaats. Ik heb
die post nu al veele jaren waargenomen en neem dezelve nu tot heden
toe nog waar; dewijl ik nog gezond en sterk ben, de Volkplanting
heeft groote liefde en genegentheid voor my, en ik doe aan myn kant
ook zoo veel als in myn vermogen is, om alles aan derzelver geluk en
welvaren toe te brengen als maar mogelijk is. Wy leven hier alle zeer
gerust en wel te vreden; Want wy zyn hier alle in een volkome vryheid
gesteld, en in een rust die van geen vyanden buiten ons kan gestoort
worden: Want gylieden zyt de eenigste die zoo lang dit Eiland door
ons bewoont is, het zelve heeft aangedaan, en het is iets wonders
dat gylieden het ontdekt hebt: Want wy gissen en onze gissingen zyn
niet ongegrond, dat het zelve niet als by geval kan ontdekt worden;
vermits desselfs Kusten en de gansche Zee daar rondom altyd met een
zware nevel overdekt is. Gy moet een tyd tot u geluk getroffen hebben,
dat dezelve daar niet is geweest, anders zoud gy dit Eiland met behoud
van u Schip nooit gevonden hebben.
Hier eindigde de Heer le Sage zyn verhaal, 't welk haar alle zeer wel
voldaan had en verwonderde. De Heer N.... stemde met hem toe dat het
zekerlijk door een nevel, die de Kust als omringde, moest veroorzaakt
worden, dat dit Eiland nog niet ontdekt was: Want dat anders nu zoo
veel Schepen die deeze Zee passeerden, 'er wel eenige het zoude ontdekt
hebben. Hy vroeg hem verder naar eenige omstandigheden de gewoontens
en zeden dezer Volkplanting, daar de Heer le Sage hem een voldoende
ontdekking van deed, met hem in het korte een geheele beschryving
daar van te doen.
Gy hebt uit het verhaal 't geen ik van de ontdekking van dit Eiland
gedaan heb en van de eerste beginselen van deeze Volkplanting genoeg
kunnen opmaken, zeide hy dat haare wyze van regeering zoo veel als
een Volksregeering is, schoon 'er een hooft over is, is het veel
meer door zyn raad als magt dat hy beveelt; 't welk niet zonder
de toestemming van de voornaamste des volks mag of kan ter uitvoer
gebragt worden. Dezelve komen te zamen wanneer 'er over een zaak van
aangelegentheid moet geraatpleegd worden; Dan gelden de meeste stemme,
het hooft heeft twee stemme. Verders is hy niet meer als raadsman die
het beste voor de Volkplanting moet behartigen. Ik heb u ook verhaald
dat 'er by ons gemeenschap van goederen plaats heeft, of liever dat
het hooft dezelve in zyn bewaring heeft, en daar van geeft aan den
geene die het nodig heeft. Dus doende zyn wy hier alle even ryk en
gelukkig, ons geluk is voornamentlijk gegrond op de hulp en bystand
die wy malkanderen moeten geven, en zoo de welstand van de gansche
Volkplanting betragten. Daar word dan voornamentlijk zorg gedragen
over de opvoeding van onze Jeugd. Wanneer de Kinderen den ouderdom
van zeven jaren bereikt hebben, moeten zy alle na school gaan, dat
in het algemeen voor de Kinderen der Volkplanting is opgerigt. Hier
worden zy in lezen en schryven en in de gronden van de Religie het
eerst onderrigt; vervolgens in eenige konsten en wetenschappen die
in de zamenleving nodig zyn: maar voornamentlijk in een Christelijke
Zedekunde, waar door haar hart van jongs op als tot de deugd gevormt
word, en waar door zy nutte leden van ons kleine gemeene best staan te
worden. Wanneer zy nu den ouderdom van veertien jaren bereikt hebben,
worden zy geschikt om het geene zy geleerd hebben ter uitvoer te
brengen, en tot iets aangesteld, 't welk het best met haar bekwaamheid
over een komt. Maar dewyl de gansche Volkplanting werkzaam moet weezen;
zoo is 'er ook een zekere tyd toe gesteld. Men werkt niet meer als
agt uuren op een dag de overige tyd is tot godvrugtige oeffeningen,
tot eerlijke tydkortingen, of tot de rust geschikt; 't welk maakt
dat den arbeid niet zwaar vald; maar met vermaak verrigt word.
Als onze lieden den tyd van twee en twintig jaren bereikt hebben (ik
meen de Jongmans, want de jonge Dogters moeten als zy agtien jaren
bereikt hebben trouwen) moeten zy zig in den echt begeven: het zelve
geschied niet by verkiezing; maar by loting. Daar worden zoo veel Jonge
Dogters als 'er Jongmans zyn en die alle de vereiste Jaren daar toe
hebben verkoren, de gebrekkelijke daar van uitgezondert, (die zyn van
het huwelijk uitgesloten) dezelve worden in de Kerk gebragt, hare namen
op papiertjes geschreven; vervolgens ieder byzonder in malkanderen
gerold, de Jongmans werpen vervolgens met Dobbelsteenen wie de eerste,
tweede, enz. zal weezen om te trekken, als dit nu gedaan is, trekt
ieder voor zyn hooft als het zyn beurt is een briefje uit 't Bekken,
en welkers naam daar in geschreven staat moet hy trouwen. Dit is een
gewoonte die by ons altyd in gebruik geweest is, en daar is nog nooit
geen verschil over ontstaan 't welk daar uit voortvloeit dat onze
Jonge luiden de billikheid der Wetten, Zeden en gewoontens van het
Land en der Volkplanting, van jongs op zoodanig worden ingeboezemd;
dat zy dezelve altyd met vermaak ondergaan.
Als zy nu gehuuwd zyn, word ieder paar een woning aangewezen, waar
zy vervolgens in rust en vreede kunnen wonen, en de Kinderen die zy
krygen worden op die wyze opgevoed als gezegt is.
Hier hebt gy nu de voornaamste Zaken der Volkplanting rakende,
zeide de Heer le Sage; daar zyn nog wel eenige klynigheden; maar zy
verdienen onze aanmerking niet.
Wanneer hy nu met zyn verhaal gedaan had, stonden zy op: de Heer le
Sage gong met de Heer N.... zyn Familie, de Neger en het gantsche
gezelschap, en geleide dezelve door het Vlek, om het zelve te
bezigtigen. Hier blonk overal de eenvoudigheid uit; vermits zy
van veel wereldse goederen die men in Europa heeft, berooft waren:
hadden zy aan de andere kant ook weder met geen ongerustheden en
zorgen te stryden daar men in Europa voor blood staat. Onze Neger
stont dit voornamentlyk wel aan; myn Heer zeide hy tegens de Heer
N.... ik heb altyd gedagt of die Religie die gy beleed wel de regte
was, vermits de Levenswyze die ik daar van te Surinamen zoo strydig
met derzelver belydenis vond, my dikwils heeft doen wankelen, dat
ik tot nog toe geen besluit heb kunnen nemen om my te laten Dopen en
een Christen te worden: maar dit Volk leeft volgens haar belydenis,
en haar levenswys die goed is, geeft meer indruk op myn gemoed als
haar Leer, daar nog veel werk toe zoude behooren, om myn gemoed daar
van te overtuigen: weest daarom zoo goed, en spreekt daar eens met de
Heer le Sage over. Dezelve schynt een verstandig man te weezen, mogelyk
zal hy my van de waarheid van zyn Geloof kunnen overtuigen, en als hy
in staat is om dit te doen, ben ik geneigt een Christen te worden,
vermits derzelver Zedekunde my altyd zeer wel heeft aangestaan. Dit
beloofde hem de Heer N.... te doen, en al wandelende gaf hy de Heer
le Sage te kennen 't geen de Neger op hem verzogt had.
Myn Heer zeide hy, ik heb hier een Neger die van heele goede
hoedanigheden is, en daar ik gelyk gy wel heb kunnen bespeuren veel
van houde, dewyl ik hem niet handel als een Slaaf; maar als iemand
die vry gebooren is. Ik heb hem ook met na Holland te gaan zyn
vryheid geschonken, en merk hem niet zoo zeer als myn Dienaar als
wel voor myn Vriend aan. Hy is een persoon van een goed verstand,
en die liefde voor de waarheid heeft; maar ik heb hem tot nog toe
van de waarheid der Christelyke Religie niet kunnen overtuigen: Ik
verzoek derhalven dat gy uw bekwaamheid een weinig wilt besteeden,
om hem zoo het mogelyk is daar van een levendig denkbeeld te geven,
en hem uit de onzekerheden en twyffelingen daar hy tot heden toe in
geleefd heeft, te redden.
Seer gaarn zeide de Heer le Sage; het zal my een vermaak zyn indien ik
hem daar toe brengen kan, en ik twyffel niet of ik zal door des Hemels
hulp, daar wel toe geraken, als hy maar een weinig na reden luisteren
wil; laat hy morgen nademiddag maar in myn Woning komen, wy zullen met
malkanderen daar eens over spreken. De Heer N.... gaf dit aan de Neger
te kennen, die het zelve aan nam te doen. Na dat zy nu nog een weinig
te zamen gewandelt hadden, scheiden zy van malkanderen, en bedankte
de Heer le Sage voor zyn vriendelykheid en voor zyn beleefd onthaal.
Ik heb vergeten te zeggen dat de Heer le Sage haar eenige Woningen
had laten aanwyzen, waar in zy zig kosten ophouden, zy gingen daar na
toe en vonden daar al het gemak, 't geen haar een eenvoudig leven kost
geven, zy wierden vervolgens van al het noodzakelyke voorzien. Die by
het Schip gebleven waren wierden ook van al het geen zy nodig hadden
ondersteunt; dezelve maakte zig gereed om het Schip zoo veel in order
te brengen als maar mogelyk was, om haar reize spoedig te vervolgen.
Den anderen dag de nademiddag gekomen zynde, gong de Neger verzeld van
de Heer N.... na het huys van de Heer le Sage: daar gekomen zynde,
wierden zy van dezelve vriendelyk ontfangen, en na zig een weinig
ververst te hebben, viel het gesprek over het geen waar van zy daags
te vooren malkanderen verwittigt hadden. Ik heb van u gehoord zeide de
Heer le Sage tegens de Neger, dat gy wel wenste eenige onderrigting van
my te hebben, aangaande de waarheit van den Christelyke Godsdienst: Ik
ben bereid u daar van zoo veel te overtuigen als maar in myn vermogen
is, en ik twyffel niet zoo gy niet hartnekkig wilt zyn, u daar van te
overtuigen. Gy kunt al het geen daar tegens inbrengen wat u goeddunkt,
terwyl ik zal tragten door de bystand des hemels het zelve zoodaanig
te wederleggen, dat ik niet twyffel of gy zult daar van overtuigt zyn.
De Neger. Myn Heer niets zoude my aangenamer weezen als dat gy my hier
toe zoude kunnen brengen; maar my dunkt ik vind zoo veel zwarigheden
tot die overtuiging, dat gy 'er veel werk toe zult hebben.
De Heer Le Sage. Gelooft gy aan een God?
De Neger. Alschoon ik een Neger geboren ben, en onder Afgodise Volkeren
ben opgevoet, heb ik evenwel door myn redeneren en bespiegeling
ontdekt, dat de Godsdienst van myn Natie gantsch niet goet is,
dat dezelve met zoo veel Afgodery en bygelovigheid verzeld was, dat
een ieder die maar een weinig verstand heeft, daar een afschrik van
moest hebben.
Dit heeft my derhalven aanleiding gegeven om dezelve in de grond
van myn hert te veragten, en de waarheid zoo veel te onderzoeken
als in myn vermogen was. Maar wat zyn wy arme stervelingen niet met
veel duisterheden omringt, daar wy door onze zwakheid niet door heen
kunnen zien? Evenwel ben ik door de beschouwing van de natuur desselfs
order en schoonheid zoo ver gekomen, dat ik een eerste oorzaak daar
van erken; maar met zoo veel duisterheden en onzekerheden, dat ik
zomtyts schyn te twyffelen aan het geen ik in den eersten opslag als
voor waarheid aangenomen had.
De Heer le Sage. Gy schynt dan een opperwezen te erkennen, maar welke
zyn die duisterheden en onzekerheden, waar door gy dikwils weer schynt
te twyffelen aan het geen gy in het eerst had toegestemt?
De Neger. Om dat my de gevallige uitkoomsten en bestieringe der dingen
zoo wonderlyk schynen voor te komen, dat met de volmaaktheit van een
wezen die Heer en Onderhouder van alles zoude wezen, schynt te stryden.
De Heer le Sage. Waar in schynt het u strydig te wezen met de
volmaaktheid van dat Opperwezen?
De Neger. Om dat ik zoo veel tegenstrydigheden en zoo wel kwaad als
goed in de werelt gewaar worde, ook is dit kwaad en dit goed zoo
ongelyk verdeeld en aan de menschen te beurt gevallen, (die 'er het
volmaaktste schepsel op zyn) dat het niet wel over een te brengen
is, met de regtvaardigheid en goetheid van een Wezen dat dezelve zou
geformeert hebben, en nog zou onderhouden.
De Heer le Sage. Dewyl gy zoo wel kwaad als goed gewaar word, moet
u dit niet opleiden om de oorzaak daar van te onderzoeken?
De Neger. Ja zeker: maar myn vernuft en reden zyn daar veel te zwak
toe, om dat uit te vinden; voornamentlyk als ik gewaar worde, hoedanig
dat dat goed en kwaad verdeelt word; daar ik dikwils deugtzame menschen
als guiten en booswigten zie lyden, en weer in tegendeel de snoodste
fielten met geluk en voorspoed zie overgoten, hoe kan ik dat overeen
brengen met de reden en billykheid?
De Heer le Sage. Evenwel moet alles wat 'er is, zoo wel kwaad als goed
een oorzaak gehad hebben; en dit is het geen dat wy menschen met ons
vernuft en bespiegeling niet kunnen ontdekken, hierom heeft dat Wezen
dat de oorspronk en onderhouder van alles is, ons door overlevering en
by geschrift geopenbaart, dat wy anders met ons vernuft nooit zouden
ontdekt hebben.
De Neger. Gy komt daar met de openbaring te voorschyn; wie zal my
zeggen dat hy van of door dat Wezen is te voorschyn gekomen; kunnen
'er niet schrandere menschen geweest zyn die dezelve in en door haar
eige harzenen en invallen gesmeet en geschreven hebben?
De Heer le Sage. Neen: Want dewyl het maar menschen geweest zyn die
dezelve geschreven hebben; kosten zy nooit in die verborgentheden
indringen, daar geen mensch uit zyn eige natuur of bequaamheid kan
bykomen; zoo dezelve niet door een hoger geeft en bequaamheid bestierd
wierden: want zy konden immers zoo min als gy, weten waar dat het
quaad van daan was gekomen?
De Neger. Zy kunnen dit wel verzonnen hebben, zoo wel als veele andere
zaaken die daar in geschreeven staan.
De Heer le Sage. Dit is onmogelyk; want de eenvoudigheid in het
verhaal der zaaken, schynt te stryden tegens eigen vindinq; daar by
hadden die genen die het geschreven hebben, 'er in 't geheel geen
belang by, waarom zy het zoude verciert hebben; want veele hebben
'er niet alleen tydelyke goederen en gemak door verlooren; maar zelfs
lyf en leven. Het zoude immers de grootste zotterny des Werelds zyn,
zig voor een verciering in het grootste gevaar te stellen?
De Neger. Dit is waar, en dit is de reden ook waar door ik dikwils
gewankelt heb en in twyffel gestaan, of ik het gelooven moest of niet.
De Heer le Sage. Daar is in het geheel niet aan te twyffelen; want
Moses die ons de eerste verborgentheden der Openbaring beschryft,
is de allereerste en outste Schryver geweest, en heeft ons het begin
van alles en de oorspronk van goed en kwaad op een zeer duidelyke
wyze beschreeven, en zoo veel als de grondslag geleid, waar de
gantsche Bybel vervolgens op gebout is. Hy doet ons voor eerst een
korte Beschryving hoe dat God dit magtig Heelal door zyn Almagtige
wil en welbehagen uit niet te voorschyn brengt; vervolgens hoe hy
het zelve in order schikt en verdeelt, hoe hy den Hemel, Zon, Maan,
Sterren, de Aarde, de Zee, allerhande Gedierten en voortbrengselen
op en in dezelve schikt, en eindelyk komt hy op den Mensch, als of
dezelve het einde was waarom dat hy alles voortgebragt had. Na dat
hy nu alles geschapen heeft, ziet hy dat alles zeer goed is. Hier
uit bespeurt men dat Moses als door ingeving zegt, dat God als de
oorspronk alles goeds moet aangemerkt worden, en dat men hem als de
oorzaak van het zedelyk en natuurlyk quaad niet moet toeschryven,
maar dat hy den Mensch goed en oprecht en na zyn beeld gevormt
hebbende, dat is te zeggen met een vryheid van wil om te verkiezen,
hy hem derhalven beproeven wil, hoedanig hy zyn wil en vryheid zal
gebruiken. Hy doet derhalven een beschryving van den Hof waar in hy
den Mensch zette om dezelve te bewonen en te bebouwen, en stelt daar
een Boom in tot zyn beproeving, met verbod om van desselfs vrugt niet
te eeten, opdat hy zig niet strafbaar make aan ongehoorzaamheid. Den
Mensch in plaats van zyn gehoorzaamheid aan God te betonen, laat zig
verleiden door den Satan, den Vorst der duisternis, die de oorzaak
is van zyn eigen en der Menschen ongeluk, en vervolgens van al het
quaad dat 'er in de zeden en in de natuur is te vinden. Door zyn
overtreeding en ongehoorzaamheid haald hy zig het quaad op den hals
dat hy daar door verdient had. De gansche natuur schynt als nu aan
te spannen om hem te verdelgen. De vermogens die hy boven andere
schepzelen verkreegen had, om zyn maker daar door te verheerlyken,
zyn door zyn overtreding zoodanig bedurven, dat hy nu niet meer in
staat is iets goeds uit zyn eigen zelve te willen, veel minder om
het zelve te volbrengen. Hy is daarom voor altoos bedurven; maar den
Maker van het heel al, niet willende door zyn grondelooze goedheit
dat het menschdom geheel verlooren ging; besluit om hem te redden,
zyn eigen Zoon in de Wereld te zenden om de straf te ondergaan, die
hy zelve anders verdient had, en om den eisch te voldoen die hy van
hem zelve gevordert had. Hy belooft derhalven, hem die Verlosser als
de tyd vervuld zoude wezen, te zenden, en neemt hem daarom weder in
genade aan. Hy moet dagelyks stryden tegen zyn eigen zondige natuur,
tegens veele omstandigheden die hem omringen, tegens de gevolgen van
de zonden, namentlyk allerhande tegenspoeden, ziektens, ja eindelyk
de dood zelve. En dus word de tyd waar in den mensch gestelt is,
geen tyd van belooning, maar van verzoeking: wanneer hy zig daar wel
in gedraagt, heeft hy de belooning daar van na de Dood in het andere
Leven te wagten. Dit alles vind men door de gansche Schriftuur van stuk
tot stuk aangehaalt, en een mensch die maar op een regtmatige wyze
zyn reden wil gebruiken, vint daar in de waarheid met het Goddelyk
gezag gepaart, en word daar door in zyn kennis zoodanig verligt,
dat veel zaken die hem duister en twyffelagtig scheenen, hem nu ten
vollen bekent zyn. Wie kan my anders de oorspronk van het zedelyk
en natuurlyk kwaad doen weten, als die zelve Schriftuur: Hier leer
ik uit dat God goed is en regtvaardig, die alles goed gemaakt heeft
en den mensch met groote voorregten begiftigt, die hem voor altoos
zoude hebben gelukkig gemaakt zoo hy dezelve niet had misbruikt,
en door den Satan als de oorzaak van al het kwaad daar toe verleid
was. Hier leer ik uit dat hy zig over der menschen ongeluk ontfermt
heeft, en door zyn Zoon zig met hem verzoent, waar door hy weder in
staat is om zyn goedertierenheit te genieten. Hier leer ik uit dat
God een beloner zynde van de genen die hem zoeken, 'er een ander
leven te verwagten is als dit, waar in dat ieder na dat hy verdient
heeft op een regtmatige wyze zal beloont en gestraft worden, en dat
men derhalven hier in dit leven niet van iemands deugd of ondeugd
moet oordeelen aan zyn geluk of ongeluk dat hy hier ondergaat;
hier leer ik vervolgens uit dat ik my voorzigtiglyk moet schikken
in al het geen my overkomt, en my aan de Goddelyke voorzienigheit te
onderwerpen; dewyl ik weet dat alles tot myn beste moet verstrekken,
en geloof my myn waarde vriend dat gy nooit geruster nog vergenoegder
zult geleeft hebben, dan als gy aan de Schriftuur gelooft, en een
waar Christen zult geworden zyn. Bid God derhalven dat hy u goede
gedagten mag geven en u zelfs in de waarheit wil leiden, op dat gy
het regte geloof en overtuiging mag krygen, en gy zult gelukkig zyn.
Hier zweeg de Heer le Sage, de Neger had onderwyle hy gesproken had,
met een groote aandagt toegeluistert en na dat hy zyn reden geeindigt
had, zeide hy: mijn Heer, indien my iemant zou kunnen overtuigen,
zoo zoud gy het wezen. Gy hebt my zoo voldaan met my een korte schets
van den Bybel te geven, dat ik my wel aan u gezegde wil onderwerpen;
daar blijven nog eenige twyffelingen en zwarigheden in my over; maar
ik hoop in het vervolg door u onderregting daar in het geheel van te
worden ontdaan. Ik verzoek u dat terwijl wy hier moeten wagten tot
dat ons Schip herstelt is, om wederom de Zee te kunnen bouwen dat
gy my toestaat u zomtyts eens te komen bezoeken, om nog meer door u
onderwezen te worden. Dit stond de Heer le Sage gaarn toe, en zeide
hem dat terwijl de tyd mogelijk kort zoude weezen dat hy hier zoude
kunnen vertoeven, hy daarom tweemalen des daags, des morgens en des
middags een uur zoude komen, want dat hy het voor zig zelven een
plicht rekende, om voor de welstand van zyn Ziel zorg te dragen. De
Neger beloofde hem dit te zullen doen, en na dat zy nog over eenige
onverschillige zaaken gesprooken hadden, nam de Heer N.... en de Neger
afscheid van de Heer le Sage, en gingen vervolgens naar hare woning.
Doen zy daar gekomen waren, was het eerst dat de Neger deed, Mevrouw en
Mejuffrouw N..... te verhalen, wat voor een gesprek hy met de Heer le
Sage hadde. Wat ben ik gelukkig zeide hy de Heer le Sage aangetroffen
te hebben! 't Is als of de Voorzienigheid gewild heeft dat wy hier aan
dit Eiland moesten komen, om my van een twyffeling te ontdoen, daar
ik misschien anders nooit van zoude verlost zijn. Ach Mevrouw! Ach
Mejuffrouw! vervolgde hy weder, de Heer le Sage is een eerlijk man,
die my op een bondige en eenvoudige wyze van de waarheid onderregt
heeft, daar ik zoo lang na gezocht heb: ik hoop dat hy my in het
vervolg noch van eenige kleine zwarigheden zal ontdoen.
Hy ging vervolgens zoo als hy met de Heer le Sage afgesproken had, hem
tweemalen des daags bezoeken, en hy wierd zoo wel door de waarheden
onderrigt en nam zoo wel toe in de kennis, dat de Heer le Sage hem
oordeelde waardig te weezen het Sacrament des Doopzels te ontfangen,
en in de Christelijke Kerk ingelyft te worden. Hy sprak daar over met
de Heer N..... en de volgende Zondag wierd daar toe verkoren om deze
plechtigheid te volvoeren.
Dezelve gekomen zynde, was ieder nieuwsgierig om deeze plechtigheid
te zien, de gansche Volkplanting was te zamen gekomen; Zelfs die van
het Schip, uitgezondert eenige weinige, die daar op moesten verblijven
om het noodzakelyke te verrigten, zoo dat de Kerk schier te klein was
om de menigte die vergadert was, wel te kunnen plaatzen: de Heer Le
Sage deed ook vooraf een welgepaste predicatie, hy had tot zyn text
het laatste gedeelte van het twee en dartigste vers uit den acht en
sestigste Psalm: (Moorenland zal zich haasten zyn handen tot God uit
te strekken,) en voerde dezelve zoo wel uit, dat het een ieder als in
verrukking weg voerden, en de toejuiging van de gansche Vergadering
met zig nam. Toen de Predicatie geeindigt was, wierd vervolgens de
plechtigheid van den Doop aan hem volvoert, en hy verkreeg de naam
van Thomas; die zy wel voorbedagtelijk uitgekozen hadden, om dat
hy zoo veel als het tegenbeeld van dien Apostel had geweest; dewyl
hy gelijk dien zelve Apostel niet als door handtastelijke bewyzen
had kunnen overtuigt worden. Het was waardig om te zien, met wat
een Godsdienstige aandagt onze Neger de Predicatie had aangehoord;
het zelve had een groote indruk op de gansche Vergadering gegeven,
en eenige van dezelve de tranen uit de oogen geparst; dat een mensch
onder het blind Heidendom geboren en opgevoed, zoo een liefde voor
de waarheid en het goede had, en daar door veel Christenen die
tyt in overvloed hadden, om die waarheden te kunnen onderzoeken,
beschaamde. Maar toen den Doop aan hem verrigt wierd, was hy
voornamentlyk zeer ingetogen en de eerbiedigheid met welke hy dit
Sacrament ontfing, gaven genoegzaam aan de Aanschouwers te kennen,
met wat een Godvrugtigheid hy voor het zelve ingenomen was.
Deeze plechtigheid nu volbragt zynde wierd hy van de Heer N.... van zyn
Familie, van die van het Schip en van de voornaamste der Volkplanting
geluk gewenst; en dewyl deeze plechtigheid des Voordemiddags geschiede,
had de Heer Le Sage hem met de zoo evengenoemde te Gast genodigt,
om tot zynent het middagmaal te houden, en dewyl die Nademiddag niet
Gepredikt wierd, hadden zy tyd en gelegentheid om onder deeze maaltyd,
die na de liefde en eenvoudigheid der eerste Christenen ingerigt was,
malkanderen op een vriendelyke wyze te onderhouden.
Myn Vriend, zeide de Heer Le Sage tegens de Neger, gy zyt nu een
Christen geworden; maar ziet toe dat gy uw bekentenis wel beleeft. Gy
staat in het korte na een Land te gaan, daar gy dingen zult zien die
met de belydenis van de Christelijke Religie niet over een komen:
schoon ik 'er nooit ben geweest, heb ik genoeg van myn Vader en
andere gehoort, hoe het 'er toegaat: onze Gemeente is hier klein,
daar by van alle Volkeren des Aardbodems, die dezelve zoude kunnen
bederven, afgescheiden; maar in Europa daar Milioenen van menschen
zyn, van allerhande zeden en gevoelens, kan het zoo precies niet
toegaan. De Mensch is van natuur verdorven, daar by van verschillende
hoedanigheden, voeg hier by de gewoontens en zeden van zoo veel
verscheide Volkeren, en derzelver gevoelens in het stuk van Godsdienst,
dit kan niet anders als een groote invloed in het zedelijke en in de
samenleving veroorzaaken: Weest derhalven op u hoede dat gy niet door
derzelver omgang verleid word, en tragt zoo veel als in u vermogen is,
met deugtzame en Godvruchtige lieden om te gaan, op dat gy niet met de
algemeene stroom des waerelds word weggesleept, en in een verzoeking
ingewikkeld, daar gy bezwaarlijk uit zoude komen, want het is veel
voorzigtiger en gemakkelijker de gelegentheid tot het kwade te myden,
als zig zelve daar in te begeven, zig daar van te onthouden. Evenwel
zoo gy zomtyds genoodzaakt mogt wezen met de wereld om te gaan,
zoo spant alle kragten en vermogen in om u van dezelve onbevlekt
te bewaren, en bid den Hemel dat hy u daar toe moge bekwaam maken;
want als gy op u eige kragten steunt, zoud gy weggesleept zyn eer gy
het wist.
De Neger (die wy in het vervolg Thomas zullen noemen) bedankte hem
voor zyn goede raad, en zeide hem dat hy reeds in Surinamen zoo veel
kwade voorbeelden gezien had, hy wel denken konde het in Europa niet
beter zoude gaan, dat hy derhalven nodig oordeelt altyd op zyn raad
te denken, en met de hulp des Hemels zoo veel op zyn hoede te zyn,
als maar mogelyk was.
Na dat zy het middagmaal gehouden hadden, zonderde zig de Heer le
Sage met de Heer N.... van het gezelschap af, en gingen te samen in
den Tuin een weinig wandelen, die hy agter zyn huis had. Na dat zy
zig dus een weinig vertreeden en malkanderen over een en andere zaken
onderhouden hadden, zeide de Heer le Sage tegens de Heer N.... Myn Heer
dewyl gy een Fransman van geboorte zyt en te Surinamen en elders zyt
geweest, zult gy zeker redenen gehad hebben, u zo ver van u Vaderland
te verwyderen, en gy zult zekerlijk wel ontmoetingen gehad hebben
die wel waardig zyn dat dezelve verhaald worden; doet my derhalven
die vriendschap, van my het geen u in u levensloop wedervaren is te
verhalen, terwijl wy hier in dit Prieeltje (hem met een het zelve
aanwyzende) op ons gemak kunnen gaan zitten, en gy zult my vermaak
aandoen. De Heer N.... zeide tegens hem, dat zoo hy hem daar genoegen
mede kon geven, hy 'er ten eersten bereidwillig toe was, en daar op
zig te samen in het Prieeltje begevende, begon hy zyn verhaal aldus.
De gevallen van de Heer N....
Ik ben te Lion in Vrankryk geboren, myn Vader was daar een redelijk wel
gegoed Koopman, en myn Moeder een Juffrouw van een deftige Familie,
maar zy waren beide van de Roomsche Religie, 't welk de oorzaak is
geweest dat ik het land geruimt heb.
Ik wierd dan om kort te gaan, met nog een Broeder en Zuster die ik had,
in de Roomsche Religie opgevoed; maar een weinig tot jaren gekoomen
zynde, dat ik by my zelven begon te redenkavelen, streed my dezelve
zoo zeer tegen de borst en kwam my zoo bygelovig voor, dat ik (schoon
ik het aan myn Familie niet dorst te openbaren) op het laatst aan alles
begon te twyffelen. Ik moest by de Jesuiten ter Kerk gaan, en had zelfs
daar een van tot myn Leermeester, om my in de Godsdienst te onderwyzen;
maar in plaats van my te verligten en myn gemoed door baarblykelijke
redenen te overtuigen, deed hy myn twyffeling en ongelovigheid nog
meer vergrooten. Wie zou zig die maar een weinig gezond verstand
bezit, door de sluitredenen die zy in de School van Aristoteles
geleerd hebben, kunnen laten overtuigen, en door zyn zedekunde tot
het ware zedelijke laten brengen? Voornamentlijk als het dient om zig
in een Godsdienst te doen onderwyzen, die hemelsbreed van de zyne
verschild. Ik wil wel bekennen dat het by my die uitwerking deed,
dat ik eindelijk zoo veel van het een als van het andere geloofde.
Ik hield evenwel myn gevoelens zoo veel verborgen als maar mogelijk
was; zoo dat myn Ouders en die genen die dagelijks met my omgingen,
my voor een goed Catholijk aanzagen. Zelfs de Jesuit die my onderwees,
gaf aan myn Vader te kennen, dat zoo hy my in haar order wou doen
ingaan, ik noch t'eeniger tyd een stut en pilaar van de Kerk worden
zou; maar ik betuigde daar volstrekt geen lust toe te hebben, en dat
ik my liever in een wereltlijke stand wilde begeven. Myn Vader die
my daar ook niet in dwingen wilde, besloot my dewijl ik zyn outste
zoon was, in zyn negotie op te brengen; op dat hy out geworden zynde,
ik hem daar van tot hulp in zou kunnen wezen.
Ik onderwijle ouder wordende, begon aan deeze en gene kennis te krygen,
die van dezelve gevoelens waren waar in ik was, en die met de naam van
sterke geesten betytelt worden. Dezelve bedorven my nog meer, en daar
ik van te voren nog van een goed en zedelijk gedrag was geweest, ging
ik welhaast over tot allerhande overdaat. Wat is een mensch ongelukkig,
die in het geheel geen Godsdienst hebbende, als een Schip is dat op een
ongestuime Zee legt te dobberen, niet weet wat streek hy zal houden,
en gevaar loopt van t'eniger tyd op de Klippen der verleiding en van
zyn ondergang te verbryzelen! Zoodanig was het met my ook gestelt;
want ik nam van dag tot dag in een kwade levenswys toe, waar van
myn Ouders wel haast de waarheid van gewaar wierden. Zy zogten my
eerst door zagtheid daar na door strafheid hier van af te trekken;
maar dit mogt alles niet helpen, en wie zou ook zyn Ouders kunnen
gehoorzaam zyn, die met alles de spot dryft en door geen gezonde
reden of Religie daar toe aangedrongen word?
Dewyl zy zagen dat al haar bestraffingen en vermaningen geen invloed op
my hadden, spraken zy daar over met de Jesuit myn geweze Leermeester,
om my daar eens over te onderhouden, en om te zien of zyn bestraffingen
geen meer indruk op myn gemoed zoude hebben, hy kwam dan ook by my;
maar in plaats dat dit zoude geholpen hebben, maakte hy het kwaad
nog erger. Hy zogt my op zyn manier met zyn Godsdienstige taal en
zedekunde myn kwaad voor oogen te houden; 't welk ik in den beginne
met een gelatenheit aanhoorde, het geen hem eenige goede gedagten
voor my inboezemde; maar het was veel eer, om hem met des te meer
kragt dat gene te zeggen, 't welk hem gansch niet aan zoude staan. Ik
ben altyd wat haastig van natuursgesteltheid geweest; wanneer myn
driften gaande wierden, was ik niet wel meester over dezelve, en
door dezelve te veel den brydel te vieren, zeide ik dikwils meer
als de voorzigtigheid in omstandigheden, waar in ik dikwils was,
wel toe zoude laten. Het ging my in deze gelegentheid ook zoo; want
na dat ik hem een weinig uit had laten spreeken, viel ik hem met een
onverwagte haastigheid zoodanig in zijn reden, dat hy wel genoodzaakt
was dezelve te staken en my aan te horen.
Myn Heer en Priester van de order der Societeit van Jezus, zeide
ik hem met een gelaat waar in de veragting en verontwaardiging te
leezen was, wanneer zult gy eens ophouden met u ongelukkig rammelen,
't welk my al lang verveelt heeft? Wilt gy my met de lessen van uwen
Aristoteles tot iets overtuigen daar gylieden zelfs den spot mede
dryft? Wanneer het met u belangens niet overeenkomt, zoud gy zelfs
u Overigheid ik laat staan u Ouders niet gehoorzaam zyn. Laat dan af
van my verders u lessen mede te deelen en gebruikt dezelve maar voor
u eigen zelfs, zonder een ander daar mede te vermoeijen. Gylieden
moet de grootste weetnieten des Werelds zijn, indien gy gelooft
't geen gy leert; of zoo gy het zelfs niet gelooft ('t welk ik eer
denk te wezen) de allergrootste huichelaars. Gaat dan by de geene
die met u brabbelarye gedient is, en laat my leven zoo als ik wil;
want gy, nog u geheele Societeit zijn niet in staat om my tot andere
gedagten te brengen, en het moesten al gantsch andere lieden zijn,
die in staat zoude wezen zulks te doen.
Dit gezegt hebbende, stont ik op en ging heen, zonder hem verder ten
antwoord te staan, en gy kunt wel denken hoe hem dit in de ooren moet
geklonken hebben. Ik wil ook gaarn bekennen dat dit wat al te ver ging;
want daar hy om quam, te weten om my mijn levensgedrag te bestraffen,
was niet meer als billijk; maar het gaat gemeenlijk zoo, als quade
Zedemeesters een ander bestraffen willen, dat dezelve weinig indruk
kunnen maken, al zeggen zy ook de waarheid.
Ik ging vervolgens het huis uit, en quam in drie dagen en drie nagten
niet wederom, die ik doorbragt met ligt gezelschap; dezelve verstreeken
zijnde en myn geld oprakende, was ik wel genootzaakt weder na huis
te gaan, om wederom wat ander zien te krygen. Te huis komende vond ik
daar alles in de grootste onroering om mijnent wil, niet wetende waar
ik somtyds beland mogt weezen, en of ik wel ooit weder zoude komen.
Wat zijn de Ouders niet ongelukkig, wanneer zy Kinderen hebben die
zig niet tot deugde schikken! Behalven het verquisten van geld, moeten
zy nog de grootste ongerustigheden uitstaan, uit vrees dat haar niet
t'eeniger tijd eenig quaad mag ontmoeten: Dus ging het mijn Ouders in
dit geval ook. Toen zy my zagen, (in plaats dat zy my bestraften) waren
zy zoo verblijd my wederom te zien, dat de vreugd op haar aangezigt te
leezen was; mijn Vader scheen dezelve noch te willen verbergen met eene
deftigheid in zijn gelaat aan te neemen, om daar door zijn achtbaarheid
te betoonen, en my te vragen waar ik van daan quam en waar ik my zoo
lang opgehouden had; maar hy liet zig zoo gemakkelijk nederzetten,
dat men wel bespeuren konde dat het niet van herte geschiede.
Ondertusschen was de Jesuit en die van zijn order zeer op my gebeeten,
om dat ik hem en zijn Societeit zoodanig de waarheid had gezegt. Zy
zogten my allerhande lagen te leggen, en my op de een of andere wijze
een trek te speelen; maar zy hadden het eenige tyd te vergeefs gezogt:
het eenigste dat zy hadden kunnen doen, was mijn Vader met scherpe
dreigementen te overladen, en hem te zeggen dat hy toe zou zien dat ik
niet weder my op dusdaanige wijze tegens de Societeit zoude uitlaten;
want dat zy anders wel weten zoude wat haarlieden te doen stond,
en hy aanspreekelijk voor my zoude weezen; om dat hy zyn Zoon niet
belette een Societeit, die de voornaamste steun en pilaar van de
waare Moeder der Roomsche Kerk was te beledigen.
Mijn Vader die een goed Catholijk was, en die het wel gaarn anders
had gewenst, verantwoorde zig met de tranen in de ogen, zoo goet
en zoo quaat als hy konde en zeide, dat het hem leed was, zulke
kwaade gerugten van zijn Zoon te moeten hooren; maar dat het tot
nog toe in zijn vermogen niet was geweest my tot reden te brengen,
dat dewijl zy ondervonden hadden, met hoe weinig vrugt de lessen en
bestraffingen zelfs van een uit haarlieder Societeit op mijn gemoed
te weeg gebragt hadden, hy nog minder in staat meende te weezen om
my te overtuigen. Zy waaren daar in geenen deelen mede te vreeden;
maar bleeven by haar vorige dreigementen.
Ik ging onderwijlen mijn ouden gang in mijn levenswijs, en gaf my
zoodanig tot de overdaad en allerhande buitenspoorigheden over,
dat ik daar door niet alleenlijk die weinige goede naam die ik nog
had verloor; maar zelfs begon mijn gezondheid van dag tot dag te
verminderen, en mijn levensgeesten en kragten zoodanig verdweenen,
dat ik niet alleen ongevoelig voor de vermakelijkheden wierd; maar
zelfs zoo veel als een walg daar voor kreeg, en dus het bekende
spreekwoord in my bewaarheid wierd, dat het sterke beenen zyn die
weelde dragen kunnen.
Deeze onmagt was het eerste middel om my een weinig tot inkeer te
brengen. Hoe zeide ik by my zelven, ik meende altijd gelukkig en
vermakelijk te leven, en ik ben kwalijk in diergelijk een levenswijs
getreeden, of ik ben 't reeds moede en heb 'er een walg van af! Waar
komt deeze ongevoeligheid van daan en deeze afkeer? Het moeten
dan zekerlijk deeze vermakelijkheden niet zyn die ik bygewoont
heb, 't geen een mensch kan gelukkig maken: want anders zoude ik
daar meer smaak in moeten krygen. Dus by my zelven mymerende was
'er niemand, die my daar op voldoende oplossing geven, of daar ik
dorst te vertrouwen. Ik smoorde dan alles by my zelven en wierd zoo
zwaarmoedig, dat ik my genoegzaam van alle gezelschappen afzonderde,
't welk een groote verwondering by al die geenen die my te vooren
gekent hadden, te weeg bragt.
Myn Ouders en Familie waren voornamentlijk zeer nieuwsgierig hier
van de oorzaak te weten; dewijl ik te vooren haast nooit te huis was
geweest, nu zeer weinig uitging, en genoegzaam altyd op myn Kamer zat
te mymeren: maar ik liet daar nooit het een of ander van blijken;
gevende alleen voor reden, dat ik my zelve niet als te wel bevond,
('t welk ook zo was) en dat ik my derhalven zoo veel stil hield als
mogelijk was. Zy waren daar over aangedaan, en de liefde tot haar
Kint door myn voorig kwaad gedrag, in haar nog niet uitgeblust zynde,
waren zy zeer bezorgt om my in myn voorige gezontheid te herstellen.
Zy gebruikte dan alle middelen die zy dagten daar bekwaam toe te
weezen; maar alles mogt niet helpen, wat zy ook te werk stelde. Ik
wierd van dag tot dag zwaarmoediger en droefgeestiger, 't welk zy
voor lichaamsonpasselijkheid aanzagen, en van voornamen waren een
geneesmeester by my te laten komen; om na de oorzaak van mijn kwaal te
vernemen en my daar van te herstellen. Zy verkozen hier toe een man,
die door zyn konst zeer beroemt was, en door zyn lange ervarentheid
in dezelve, een naam had verkregen, dat hy de allervoorzigtigste en
bekwaamde Doctor van gansch Lions was.
Deeze man, by my gekomen zijnde; ondervond myn kwaal van een heele
andere natuur, en van een heele andere oorzaak oorspronkelijk te wezen,
als myn Ouders zig verbeelden. Na dat hy verzogt had my eens alleen te
spreeken, en de omstanders waren weg gegaan, zeide hy tegens my; uwe
onpasselijkheid is om zoo te spreeken geen eigentlijke ziekte, het is
een verval van kragten en levensgeesten, verzeld met zwaarmoedigheid,
die u alle lust beneemt; daarom zoo gy iets op u hart hebt, zoo
betrouwt het my toe; op dat nevens de Medicynen die ik u zal laten
gebruiken, ik u daar by met een goede raad mag bystaan. Ik wilde in
den beginne veinzen met te zeggen, dat my van dien kant niets ontbrak
en dat ik by my zelven heel wel te vreeden was; maar hy wist my zoo
te overtuigen en door zijn schranderheid zoodanig in myn gemoet te
dringen, dat ik wel genoodzaakt was hem mijn hart te openbaren.
Myn Heer zeide ik tegen hem; dewijl ik zie en ondervind dat gy een man
van oordeel zijt, dat gy genoegzaam als in myn hart heb kunnen zien,
wat 'er in om gaat, en daar by myn kwaal zoo wel uitgevonden hebt;
zoo wil ik u de oorzaak van het een en het andere niet verzwyge;
maar u daar van een openhartige belijdenis doen.
Ik maakte hem als doen bekend wat voor gedagten ik van den Godsdienst
gehad hadde, waar door ik tot allerhande buitensporigheden was
vervallen, 't welk my in dien staat gebragt had, waar in ik my thans
bevond en dat zoo hy in staat was om my uit die akelige omstandigheden
te redden, ik het hem al mijn leven dank zoude weten.
Ik dagt wel dat ik het zoude geraden hebben, zeide hy tegens my;
om u dan voor eerst een goede raad te geven, is dit, dat gy u zelven
zoo veel vermand als mogelijk is en dat gy alle zwaarmoedige gedagten
van u zelven zoekt af te weeren; Ik zal ondertusschen door de hulp
des hemels u zulke middelen laten gebruiken, dat ik hoop door die
zelve hulp gesterkt, u weder tot voorige kragten te herstellen. Weest
derhalven goeds moeds en houd een ordentelijke levenswijs en alles
zal wel gaan. Hy schreef vervolgens een recept, om voor my klaar te
laten maken, en na dat hy belooft had den anderen dag weder te komen,
nam hy afscheid van my om zyn andere Patienten te bezoeken.
Doen was het als of ik een weinig in myn gemoed verligt was; deeze
man zeide ik by my zelven, schynt een verstandig man te weezen:
mogelijk kan hy my niet alleen van myn zwakke natuursgesteldheid
genezen, maar my ook eenige onderrigtinge in het zedelijke geven:
als hy wederom komt, zal ik my met hem daar eens een wynig over
onderhouden en hem toetzen of hy daar ook bekwaam toe is. Dusdanig
my te vreeden gesteld hebbende, gebruikte ik de middelen die hy my
geordonneert had, en om kort te gaan, den anderen dag gekomen zijnde,
bleef hy ook in geen gebreken my te komen bezoeken.
Het eerste wat hy deed, was my te vragen hoe ik my al bevond en of
zyn hulpmiddelen ook eenige uitwerking gehad hadden. Dat gaat heel wel
myn Heer zeide ik tegens hem; maar zoo lang als ik nog met een zekere
ongewisheid en twyffeling behebt ben, zal myn gemoed die rust en kalmte
nooit konnen genieten als zy anders wel zoude. Wat is dat voor een
ongewisheid en twyffeling? Zeide hy tegens my, het is die over den
Godsdienst, antwoorde ik hem, daar ik u gisteren van gesproken heb;
indien gy my daar eenige verligting in kunt geven, zult gy my nog meer
dienst doen als of gy my op staande voet van myn zwakheid genas. Ik heb
nooit geen gelegentheid gehad om met een verstandig man daar over te
spreken, en dewyl ik u daar voor aanzie, zoo doet my de vriendschap
en laaten wy een weinig daar over spreken. Myn vriend zeide hy,
voor als nog zyt gy niet in staat, om u met diepzinnige redeneringen
te vermoeijen u gesteltheid is te zwak; wanneer dezelve een weinig
sterker zal weezen en haar voorige kragten zal beginnen te krygen,
zullen wy tyd en gelegentheid genoeg hebben om dit te doen. Laten wy
het derhalven nog eenige dagen uitstellen; wanneer ik oordeel dat gy
'er in staat toe zy, zal ik u wel waarschuwen, en stel u voor het
tegenwoordige gerust tot dat die tyt zal gekomen zyn.
Ik was hier mede te vreeden, en na dat hy nog eenige dagen over my
gegaan had, bevond ik my merkelijk beter, en hy oordeelden nu de tyd
gekomen te wezen, om myn verzoek te beantwoorden.
Dewijl gy u zoo wel bevind zeide hy, schynt die tyd gekomen te wezen,
dat wy ons een weinig onderhouden, over dat geen daar gy my laatst
van gesproken hebt: indien gy nu genegentheid daar toe hebt, wil ik
my wel zoo als my de tyd toelaat, daar over met u inlaten. Ik nam de
gelegentheid waar, en sprak hem aan op deze wijze.
Mijn Heer. Het is my lief u voor het tegenswoordige zoo wel genegen
te vinden, en my in staat te keuren om met u daar over in gesprek te
treeden. Dewijl het nu onnodig is om weder te herhalen 't geen ik u
reeds gezegt heb, en het geen de twyffeling en ongelovigheid van den
Godsdienst betreft; zoo is alleen mijn verzoek, dat zoo gy my daar in
eenige verligting kunt geven, gy my het grootste vermaak des werelds
zult doen.
De Doctor hier op antwoordende zeide; zeer gaarn, maar waar mede
zullen wy beginnen, ik denk evenwel dat gy wel een natuurlijke Religie
zult hebben?
Ik. In het geheel niet: ik geloof zoo min aan een natuurlijke als
geopenbaarde Godsdienst.
De Doctor. Na ik aan u horen kan, Gelooft gy dan niet aan een
Opperwezen, 't welk men God noemt?
Ik. Neen ik mijn Heer, en ik wenste wel dat gy my van de aanwezentheid
van dat opperwezen een weinig kost overtuigen.
De Doctor. Ongelukkig mensch die zonder God of Godsdienst in de
waereld leeft! Het geeft my geen wonder dat gy u tijd in zoo veel
wreede twijffelingen en zwaarmoedige gedagten door moet brengen;
want was 'er geen God, wy waren de ongelukkigste van alle schepselen.
Ik. Waarom mijn Heer? de beesten leven wel zonder dezelven, en gaan
alleen maar na haar natuurlijke driften te werk; zoude een mensch
ook zoo niet kunnen doen, en even gelijk zy gelukkig leven?
De Doctor. Geenzins: want een mensch heeft edeler gaven ontfangen
als de dieren, hy is met een reden begaaft, waar door hy ver boven
dezelve verheven is.
Ik. Zou dan een dier, ieder in zyn soort genomen, zoo wel met geen
verstand begaaft zyn als een mensch?
De Doctor. Zy hebben ieder wel na haar hoedanigheid die bekwaamheden,
die zy nodig hebben, om zig zelven en haar geslacht te doen bestaan:
maar al het geen zy doen, weten zy niet waarom dat zy het doen. Het
is met een mensch zoo niet gelegen; dezelve oordeelt van het
voorledene, voorziet het toekomende en wat zig daar voorzigtig in
het tegenswoordige van te bedienen.
Ik. Ik moet dit met u toestemmen, dat den mensch van vry verhevener
hoedanigheden is, als een dier; maar waar uit zoud gy my de
aanwezentheid van een God kunnen betoogen.
De Doctor. Door die zelve reden en bekwaamheid die wy boven dieren
bezitten, worden wy geleid om zulk een Opperweezen te erkennen, dezelve
doet ons door onze uiterlijke zinnen de grootheid, wonderlijkheid,
schoonheid, en order van al het zigtbare beschouwen; wy zien dat
het van zig zelven dood is en onbeweegbaar in zyn delen, maar door
de beweging al die gestaltens en hoedanigheden verkrygt, waar in
wy het zien: dewijl het uit zig zelven onbeweegbaar is, moeten zyn
deelen door een eerste bewegende oorzaak aan de gang gemaakt worden;
niet gelijk als een gewigt of veer de raderen van een horologie
doet omgaan; maar als de maker van dat gewigt, die het zelve met
verstand en overleg toegestelt heeft, om het Horologie op een zekere
welgestelde maat en order te doen omgaan; want anders zouden wy God
als een blinde beweger moeten aanmerken, zonder te weten waarom hy
de stoffe bewoog, en de beweging zoude niet regelmatig geschieden;
maar alles zoude eer ten ondersten boven keeren, en een verwarde
Chaos veroorzaken. Daar men dit nu regt anders in de schoonheid,
regelmatigheid en order der samengestelde lichamen vind.
Ik. Ik moet het toestemmen dat men alles verwonderlijk in de natuur
en derzelver uitwerkselen vind: maar om niet boven onze kring te gaan;
zoo laaten wy alleen den mensch en zyn lotgevallen beschouwen: kan men
daar die order wel in vinden die gy voorgeeft? Hy is het voornaamste
schepsel op het oppervlak der Aarde, met zulke schoone hoedanigheden
boven de dieren begaaft, en nogtans ziet men dit voortreffelijke
schepsel ô wonder! altyd met zoo veel tegenspoeden, en ongelijke
lotgevallen besprongen! Waarom stelt die eerste beweeger geen beter
order om een schepzel te behouden, 't welk zulke voortreffelijke
hoedanigheden heeft? en daar hy zoo veel aan heeft te kosten geleid?
Hier op kwam de Doctor op de openbaring en zeide my genoegzaam even
het zelve dat gy tegens de Neger gezegt hebt. Hy zeide my om kort
te gaan dat wy menschen door onze redenkaveling en bespiegeling, wel
tot een eerste werkende oorzaak kosten komen; maar niet op hoedanig
een wijze hy met zyn schepzelen, en voornamentlijk den mensch omgaat:
dat hy de goetheid gehad had om ons door overlevering en Schriftuur,
het alles nader te openbaren en ons zyn wil te kennen gegeven, op
hoedanig een wijze hy wilde gedient zyn. Hy wist my vervolgens zoo door
zyn redeneringen, als door bewyzen uit de Schriftuur, zodanig van de
waarheid der Christelijke Religie te overtuigen, dat ik daar van ten
vollen overtuigd wierd. Maar dewijl ik hem zoo lang hy geredeneert had,
nooit van de Kerk nog van derzelver instelling had hooren spreeken;
twyffelde ik of hy wel van de Roomsche Religie was: Ik vroeg hem
dan het een en andere dezelve aangaande, en of hy ook van diezelve
gevoelens was. Waar op hy my antwoorde, dat hy nooit zoo bygeloovig
geweest was, om aan derzelver instellinge en ceremonien geloof te
slaan of toe te stemmen; maar dat hy van de hervormde Godsdienst was,
dewijl hy die het best met de gezonde reden en het geen in den Bybel
vervat was, overeen dagt te koomen.
Ik verzogt hem hier op, dat hy my de gronden van die Religie eens
wilde openbaren; maar hy zeide my voor als doen geen tyd te hebben
om dit te doen, dat als hy in het vervolg weder kwam, hy my dezelve
zou bekent maken. Daar op van my afscheid nemende, bedankte ik hem
wel duizendmaal voor zyn goede onderrigting, met verzoek van in het
vervolg volgens zyn beloften in dezelve te vervolgen.
De Heer N.... wilde in zyn verhaal voortvaren; maar hy wierd daar in
door de Heer le Sage belet met tegen hem te zeggen; Myn Heer dewijl
gy reeds zoo veel gezegt hebt zonder u te verpozen; zoo dunkt het
my nu wel eens tyd te weezen, dat gy een weinig rust: wy zullen
onderwijle een glaasje wyn drinken; want u mond zal door het veel
spreeken zekerlijk wel zyn droog geworden. Daar op iemand geroepen
hebbende om Wyn te bezorgen, dronken zy te samen een glaasje, en na
dat de Heer N.... zig weder een weinig in staat gestelt had om zyn
verhaal te vervolgen, voer hy aldus voort.
De Doctor quam my weder bezoeken, en na dat hy my het een en ander
voorgeschreven had, bragt ik hem zyn belofte te binnen; 't welk ik
hem niet zoo haast gedaan had, of hy quam dezelve na en onderrigte my
zodanig in de gronden van zyn Godsdienst, dat ik in korte tyd daar van
een volkomen kennis had. En dewijl ik dezelve zoo redelijk vond en zoo
tegenstrydig niet als die van de Roomsche Religie, begaf ik my geheel
en al aan dezelve over, hem zeggende dat zoo draa Ik weder in staat
was, en in vorige welstand hersteld, ik my zelven in de vergadering en
in de gemeente van zyn geloof zou begeven. Hy moedigde my hier verder
toe aan en prees myn verkiezing, en dewijl het niet lang duurde of ik
was volkomen hersteld, bevond ik my wel haast al in de vergaderingen
die de Gereformeerde in stilte oeffende; maar ik kon dit zelve zoo
geheim niet houden, of de Jesuiten die over al op myn gangen lettede,
hadden 'er wel gaauw de lugt af. Nu dagten zy haar tyd gevonden te
hebben, om my dat geen te doen betalen, 't welk ik door myn al te vrye
spreeken tegens die van haar order na haar gedagten verschuldigt was.
De Jesuit die myn Leermeester geweest was, vervoegde zig aan het huis
van myn Vader, en liet zig aanmelden om hem te spreeken. Na dat myn
Vader hem hem in zyn zydvertrek had laten komen, zeide de Jesuit
tegens hem: Ik dagt wel dat u Zoon van het eene uiterste tot het
andere zoude overgaan! Na eerst de grootste Vrygeest te zyn geweest,
is hy nu de grootste Ketter en dweeper geworden. Ik weet van goeder
hand, dat hy zig nu onder de zoogenaamde Gereformeerde ophoud, dat
hy zig in al haar geheime vergaderingen laat vinden, en zig in de
gronden van die Godsdienst, die zy belijden, laat onderwijzen.
Myn Vader die een zeer ieverig Catholijk was, en die liever zou
gehad hebben dat zyn Zoon de grootste Vrygeest geweest was, mits
dat hy maar nu en dan de Roomsche Godsdienst pligten bygewoont had,
als een Ketter te weezen, (zoodanig blind en buitensporig is een al
te overbodige Godsdienstiever), was hier zeer over verwondert als
hy dit hoorde. Ik heb al niet geweten zeide hy, hoe dat hy zig zoo
stil en ingetogen hield sedert dat hy niet wel te pas geweest is,
ik was dit niet van hem gewent; maar nu geeft het my geen wonder,
dat nu hy onder die fymelaars gekomen is, hy zoodanig verandert is.
Maar wat raad hier in te doen mijn Heer? U Zoon onder het oog te
brengen zeide hy, dat hy zich tegen het gezag van de Kerk en des
Konings vergreepen heeft, en dat zoo hy zich niet weder in de schoot
van de eerstgenoemde begeeft en dezelve om vergiffenis smeekt, dat
zelve gezag zal gebruikt worden om 'er hem toe te noodzaken, of anders
de maatregelen die 'er tegen gestelt zyn. Daarom is het u plicht om
hem ten scherpsten daar over te onderhouden, en hem tot zyn plicht
te doen keren; want zoo gy dit niet doet zult gy aangezien worden,
als een man die medepligtig is aan u Zoons buitensporigheden.
Mijn Vader beloofde hem dit te zullen doen, en na dat de Jesuit was
weggegaan, verhaalde hy het geen hem was voorgekomen aan myn Moeder,
Broeder, en Zuster. Dezelve waren alle zeer verwondert, en die zelve
blinde Religie-yver die mijn Vader had, bezielde haar ook boezemde
haar die zelve gedachten tegens my in. Om kort te gaan zy waren alle
zeer tegens my ingenomen, en het eerst dat mijn Vader deed, was my
by zig te roepen, om met my daar over te spreeken.
Zoo draa ik by hem gekoomen was, vroeg hy my met een verontwaardiging,
tot wat voor buitensporigheden ik my begaf: Ik vroeg hem daar tegens
wat buitensporigheden hy meende: hy daar op antwoordende zeide;
vraagt gy noch daar na? Of dunkt u dit geen buitensporigheden genoeg
te weezen, dat men zich van de waare Religie en de algemeene Moeder de
Roomsche Kerk afzondert en zich onder de snoodste en argste Ketters
begeeft die 'er onder de Zon te vinden zyn? Ik ben 'er van goeder
hand achter gekomen, en zoo gy niet van zin verandert; kunt gy staat
maaken, dat ik u niet langer voor mijn Zoon erkennen en in mijn huis
dulden zal.
Ik zogt my zoo veel te verschonen als mogelijk was, met te zeggen, dat
een mensch behoorde vry te weezen in het oeffenen van zyn Godsdienst,
die hem dagt de beste te weezen; zoo lang hy zich daar door niet
schuldig maakte aan ongehoorzaamheid tegens zyn Vorst of de wetten
van het Land; maar hy lachte met mijn verontschuldigingen, zeggende
dat de Ketters daar altijd mede voor den dag kwamen, te weten met de
verdraagzaamheid in het stuk van Godsdienst en dat zoo zy de overhand
eens hadden boven de andere, zy mogelijk veel onverdraagzamer als
dezelve zouden weezen.
Wat konde ik veel doen in zoo een netelige omstandigheid voor my? Het
beste dat my dacht was eenig uitstel te verzoeken om 'er my over te
bedenken; 't welk ik hier voornamentlijk om deed, om in de tusschentyd
eenige wijze schikkingen te beramen, om my voor de vervolgingen der
Jesuiten te bevryden. Mijn Vader bewilligde daar in, en gaf my daar toe
den tyd van veertien dagen, dewelke ik besteede om my met den Doctor
en de andere geloofsgenoten te beraden, wat ik zoude doen, en hoe hier
in te gedragen. Wy denken niet zeide zy dat gy u door de vrees van
vervolgt te zullen worden, van de waare Religie zult laten afwenden,
en om menschen te behagen, een geloof dat gy zoo billijk keurt zult
verlaten, om u tot een ander te begeeven, dat zoo strydig is tegen
het gezonde vernuft en reden? Wy raden u dat gy om die vervolging te
ontgaan; veel liever dit land verlaat om u in een ander te begeven,
daar gy meer vryheid kunt genieten: gaat dan liever na Holland dewijl
gy noch jong en sterk zyt, zal het u niet aan middelen ontbreeken, aan
uw brood te komen, 't welk wy u des te meer aanraden, om dat zoo gy
hier blijft wy gevaar lopen van een en 't zelve lot met u te zullen
moeten deelen, en in die draaikolk waar in gy thans verwart zyt,
mede zullen ingesleept worden: daar zy in tegendeel nu noch maar
alleen tegens u een haat opgevat hebbende, dezelve door u vlucht
zal worden uit de weg geruimt, en wy gerustelijk hier zullen kunnen
blijven. Wanneer gy derhalven onze raad wilt opvolgen, zullen wy u
zoo veel ons mogelijk zy helpen, en gy zult u zelven en ons van een
niet ongegronde vrees ontslaan.
Deeze raad dacht my goed te weeze en op reden te steunen: Ik maakte
my derhalven bereid om hier toe over te gaan, en des te meer, om mijn
goede geloofsgenoten niet in het zelve gevaar te brengen, waar in ik
thans was.
Men zogt my vervolgens van alle benodigtheden op de reis te bezorgen,
daar wierd beslooten dat ik zelfs myn Ouders geen kennis daar van
geven zoude, uit vrees dat zy my daar in mogten beletten, en doe ik
klaar was om te vertrekken, nam ik afscheid van al mijn goede vrienden,
't welk niet zonder tranen geschiede, en vertrok na Holland.
Daar gekomen zynde, begaf ik my ten eersten met brieven van
aanbeveling, die ik van eenige mijner geloofsgenoten gekreegen had,
na die geenen daar zy aan hoorde, en gaf haar mijn omstandigheden te
kennen. Zy beloofden my met zoo veel raad en daad behulpzaam te zyn
als mogelijk was, gelijk zy ook zoo lang ik my in Holland bevond,
te werk stelden. Maar gelijk 'er geen een van die goede vrienden
in staat was, om my in Holland iets te bezorgen, waar door ik mijn
bestaan op een fatzoenlijke wyze zou kunnen vinden; zoo rade zy my
dat ik my na de West-Indien zou begeven en wel na Surinamen, dewijl
'er zich op die tyd een goed vriend van haar t'Amsterdam bevond, die
te Suriname een Plantagie had, en een Directeur op dezelve benodigt
had. Ik keurde haar raad goed, en verzogt haar dat zy voor my die
plaats wilde verzoeken. Zy stelde het ook ten eersten te werk, en
verkregen de Directeurs plaats voor my; waar na ik kort daar na my
aan boord begaf, om na Suriname te stevenen.
Mijn reis was kort en goed, en ik kwam gezond en wel op de Plantagie
daar ik op hoorde, ik nam myn post getrouwelijk waar, 't welk my
(al zeg ik het zelfs) eenige agting onder fatzoenlyke lieden te weeg
bragt; dewijl zy my bejegende en in haare gezelschappen toelieten,
als of ik zelfs Heer van een plantagie was.
In een der gezelschappen die ik onder andere bywoonde, was een
jonge weduwe, die twee plantagien kort by de myne daar ik op was
tot eigendom had, haar man was omtrent een jaar dood geweest, en
had haar zonder Kinderen overgelaten. Deeze Weduwe stond my zeer wel
aan; dewijl zy gantsch niet onbillijk nog onvriendelyk was, ik kreeg
genegendheid voor haar, en zogt maar na bekwame middelen en wegen,
om het haar bekend te maken. De meeste zwarigheid die ik 'er in vond,
was myn armoede in vergelyking van haar rykdom, maar de liefde over
alle zwarigheden ligtelijk heen stappende, nam ik voor, maar hoe eer
hoe liever mijn hard aan haar te openbaaren.
Ik begaf my dan op een nademiddag na haar woonplaats toe, en liet
my aanmelden, verzoekende om haar eens te mogen spreeken. Zy liet my
achter in een zaaltje (waarin zy zat; om de koelte te scheppen) by haar
komen. Na dat wy in den beginnen over een en andere onverschillige
zaaken gesproken hadden, vroeg zy my wat ik te zeggen had. Mevrouw
zeide ik; Indien het geoorlooft is voor een persoon, die van de
goederen des geluks niet al te zeer voorzien is, aan een ander
van meerder middelen zyn hart open te leggen, zonder dezelven te
vertoornen; zoo wenschte ik wel dit aan u te doen en ...... Zy daarop
my in de reden vallende zeide: Myn Heer schoon iemand minder goederen
als een ander bezit, zou hy daarom niet bevoegt zyn, zyn belangens
voor te dragen? Ik geef u daar volkomen vryheid toe, en wel verre van
my daar over te vertoornen, beloof ik u, zoo het in mijn vermogen is
u eenige dienst te doen, ik het met vermaak zal werkstellig maken.
Mevrouw zeide ik daarop, het staat volkomen in u magt om my gelukkig
te maken: Ik kom om de bezitting van u beminnelijke persoon, en
schenk u myn hart; indien gy u verwaardigen wilt het zelve aan te
nemen. Zy veranderde op dit mijn zeggen van couleur, en zeide: Mijn
Heer indien ik geweten had dat gy dit van my zoud verzogt hebben,
zoude ik u zoo veel niet belooft hebben, daar by verbeeld gy u dat
dit zoo in mijn magt stond; maar ik moet u zeggen dat gy u daar
in bedriegt, vermits mijn waarde overlede man nog zoodanig in mijn
hart en geheugenis begraven leid, dat ik daar onmogelijk een ander
in zoude kunnen plaatsen. Ik bedank u derhalven voor u genegentheid
't mywaarts en wensche dat den Hemel u een vrouw mag toeschikken,
met meer volmaaktheden als ik bezit; dewijl ik niet kan overgaan om
mijn hart een ander te schenken, 't welk mijn waarde overlede man
noch ten vollen bezit.
Mevrouw zeide ik daar op, de levendige kunnen immers met de dooden niet
meer omgaan! Wat vrugt heeft u overlede man meer van u liefde? Hy is
hoop ik heden in een staat, waar in hy Hemelsche zoetigheden geniet,
om aan de geen die hy hier om laag gelaten heeft de aardsche te laten;
laat hy dan voor een ander de plaats, die hy reeds zonder vrucht
zoo lang bezeten heeft, ontruimen en maakt die ook zoo gelukkig als
hy geweest is; op dat gy en hy de vruchten van een volmaakte liefde
plukken mag. Dit zeggende en met een, een van haar handen nemende,
dezelve zagtelijk drukkende, scheen het als of zy een weinig na
mijn reden luisterde. Mijn Heer zeide zy, voor het tegenwoordige
kan ik ten minsten daar noch niet toe over gaan; wat de tyd in het
vervolg zal te weeg brengen, weet ik niet: verwin dan u zelven voor
het tegenwoordige en laat ....., Ik viel haar als doen in de reden
en zeide; Mevrouw ik begeer niets meer als tyd en vryheid te hebben
om u by wijlen eens te mogen komen bezoeken, en ik hoop dat dezelve
te weeg zal brengen, dat ik mijn geluk volmaakt zal zien. Zy stont
my dit na een zoete weigering toe en ik als doen mijn afscheid van
haar nemende, keerde ik weder tot mijnent te rug, met de hoop en het
genoegen van t'eeniger tyd mijn wensch eens vervuld te zien.
Ik kwam een dag of drie daar na wederom, en wist door mijn aanhouden
het zoo ver te brengen, dat ik eindelijk het jawoort kreeg, en daar op
kort daar na met haar trouwde. Ik heb my ganschelijk over myn trouwdag
niet behoeven te beklagen; vermits wy altyd in eendrachtigheid te
samen geleeft hebben, en onze liefde is tot heden toe niet voor
malkanderen vermindert: maar eer vermeerdert. Onze huwelijksmin is
ook met verscheide Kinderen gezegent geworden, waar van 'er nu noch
maar een in het leven is, het welk deze dogter is die ik by my heb;
de andere zyn vroeg gestorven.
Onderwijlen dat ik te Suriname woonde, heb ik ook door myn
Correspondenten uit Vrankryk de tijding gekregen, dat mijn Ouders my
van al het goed waar na ik t'eeniger tyd had kunnen staan, versteken
hadden; dat zy daar op kort daar na waren komen te sterven, en mijn
Broeder en Suster alleen erfgenaam waren gebleven. Den Doctor en de
andere Gereformeerde geloofsgenoten, hadden met de Jesuiten eenig
spel gehad; doch zy hadden door geld en geschenken te geeven, dezelve
gestilt. Wat my aanging, ik was door den Hemel zoodanig gezegent,
dat ik my niet eens over het verlies van mijn erfdeel bekreunde,
en ik misgunde het mijn Broeder en Suster niet; vermits ik het niet
nodig had.
Het is nu na by de twintig jaren, dat ik te Surinamen gewoont, en
daar zeer vergenoegt geleeft heb; het eenigste dat my een weinig
tegengestaan heeft, is de barbaarse en wreede handelwijze, die de
slaven dikwils moeten ondergaan als zy meesters aantreffen, die geen
menslieventheid bezitten, en ik wil wel bekennen zonder my daar op
te beroemen, dat ik altyd meer met goede woorden van haar heb kunnen
krijgen, als met slagen; zy hebben altijd veel van my gehouden en zy
waren zoo bedroeft dat zy een andere meester zoude krijgen, dat 'er
eenige onder waren die als kinderen schreiden, toen zy het hoorde. Ach
mijn goede meester, zeide eenige onder haar, wat zyn wy ongelukkig u
te verliezen! Waar krygen wy 'er zoo een weer als gy geweest zyt! Ik
zogt haar zoo veel te troosten als in mijn vermogen was, met tegen
haar te zeggen, dat 'er meer goede lieden in de waerelt waren als ik,
en dat ik haar raade, met braaf op te passen de genegentheid van
hun meesters te winnen; 't mogt weinig baten, de neerslachtigheit
was uit haare wezens te leezen. Ik wil hier meede te kennen geeven,
dat men dikwils door zagtheid en goetheid meer op de harten van zyn
volk kan winnen, en meer dienst daar van hebben, als door strafheid.
Na dat ik dan voorgenomen had, met mijn Vrouw en Dochter na Holland
te gaan, en wy order op alles gesteld hadden, hebben wy ons t' Scheep
begeven, en zyn op die wijze alhier aangekomen, gelijk u bekend is.
De Heer N..... had alhier zyn verhaal ten einde gebragt en de Heer
le Sage bedankte hem voor zyn genome moeite; hy maakte hier en
daar aanmerkingen over, het geen hy van de Heer N.... gehoort had;
maar dewijl het reeds laat in de agtermiddag geworden was, deed hy
het zeer kort. Zy gingen weder by het gezelschap, 't geen haar met
ongedult zat te wagten, en maakte zig dien avond op een betamelijke
wyze met het zelve vrolijk. De tyt tot rusten gekomen zynde, bedankte
het gezelschap de Heer le Sage voor zyn vriendelijkheid, en ging een
ieder van het zelve daar zy wezen moesten.
Onderwyle begonnen die aan het Schip werkte, om het zelve te
herstellen, dapper te vorderen; maar eer dat onze reizigers dit
Eiland verlieten, gebeurde 'er nog een geval, 't welk zich op deze
wyze toedroeg. Een van de Schiplieden, die in de Kerk geweest was
toen Thomas gedoopt wierd, had aldaar een Jonge Dochter gezien,
die 'er gansch niet onbillijk uit zag. Zy had hem door haar
bevalligheden zoodanig betovert, dat hy niet nagelaten had, toen de
Kerk was uitgegaan dezelve na te zien waar zy te huis hoorde, en een
gelegentheid te zoeken, om haar zyn genegentheid bekent te maken. Hy
had dezelve ook wel haast gevonden; vermits onze Eilanders gantsch
eenvoudige lieden zijnde, en bygevolge niet argwaanende, die van het
Schip de vryheid lieten, van in haar huizen te koomen wanneer zy wilde.
Hy vond gelegentheid genoeg om dit meisje zyn liefde te openbaren; maar
dezelve weigerde in den beginne hem ten antwoord te staan. Evenwel
door zyn vlytig oppassen en door de betuigingen van liefde die hy
haar deed, dit Jonge bloed gaande raakende, begon zy een weinig het
oor na hem te leenen. Doen hy zoo ver gevordert was, dagt hy het half
gewonnen te hebben en verdubbelde derhalven zyn vlyt. Hy bragt het
eindelijk zoo ver, dat hy in 't geheel meester van haar hart wierd.
Maar wat raad in dit geval te doen? Het stond hier niemand op dit
Eiland vry om by verkiesing te trouwen. Dit baarde by deze jonge
Dochter voor zoo verre zy nog redenkavelde, eenige ongerustheid;
maar de liefde het eindelijk op de reden winnende, en hy haar met
schoone belofte van getrouwheid paaijende, met tegen haar te zeggen,
dat zoo het al niet wiert toegestaan, dat zy te samen trouwde, hy
haar dan in stilte mede op het Schip zoude neemen, dewijl hy haar
nooit verlaaten zoude; zoo gaf zy zig vervolgens geheel aan hem over,
en hy genoot op die wyze van haar, het geen hem eerst na een wettelijke
trouw was toegekomen.
Maar gelijk gemeenlijk gaat, dat na de genieting de verzadiging volgt;
zoo ging het hier met onze minnaar ook, en hy begon wel haast in
zyn liefde te verkoelen. Het welk zy gemerkt hebbende, zogt zy zig te
beklagen over zyn onstantvastigheid. Hoe! Zeide zy tegen hem, is dit de
beloften agtervolgen, die gy my gedaan hebt, en is dit de vergelding
voor een liefde, die ik ten kosten van myn eer aan u verdient heb, en
waar door ik my in gevaar gestelt heb, om by de gantsche Volkplanting
in veragting te weezen? ô wreede als gy zyt! Die even het genot van
een oneerlijke lust gehad hebbende, een onnozele Maagd verlaat, die
haar hert ganschelijk aan u geschonken heeft! Maar neen ik kan niet
denken dat gy tot zoo een schrikkelijk besluit zult komen; gy doet het
eerder om my eens te beproeven en te zien hoe ik my houde zou, en of ik
'er my ook onverschillig in zou betonen. Neen myn Vriend, gy ziet dit
anders, en wat wreede twyffelingen thans mijn ziel bestormen: betoon
my dan weder als voor heen, die liefde die gy my zoo dier betuigd heb,
en stel my door overtuigende blijken van u wederom gerust.
Onze Jonkman, in plaats van zich door zulke doorslaande blijken van
liefde te laten overreden, schertste met dezelve en zeide; dat ze
zich maar wel te vreeden zoude houden, dat de tyt die alles slijt,
dit geval ook wel uit haar geheugenis zoude wisschen, en dat wat haar
eer aanbetrof en de schande die zy daar door by de Volkplanting stond
te wagten, maar inbeeldingen waaren, dat hy verders zich niet meer met
haar op wilde houden, veel minder om haar mede na Holland te neemen;
want dat hy in het geheel door geen Vrouwspersoon wilde belemmert
zyn; dat diergelijke galantereien in Europa zeer gemeen waren; dat
men dezelve daar maar voor beuzelingen aanzag, en dat hy derhalven
'er in 't geheel geen geweten van maakte.
Dit antwoort klonk de Jonge Dochter als een Donderslag in de ooren. 'T
is wel ontaarde zeide zy tegens hem; het geeft my dan geen wonder dat
dewijl gy uit zoo een Godloos Land afkomstig zyt, daar men de plicht
van eer en trouw te breeken, maar voor een beuzeling en aardigheid
aanziet, zoo een wreed en onnatuurlijk stuk durft begaan. Ik zoude nu
zelfs, al wilde gy my mede nemen, my met een manspersoon na zulk een
land niet willen begeven, die de quade gewoontens van het zelve tot
een voorbeelt gebruikt om 'er zich na te gedraagen. Want wat staat
zoude ik doch in vervolg van tyd op desselfs trouw kunnen maken? Gaat
dan maar alleen na dat schoone Land; terwijl ik hier zal blijven om
in myn eenzaamheid myn misslag te betreuren en my aan een droefheit
over te geven, daar de Dood wel haast een einde van maken zal.
Deeze wanhopige woorden gesproken hebbende, verliet zy hem, en liet
ons Jong manspersoon, alleenig staan; die zich weinig over haar zeggen
bekommerde en denkende, dat zy het zoo niet meende als zy wel voorgaf,
zich naar elders heen begaf. Maar de Liefde die dog overal zyn rol
wil speelen, in wat afgelegen oort des weerelts dat het ook zoude
mogen weezen, wilde hier ook betoonen dat zyn magt gantsch niet te
veragten is, en dat indien men hem eens het oor geleent heeft en
men hem in het hart een plaats vergunt, hy zoo ligt daar niet weder
uit te krygen is: dewyl hy gemeenlijk niet alleen verzeld is met die
aanlokselelen en bekoorlijkheden, waar mede hy den arme sterveling
betovert; maar ook met al die gruwelen en monsters waar de Minnenyt,
de spyt; en de wanhoop wel de voornaamste van zyn.
De Liefde dan het hart van onze jonge Dochter verlaten hebbende, had de
wanhoop en de spyt in zyn plaats gelaten; deeze vermeesterde het zelve
zoodanig, dat zy voor zich nam, dewyl het leven haar maar een last was,
zich van het zelve te ontdoen, en een einde van baar droefheid, te
maken. Rampzalige sterveling! Wat zyt gy niet te beklagen! Gy vervalt
dikwils van het eene quaad in een ander, 't welk nog veel erger als
het eerste is. Zoo ging het onze Jonge Dogter ook: in plaats van zich
aan eenig mensch vertrouwt te hebben, en haar droefheid geopenbaart,
kropte zy het by haar zelven op en smoorde alles in haar eige boezem.
Zy dan een koort genomen hebbende, maakte 'er een strop van en
verhing zig des avonds toen het duister was geworden aan een Boom,
die even buiten het vlek aan den ingang van het zelve stont. Doch eer
zy hier toe was overgegaan, had zy eerst het geval en de oorzaak van
haar Dood op een zeker blad, 't welk zoo veel als voor papier diende,
geschreeven, en het zelve tusschen haar gordel dewelke zy om haar lyf
had gestoken; op dat het neffens haar lyk mogt gevonden worden. Den
inhoud van dit papier luide aldus.
Aan alle die van de Volkplanting zyn.
"Dat gy my hier in zoo een beklagelijke staat bevint, daar van
heeft niemant de schuld, als een Matroos van het Schip, 't welk
hier eenigen tyd aan dit Eilant gelegen heeft. Zyn naam is Jan
Jansz. dezelve heeft my door schoone beloften weten over te haalen
en door betuigingen, dat hy my tot aan zijn Dood beminnen zou,
dat ik my aan hem geheel over gegeven heb: maar deeze trouwlooze,
na dat hy het genot van myn Lichaam gehad, en zyn onkuische min
daar mede verzadigt, heeft hy zijn beloften in den wind geslagen,
en my in de allerdroevigste staat gelaten, daar een Jonge Dogter
als ik ben, ooit in komen kan. Dewijl ik nu myn ongeluk niet heb
konnen overleven, en my geschaamt heb om myn zwakheid aan anderen
te openbaren, ben ik tot dat uiterste gekomen, waar in gylieden
my thans vind. Ik hoop dat den Hemel hier door mag verzoent zijn,
dat ik my tegens de gewoontens van ons Land aan iemand overgegeven
heb, die my zoo trouwlooslijk verlaten heeft, en die het schenden
van eer en trouw als een beuzeling na de gewoonte van zyn Land
(zoo als hy my zelfs gezegt heeft) achtede."
Zy wierd den volgende morgen al heel vroeg met dit geschrift gevonden
en het zelve wierd de Heer le Sage als hooft der Volkplanting bekent
gemaakt. Deezen goede Heer was zeer over dit geval verlegen; terwyl de
meeste der Inwoonders van het Vlek om wraak en straf tegen het breeken
der Wetten van gastvryheid riepen. Hy liet daarom de voornaamste der
Volkplanting vergaderen, om zig met dezelve te beraden hoe zig in
deeze omstandigheid te gedragen. Zy waren alle eenparig van gedagten
dat de Matroos straf verdient had; dat zy daarom den Schipper en
de voornaamste van het Schip zouden zien te bewegen, dat zy hem aan
haar overgaven om hem die straf te laten ondergaan, en zoo zy niet
goetwillig wilde, dat men hem dan met gewelt zou zien te krygen.
Dit dan aldus besloten zijnde, lieten zy de Schipper en andere
Officieren van het Schip by haar komen, en als doen de Heer le Sage het
woord voerende, zeide tegens haar uit naam der gantsche Vergadering:
dat dewijl 'er een matroos van haar Schip was die tegens de Wetten
der gastvryheid een Maagd van de Volkplanting verleid had, en door
schoone beloften van haar eer berooft; hy verzocht dat men de Matroos
aan den raad overleverde, om hem na haar goeddunken de verdiende
straf te doen erlangen. De Schipper en de andere Officieren stelden
zig wel in het eerst daar tegen; met te zeggen, dat dewyl hy een
Hollander en daar by een varentsgezel op een Hollands Schip was, het
daarom de regtspleging in Holland daar zy na toe stevende toe quam,
om hem zoo hy iets misdreven had te straffen, en dat zy om die reden
niet welvoeglijk hem aan haarlieden kosten overgeven: maar de Heer
le Sage en de raad bragten daar tegens in, dat dewijl het onder het
gebied der Volkplanting geschiet was daar dit misdryf was gepleegt,
het niet meer als billijk was, dat het in en door de magt van het
zelve gestraft wiert; dat de misdadiger zyn leven niet zou behoeven
te verliezen; maar dat zy hem een kastyding evenredig na zyn misdaad
zoude doen ondergaan, om daar door de gemoederen der Volkplanting te
stillen en een voorbeelt aan andere te geven om dezelve van diergelyke
bedryven afteschrikken. Dat zy hem vervolgens weder op vrye voeten
zouden stellen; op dat hy zyn verrigting als Matroos op het Schip
weder zou kunnen oeffenen.
De Schipper en Officieren van het Schip bewilligden hier eindelijk
toe, met dat beding, dat zy hem zelfs, als of het buiten haarlieder
kennis was, zouden doen aanvatten; op dat zy van alle verdere
onderzoekingen zouden bevryd zyn. Daar mede wierd ten eersten aan
eenige der Volkplanting last gegeven, om hem te vatten; en dewyl hy
zig op dien tyt niet op het Schip bevond, kosten zy hem gemakkelijk
krygen. Hy wierd als doen in een zekere woning zeer naauw bewaard,
tot dat zyn straf ter uitvoer wierd gebragt.
De Raad vergaderde doen weder, men besloot in dezelve dat al de
Maagden van de Volkplanting boven de veertien Jaren, by malkanderen
zouden vergaderen; dat zy zig in twee reien zoude scharen, gewapent
met dunne en zwakke teenen, waar door de misdadiger met de naakte
huit tien maal heen en weder zoude geleit worden, en hy op dusdanig
een wys van ieder van haar een slag zoude krygen.
De tyt gekomen zynde, Vergaderde de Maagden en stelden zig in twee
reien ieder met tien teenen gewapent. Het zelve geschiede in het open
Velt; alwaar al het volk zoo van de Volkplanting, als van het Schip,
om aanschouwers te wezen, vergadert waren. De Heer le Sage met de
voornaamste des volks, die den raad uitmaakte, zaten op banken,
gesteld voor den ingang der in twee ryen geschaarde maagden, en na
dat de matroos wel geboeyd voor hem gebragt was, las hy dezelve zyn
misdaad, en de straf die hy daar door verdiend had voor. Als hy dit
verrigt had, wierd den misdadiger met het boven lyf naakt uitgekleed,
en met de handen geboeid, door de gelederen geleyd. De maagden die al
een redelijk getal uitmaakte, sloegen dapper toe; zoo dat het bloed zig
wel haast met de striemen op zyn rug begonnen te vertoonen; terwijl
de gramschap op haar aangezigt op een levendige wyze vertoonde; als
wraak nemende over het schendig stuk dat hy aan een van haar staat
en kunne bedreven had. Toen de straf dus ter uitvoer was gebragt,
moest de matroos voor de Heer le Sage en den Raad verschynen, en
dezelve bedanken voor haarlieder regtmatig vonnis: De Heer le Sage
gaf hem doen nog een verstandige bestraffing, en daar mede wierd hy
weder op vrye voeten gesteld.
De maagd die haar zelven van het leven berooft had, wierd statelijk
begraven en de maagden die de straf aan haar belediger geoeffent
hadden, gingen alle met een treurige vertoning agter het lijk. Dus
nam dit treurspel een einde; 't welk van grooter gevolg had kunnen
wezen, indien de Heer le Sage en den Raad zig daar niet voorzigtig
in gedragen hadden, en het volk op die wyze weder te vreden gesteld.
Na dat die van het Schip zig van haar geleden ongemakken herstelt
hadden, en het Schip in die order gebragt, dat het weer in staat was
zee te kunnen bouwen; maakten zig onze reizigers weder vaardig om
aan boord te gaan.
Zy voorzagen zig van alle verversingen en benodigtheden, die zy maar
kosten bekomen; 't geen de Eilanders zeer mild aan haar uitdeelde. De
Heer N.... en de voornaamste van het Schip bleven ook niet in gebreken,
om aan de Heer le Sage en den Raad geschenken te geven, uit erkentenis
voor haar genoten weldaden. Het afscheid was smertelijk, en de Heer
le Sage met de Heer N.... zyn Vrouw en Dochter storte weg in tranen;
maar Thomas was 'er nog wel het meest over aangedaan.
Men kost de Heer le Sage bezwaarlijk uit zyn armen rukken, zoo vast
hield hy hem in dezelve besloten, en de hikken die hy gaf zonder een
eenige traan te kunnen loozen, gaven genoegzaam zyn benepen hart te
kennen. Eindelijk zyn hart zig door een vloed van tranen beginnende te
ontlasten, en zyn mond die door zyn overmatige droefheit was gesloten
geweest, zig nu wederom beginnende te openen, sprak hy hem op deeze
wyze aan.
Myn waarde Heer, wat valt het my smertelijk u te moeten verlaten! Gy
zyt naast God en de Heer N.... den genen die ik het meest verschuldigt
ben. Gy hebt my daar ik als in den duistere voort wandelde, niet
wetende welke weg ik verkiezen zoude; op den eenen en regten weg
gebragt, daar ik met veiligheid op gaan kan. Wat ben ik u daar niet
voor schuldig? Gewisselijk al moeste ik myn geheele levensloop u ten
dienst staan, was ik zulks verpligt. Maar daar myn hart zoo bereid
is om u ten dienst te staan, wil myn lot niet dat ik het volvoer:
een scheiding die ons mogelijk voor altoos van malkanderen rukt,
staat het my niet toe; ô hoe smertelijk valt my dit! Gewisselijk
indien ik het niet liet om de Heer N.... en zyn Familie, die ik
neffens u voor myn grootste vriend op den aardbodem erken, daar zou
niets in staat zyn om my van u af te rukken, en ik zoude liever met
u de uiterste behoeftigheit willen uitstaan als my na elders heen te
begeven. Vaart wel dan myn Heer, ik wensch dat den Hemel u verder in
uwen ouderdom ondersteunen zal, en ons nog eens weder te samen voegen;
is het hier niet in dit tranendal, ten minsten in een ander en beter
leven: daar ons geen wisselvalligheden meer zullen ontmoeten, om ons
van malkanderen te scheiden; maar daar wy de vrugten van een volmaakte
vriendschap zullen konnen genieten.
Daar op moesten zy hem als met geweld na de bood trekken, om na het
Schip te brengen, terwijl de Heer N.... nogmaals de Heer le Sage
bedankte en vaarwel zeide, met beloften dat wanneer hy in Holland
zoude gekomen zyn, een gelegentheid zou zien te krygen, om met het
een of ander Schip eenige goederen, die hy wel het meest nodig had,
te bezorgen; en dus in vervolg van tyt correspondentie te samen houden.
Wanneer zy te samen in het Schip waren gekomen, kon Thomas nog niet
nalaten van tranen te storten. Ach gelukkig Eiland! zeide hy, daar
u inwoonders in haar handel en wandel met de bekentenis van haar
geloof over een komen! Al zyn 'er geen schatten by u te vinden,
of rykdommen te winnen, die dikwils meer tot 's mensen verderf als
voordeel strekken, houde ik u nogtans voor gelukkig. Uwe inwoonders
bezitten de waare rykdom, 't welk is de vergenoeging en de opregtheid
van zeden; dit gevoegt by het geen de eenvoudige natuur tot vergelding
van haar arbeid op u opgeeft, om haar van het noodzakelijke en zelfs
het geen haar tot vermaak en verquikking verstrekken kan, te bezorgen,
konnen hier wel by al de schatten van het oosten ophalen? Ach gelukkig
Eiland! Vaart wel, hervatte hy nogmaals; ik zal u mogelijk nooit
weder zien: maar u geheugenis zal my nogtans altyd in gedagten blyven.
Ondertusschen hadden de Schiplieden de Ankers opgeligt, en de Zeilen
opgeheist om Zee te kiezen. Zy namen haar afscheit van de Eilanders
nog met eenige Kanonschoten, en daar op zeilde zy voort en raakte
spoedig uit het gezicht.
De Heer N.... gaf het de naam van het benevelde Eiland, en rekende de
breete en lengte uit, waar op het zelve gelegen was; op dat de gene
die hy 'er in het vervolg na toe wilde zenden, het zoude kunnen opdoen.
Zy hadden een heele goede reize en haar de wind dienende, kwamen zy
behoude op de reede van Texel ten anker. Als doen de Heer N.... zyn
Pakgoederen, die hy in het Schip had, daar uit hebbende laten ligten,
vertrok hy met zyn Vrouw, Dogter, en Thomas na Amsterdam, en begaf
zig in een Logement; om aldaar zig eenigen tyd op te houden, tot dat
hy een beter gelegentheid zoude gekregen hebben.
Doe zy in Amsterdam gekomen waren, was Thomas zeer verwondert over
die groote en pragt der Stad; de Dogter van de Heer N.... vergezeld
met zyn Vrouw, Dogter, en Thomas, lieten niet na verscheide dagen na
den anderen door de Stad te wandelen en aldaar al het merkwaardige
te bezigtigen: doe zy dit nu eenige tyd gedaan hadden, vroeg de Heer
N.... aan Thomas wat hem wel dagt wegens haar gelegentheid en of
hy ook wel zin in dezelve had. Als ik u naar waarheid myn gevoelen
zal zeggen, myn Heer zeide Thomas; zoo moet ik u te kennen geven,
dat ik zeer verwondert ben over haar uytgestrektheyd, volkrykheid en
pracht: maar dit neemt niet weg, dat het my (indien ik verkiezing
had om te woonen waar ik wilde) hier veel te woelig zoude wezen;
daar by dunkt my dat de lucht hier ook zeer zwaar en bedompt is,
vervuld met zware en stinkende dampen, die uit de gragten komen. Wat
dunkt u van de gewoontens en zeden der inwoonderen? vroeg hem de Heer
N..... verder; daar is niet veel op te roemen antwoorde hem Thomas,
niet dat ik zeggen wil dat 'er in het geheel geen eerlyke lieden in
zouden weezen; maar ik heb 'er tot nog toe zoo wynig in gevonden, dat
indien ik het niet om uwentwil was, ik wel zoude wenschen op staande
voet by de Heer Le Sage op het benevelde Eyland te wezen, of in eenig
ander oord des waarelds daar my de menschen, vriendelyk in haar zeden
volmaakter zoude voorkomen. Wel zoo Thomas zeide de Heer N...., gy
geeft geen al te groote lof van de inwoonders van Amsterdam, indien
'er al eenige onder zyn daar niet veel op te roemen valt; zoo zyn 'er
evenwel dat heele brave lieden zyn, en daar men zig in vyligheid mag
op vertrouwen: gy moet dan zeer ongelukkig zyn, tot nog toe de ergste
getroffen te hebben; want anders zoud gy 'er op een andere wyze van
oordeelen. Dit kan wel zoo wezen antwoorde Thomas; maar ik heb hier
dog in het algemeen gevonden, dat de menschen zeer baatzugtig zyn,
en dat zy zig van alle middelen bedienen om zig te verryken, dat zy
weinig agting voor een eerlijk man hebben als hy geen geld heeft;
maar weder in tegendeel voor iemand die middelen bezit, de grootste
eerbied hebben; al is hy het onwaardigste schepsel dat 'er leeft.
Dit spruit uit de behoeftigheid, daar de meeste menschen in gedompeld
leggen, hervatte de Heer N....; 't welk veroorzaakt dat zy meer eerbied
gebruiken voor iemand die ryk is, als voor den genen die niet bezit;
want wat kan iemant die middelen nodig heeft door de eerlykheid van
een ander gebetert worden, die zoo wel behoeftig is als hy? Daar hy
in tegendeel van de overvloed eens ryke, al was hy ook de grootste
schurk, nog eenig voordeel kan genieten, 't welk zyn behoeftigheid
kan te hulp komen.
Hier om myn goede Thomas beoordeelen wy ligtelijk iemand, die wy
indien wy zyn omstandigheden wisten, zouden vryspreeken. Gelooft my
myn vriend, de menschen zyn hier niet anders als in andere gedeeltens
der waereld; maar de omstandigheden waar in zy zig bevinden, maken 't
onderscheid. De armoede en de behoeftigheden hebben iets verlijdelijks
in zig, dat den mensch dikwils tot daden doet overgaan, die hem
anders tegen de borst zouden stryden en hy is daar door zelfs wel
genootzaakt om het te doen, al heeft hy 'er geen zin in. In Holland
en voornamentlijk hier in Amsterdam is het duur teeren, en dewijl
den een van den anderen leven moet, moeten zy zien hoe zy best aan
de kost komen.
Gy moet dan evenwel met my toestemmen myn Heer zeide Thomas, dat een
Land niet zeer te pryzen is, waar men zoo bezwaarlijk aan het nodige
kan komen, en daar men om 'er aan te geraken zulke laagheden moet
begaan? Ik voor my, ik wilde liever onder de wilden in de bosschen
van Amerika leven, als my daar toe te begeeven.
Wel, wel; onder de wilden te leven zoude ook zoo vermakelijk niet
weezen, zeide de Heer N...., zy plagen malkanderen alzo wel als
de Europiane..... Dat is waar hervatte Thomas; maar dit is als zy
als vyanden tegen malkanderen opstaan: Die geenen die onder een
hooft hooren, beminnen en eeren malkanderen als Broeders, en staan
malkanderen in haare behoeftigheden by. Gy hebt daar zelfs meenigmalen
blyken van gezien onder de wilden te Surinamen, die men bokken
gebynaamt heeft: hoe trouw en menschlievend dat zy voor malkanderen
zyn en hoe zy malkanderen in benodigtheden de behulpzame hand bieden.
Onder ons Negers in Africa zoude even het zelve in zwang gaan; want
wy kunnen ons ook met weinig behelpen, en zyn daarom zoo behoeftig
niet als de Europianen: was die Koopmanschap in menschen daar niet
ingedrongen; zoo dat de Ouders haar Kinderen dikwils niet ontzien
te verkopen, en dus de allernaauwste banden, die de natuur te samen
geknoopt had, verbreeken. Het is wel waar dat men in Europa zoo een
uiterlijke handel in menschen niet bedryft; maar zoo als ik wel heb
gehoord, hebben hier eenige zulke slimme vonden, om de menschen van het
geen zy bezitten, te beroven; dat zy wel genootzaakt zyn zig zelven
aan haar of andere over te geven, op zekere voorwaardens die zoo wel
na slaverny zweemen, dat 'er niets anders als de naam aan ontbreekt.
De Heer N.... het woort opnemende, zeide. Dat gy tegens de Europianen
en tegen de Hollanders zoo zyt vooringenomen, komt daar van daan,
dat gy haar zeden en gewoontens nog niet gewent zyt; wanneer gy wat
langer hier zult zyn geweest, zult gy 'er wel anders van oordeelen. Gy
zult dan ondervinden hoe veel braver en eerlijke lieden hier gevonden
worden, en het geen gy nu voor laagheden en verkeertheden aanziet,
zal u als dan zeer regtmatig en billijk schynen.
Ik hoop die dag eens te beleven, antwoorde Thomas, maar ik wil wel
bekennen dat ik tot nog toe, die regtmatigheid niet heb gevonde, en ik
geloof dat 'er al heel wat tyt toe zal vereischt worden, om my daar
van te overtuigen; maar laten wy het voor deeze reis daar by laten
berusten myn Heer; dewijl ik met dat gelt dat gy my gegeven hebt,
om Laken en voering tot een kleed voor my te kopen, heen zal gaan by
een Winkelier, om te zien of ik het krygen kan. By wien zoude ik wel
het beste te regt kunnen komen? hebt gy ook kennis aan een Lakenkoper
daar ik my op zoude kunnen vertrouwen, dat hy my niet bedriegt? Daar
zyn 'er hier verscheide in de Stad die voor eerlijke lieden te boek
staan, antwoorde de Heer N...... Daar is 'er voornamentlijk een, dat
een man is, die my wel bekend is, en die gy gerustelyk op zyn woord
mag geloven; zegt hem, ik moet dat en dat hebben en laten hem begaan,
en gy zult zien dat hy u wel zal handelen.
Dit diende ook wel zoo te wezen zeide Thomas; want ik heb weinig kennis
van die Koopmanschap, en de Heer N..... gegroet hebbende, ging na het
huis van die Lakenkoper. Hy daar komende, vond hem in zyn Winkel,
en hem gegroet hebbende, zeide dat hy hem op zyn woort eenig Laken
moest verkopen van die en die couleur; dewijl hy 'er weinig kennis
van had, en dat hy het daarom op hem aan liet komen. Zeer wel myn
vriend zeide de Lakenkoper, ik zal u zulke goede waar voor u geld
leveren, dat gy 'er ten hoogste over zult voldaan zyn: en daar mede
een oud verlegen stuk Laken krygende, dat half van de mot verteert
en daar weinig wol op was, zeide; ziet daar myn vriend, daar hebt gy
Laken dat zoo zagt als zyde is; 't is wel waar dat het een weinig
dun is; maar dat komt door zyn fynte: dit gelt het allernaaste zoo
veel. Belief gy nu dat ik u daar van af snyde? Ik zoude het u raden;
want gy zult nooit beter Laken voor zyn geld krygen.
De goede Thomas (om dat de Lakenkoper zoo in ernst scheen te spreeken)
geloofde al het geen hy zeide. Myn Heer zeide hy; dewyl ik u op u woord
geloof en u voor een eerlyk man aanzie: zoo wil ik u laten begaan;
maar is dit de allernaaste prys? Geen penning minder antwoorde de
Koopman. Als het dan zoo is zeide Thomas, sneid zoo veel ellen van het
stuk af als ik tot een kleed nodig hebbe; t'welk de koopman gedaan
hebbende, ging met de voering ook zoo te werk als hy met het laken
had gedaan; gevende hem niet anders als het geen oud en verlegen was.
Als Thomas zyn gekogte goed betaalt had, groete hy de Koopman en
ging na huis. T'huis komende liet hy de Heer N.... zien het geen hy
gekogt had. Ik geloof dat ik wel te markt ben geweest zeide hy tegen
dezelve, die Koopman heeft my verzekert dat'er geen beter Laken en
Voering voor dat geld te krygen was.
De Heer N.... in plaats van het zoo goed te vinden, zag 't
tegendeel. Dat Laken en die Voering deugd niet, zeide hy; gy zyt
'er mede bedrogen: want het is verlegen en half van de mot opgevreeten.
Hoe kan dit weezen myn Heer antwoorde Thomas: gy zegt immers! dat
het zoo een eerlyk man is die gy zoo wel kende? Dan ben ik in myn
meening bedroogen geweest, hervatte de Heer N.... ik heb hem 'er
altyd voor aangezien; maar nu zie ik dat ik daar in gemist heb. Met
dit te bekennen dat gy kunt missen in uwe denkbeelden myn Heer; zult
gy mogelyk nog eer van zin als ik veranderen over de eerlykheid en
bestaanlykheid der Europianen, vervolgde Thomas; daar gy nu reeds
weder een staaltje van ziet; want gy zult my niet kunnen wys maken,
dat gy niet meer diergelyke staaltjes ondervonden hebt. Gaat haastig
weder na de Lakenkoper toe zyde de Heer N.... en zegt dat hy u ander
en beter goed of uw geld wederom geeft; t'welk Thomas doende, zyde
tegen hem: myn Heer daar is u goed wederom, het deugd niet; gy hebt
my bedrogen, ik moet ander en beter in de plaats hebben; of anders
moet gy my myn geld wederom geven.
Zagt, zagt myn vriend, antwoorde de Koopman; wy geven zoo schielik
geen ander goed, of het geld in de plaats: gy hebt het gekogt en af
laten snyden. Ik zou het nu al wilde ik het, niet zonder myn schade
wederom kunnen nemen; daarom is het te vergeefs, dat gy de moeyte
gedaan hebt van wederom te komen: vermits ik 'er niet toe zal overgaan.
Niet toe overgaan! Myn Heer heeft evenwel belast dat ik het u
zeggen zoude dat gy het wederom moest nemen, zeide Thomas. Wie is
u Heer? vroeg de Koopman. Hy is de Heer N.... en hy is altyd van
meening geweest dat gy een eerlijk man waart; antwoorde Thomas. Wel
dat spyt my, zeide de Koopman dat ik dit niet geweten heb; ik zoude
u als dan beter gestelt hebben, maar nu kan ik het onmogelijk doen;
dewyl het reeds afgesneden is: op een ander tyt zal ik u beter helpen.
Dan hoor ik wel myn Heer, zeide Thomas, dat gy onderscheid maakt,
wie dat goed by u komt kopen! Is het niet het zet zelve wie dit doed
als de lieden u betalen? dit is geen brave lieden werk. Een Winkelier
moet zig van het slegte zoo wel als van het goede weten te ontdoen,
zeide de Koopman; want anders zoude hy daar mede blyven zitten, en
reken eens wat schade hy als dan zig zoude doen? Dan moest hy het
slegte goed voor slegt verkopen antwoorde Thomas, en laaten het slegt
betalen; maar niet voor goed en duur; maar het gaat zoo met ulieden,
dat als het met u belang overeenkomt, en gylieden een onkundige voor
hebt gylieden daar niet van weet, om dien te bedriegen. Ik zal dan
het goed maar weder mede nemen, dewyl het niet anders kan wezen; maar
gy zult lang wagten eer ik wederom zal komen om ander te kopen. Hier
mede vergramt weg gaande zonder hem goeden dag te zeggen, begaf zig
weder by de Heer N.... die hoe zeer hy anders gebelgt was dat Thomas
zoo bedrogen was; evenwel in zyn hart moest lachen, dat hy de Koopman
zoo de waarheid gezeit had.
Gy diend ook wel een hoed en kousen te hebben, zeide de Heer
N.... tegen Thomas; gaat by de Winkelier die daar woont; ik twyffel
niet of gy zult daar zeer wel te regt komen; want dat is een man die
niet alleen voor zeer eerlijk te boek staat; maar zelfs voor vroom:
hy is in Kerkendienst, en derhalven is 't niet te denken dat hy u
bedriegen zal. Koopt daar dan een hoed en kousen van die prys. 'T
is wel myn Heer; zeide Thomas ik ga u wil volbrengen: maar ik hoop
niet dat gy weder in u meening mag bedrogen worden: en daar (na dat
hy geld van de Heer N.... tot zyn Koopmanschap ontvangen had) begaf
hy zig na het huis van den Winkelier.
Hy vond dezelve heel zediglijk gekleed voor zyn Toonbank in de Winkel
zitten, en hem gezegd hebbende waarom hy kwam, verzogt hy hem dat hy
trouwelyk daar in handelen zoude, want voegde hy 'er nog by, ik ben
daar by een Lakenkoper geweest, die my zulk slegt Goed verkogt heeft
dat het schande is; ik vertrouw van u dat gy my beter zult handelen:
Ik agt dat het maar een weerelds mensch geweest is; die niet anders
als zyn tydelijke belangens zoekt; maar van u gehoord hebbende, dat
gy een goed Christen zyt en daar by in dienst van de Kerk, maak ik
in het geheel geen zwarigheid my op u te vertrouwen.
De Winkelier doen met een styf en betrokken wezen hem aanziende,
zeide; Myn vriend om een goed Christen te wezen dat heeft al veel
in; want wy hebben hier dagelijks tegen zoo veel vyanden te stryden,
dat het al wat te zeggen is dezelve te overwinnen: evenwel moet ik
u zeggen dat het zeer gevaarlijk is, wil men niet bedrogen wezen,
by iemand goed te kopen, die niet anders als wereldze inzigten heeft;
want zoo een man maakt geen zwarigheid om de goede lieden te bedriegen
en daarom zoude ik dezelve altoos raden van by deugtzame lieden te
gaan; die zyn altyd met een klein winsje te vreden en daarom niet
genegen om iemand te misleiden.
Zoo behoord het ook te weezen, zeide Thomas; maar laat my eens eenige
Hoeden en Kousen zien. De Winkelier daar op eenige van dezelve gekregen
hebbende, zogt 'er een Hoed en een paar Kousen uit, en hem dezelve
toonende, zeide: ziet daar myn vriend, een Hoed en Kousen die ik u
op myn woord verkoop; al waart gy een Eedelman behoefde gy u zelven
niet te schamen om ze te dragen, en ik raad u daar aan.
Thomas daar op de Hoed nemende en dezelve ziende, dagt dat die wat hart
en styf was, en daar by weinig voorzien van hair of wol; zeide daarom
tegen de Winkelier het geen hy 'er van dagt: die daar op antwoorde. ô
Myn vriend dat is niet met al! Dat hy u zoo voorkomt, is dat gy 'er zoo
weinig kennis van hebt; die hardigheid en styfheid is niet anders, als
dat de stoffagie zoo vast in malkanderen gewerkt is en dat hy zoo min
wollig is, komt door zyn fynte. Thomas geloofde al het geen hy zeide;
zettede daarom den Hoed op zyn hooft en bevindende dat dezelve hem
paste, vroeg hoe veel geld hy daar voor hebben moest. De Winkelier
hem daar op antwoordende zeide; als ik als een werelds mensch of die
geen die niet anders als zyn tydelijke belangens behartigt, te werk
ging, zoude ik daar twee Ducaten voor moeten hebben; maar dewyl ik
met een gering winsje te vreeden ben, zult gy my maar zeven guldens
daar voor geven. Is dit het allernaaste? Vroeg hem Thomas, geen duit
minder myn vriend, antwoorde de Winkelier ik zou 'er zonde van maken
dat ik iemand, overeischen zoude. 'T is wel zeide Thomas, en daar
op ook een paar Kousen op de Winkelier zyn woord genomen hebbende,
betaalde hy het een en andere. Onderwylen dat Thomas wagten moest tot
dat de Hoed opgetoomt was, hadden zy nog eenige zeedige en stigtelijke
gesprekken met malkanderen; daar op Thomas van de Winkelier afscheit
nemende, begaf zig weder na huis.
De Heer N.... bezag het geen hy gekogt had, en de Hoed en Kousen
kwamen hem redelijk wel voor. Wat zegt gy nu zeide hy tegen Thomas;
blyft gy nu nog by u gevoelen, als of hier geen eerlijke lieden
waren? Myn Heer zeide Thomas, ik heb niet gezeid dat 'er in het geheel
geen eerlijke lieden hier zyn; maar wel dat 'er zeer weinige waren:
Onder die weinige heb ik nu deeze man gevonden, dat waarlijk een goed
Christen en een eerlijk man schynt te weezen. Daar op verhaalde hy
hem wat stigtelijke redenvoeringen zy te samen gehad, en hoe hem de
Winkelier had te verstaan gegeven, dat men nooit anders als by vroome
lieden zyn goed diende te kopen, en de redenen waarom.
De Nademiddag wilde de Heer N.... een wandeling met Thomas door de
Stad aan doen, en liet hem die nieuwe Kousen aantrekken en nieuwe
Hoed opzetten.
Toen zy een weinig gewandelt hadden, wierden zy van een geweldige
regenvlaag overvallen; zoo dat zy eer zy ergens gelegentheid hadden
om te schuilen, reeds braaf nat waren geworden. Weder na haar verblyf
te rug gekeert zynde, wilde Thomas zyn Hoed met de neusdoek afveegen:
maar wat was hy verwondert, het geen hy eerst voor een glanzigheid en
fynigheid aangezien had, nu te ondervinden dat het niet anders was als
gom, 't welk die styvigheid en hardigheid in het behandelen te weeg
gebragt had, en die door de vogtigheid week zynde geworden, men 'er met
een doek af konde vegen. Men kon doen ook bescheidentlijk zien dat het
maar een oude Hoed was; die wat was opgemaakt en om die reden met de
gom betreken. Na zyn Kousen ziende hoe of die zig al gehouden hadden,
bevond hy dat aan een van dezelve die hy aan zyn regter been had, een
gat van agter aan de kuit was gekomen zoo groot als een Hoender ey; 't
welk veroorzaakt was dat 'er behendig zoo een stuk ingelapt is geweest.
Daar hebt gy de eerlijkheid al weder van de Amsterdammers, zeide
Thomas; dit bedrog is my nu geschiet van iemand die voor vroom te
boek staat; wat zullen dan de anderen wel niet doen! Wat zegt gy nu
myn Heer; blyft gy nog by u gevoelen? De Heer N.... kost 'er niet
veel op antwoorden; dewyl hy het bedrog zag: hy trok alleenlijk zyn
schouderen op en zeide, dat alschoon hy zag, dat 'er onder luiden
die de naam van vroom en Christelijk hadden, ook bedriegers waren;
hy daarom niet naliet te gelooven, dat 'er ook veel eerlijke lieden
onder waren: dat 'er onder een mant met Appelen die 'er alle op het
oog wel uitzagen, wel eenige kosten weezen die van binnen rot en
aangestoken waren: maar dat daarom niet gezegt kost worden, dat de
anderen niet goed waren: dat het met de menschen ook zoo gestelt was,
waar van eenige in schyn de vroomheid en deugt nabootste: en daar
door de lieden bedrogen; maar dat het zoo met alle niet gestelt was;
dewyl men overal waare vroome vondt. Thomas daar en tegen bleef by zyn
gevoelen, dat 'er in een Land waar de gewin en baatzugt zoo groot was,
zeer weinige waare vroome en eerlijke lieden kosten gevonden worden.
Terwijl de Heer N.... zig met zyn Familie en Thomas zig daar
ophielden, gebeurde het dat 'er iemand van zyn kennissen na Suriname
zou vertrekken. Hy nam deeze gelegentheid waar om te zien of hy
ook eenige goederen met een brief aan de Heer le Sage zoude kunnen
zenden. Hy sprak daar over met die kennis en met de Schipper van het
Schip, die hy een present beloofde, indien hy het voor hem wilde te
werk stellen. De Schipper maakte daar eenige zwaarigheid in; maar het
aanhouden van de Heer N.... die tegen hem zeide dat het in zyn weg
was, die hy te bezeilen had, nam hy het op zig om het ter uitvoer te
brengen. De Heer N.... gaf hem het plan der legging van het Eiland in
handen, en bezorgde het goed, 't geen zyn vriend mede zoude nemen,
met volmagt dat zoo zy het Eiland niet kosten aandoen, hy het goed
te Surinamen verkopen zoude, en hem 'er weder andere goederen of geld
voor in de plaats zoude zenden.
De Brief welke hy aan de Heer le Sage mede gaf, behelsde zyn gelukkige
aankomst in Holland, en voor al het goede aan hem en de zyne bewezen,
zond hy aan zyn Ed. tot dankbetuiging, het nevensgaande present,
en verzogt, dat hy hem met een Lettertje wilde vereeren; om eenige
kondschap van hem te verkrygen, en besloot met een wensch van des
Hemels Zegen over zyn Ed. Persoon, en de geheele Volkplanting.
De Heer N.... hier mede bezig zynde, nam Thomas deeze geleegentheid
waar, om een brief aan de Heer le Sage te schryven; dezelve was van
dezen inhoud.
Aan de Heer le Sage; myn waarde weldoender en Vriend.
"Indien de menschen zig doorgaans schuldig maken aan
ondankbaarheid; met de weldaden die zy van iemand, waar van zy
verwydert zyn, ontfangen hebben, uit haar geheugen te bannen,
zoude ik my zelven indien ik deeze gelegentheid voorby liet gaan,
schuldig maken. Weet dan myn Heer dat u goetheden aan my bewezen,
nog niet vergeten zyn en uwe weldaden zoo lang in myn gedagten
zullen blyven als 'er adem in my is. Mogt ik het geluk hebben van
uw mondelijk daar nogmaals voor te bedanken, wat zou my dit een
genoegen geven! Maar dewyl den Hemel dit niet toelaat en wy van
een zyn, zoo kan ik het niet anders als schriftelyk doen. Neemt
dan de wil voor de daad, en verbeeld u een Persoon die met u
zedelessen bezwangert, dezelve hier heel wel nodig heeft, om zig
daar mede te wapenen, tegen zoo veel aanvallen en verleidingen
waar mede zyn gemoed in dit land bestormt word. Een land zeg ik
waar in men zoo weinig waare vroome en eerlijke lieden vind, dat
zoo my uwe waarschouwingen en vermaaningen niet te hulp kwamen,
ik groot gevaar zoude loopen van in myn oude twyfelary te vallen,
alles word hier aan de baatzugt en aan het gewin opgeoffert; zelfs
die geenen die de naam van vroom voeren, ontzien niet zig daar
aan te vergrypen: denkt dan eens hoe het met andere gestelt is,
die zig weinig met zulk een naam bekreunen. Dit doet my geduurig
om u Eiland denken, waar in de menschen sober levende en even ryk
zynde, die baatzugt geen plaats heeft, en waar in de ware trouw
en liefde na de regelen des Geloofs die zy belyden, geoeffent word.
"Gelukkig Eiland daar men geen twee Heeren te gelyk dient, te
weten God en het Geld; maar daar men met zyn lot te vreeden,
de goederen gebruikt zoo als het behoort, zonder daar zyn hart
aan te hangen en daar men stervende van afscheid, zonder zig
zelven daar over te bedroeven! Gelukkig Eiland daar men van al
die slimme vonden niet weet, om malkanderen te bederven, die men
wel op andere plaatzen gewaar word, en waar door men groot gevaar
loopt zyn ziel te verliezen! Maar ik zoude om het Eiland denkende
u wel vergeten, myn Heer, ik bedanke uw nogmaals voor het goede
aan my gedaan en smeeke den Hemel dat hy het u wil vergelden,
dat hy u in uwen hogen ouderdom met zyn kragt wil ondersteunen,
en u hier namaals eens deelgenoot wil maken van een beter leven
als dit is; 'T welk van harten wenscht
Uwen Onderdanige en Dankschuldige Dienaar
THOMAS."
Deeze Brief geschreeven en verzegelt hebbende, gaf hy die aan de Heer
N.... die haar in de zyne sloot en aan zyn Vriend ter hand stelde,
om aan de Heer le Sage over te geven. Het Schip vertrok en de Heer
N.... kreeg geen tyding voor dat een half jaar verstreken was. Zyn
Vriend zond de Brieven wederom, en schreef 'er by; dat zy op die
hoogte gekomen zynde, waar het Eiland moest leggen, wel een zware
nevel gezien hadden; dat zy 'er zig ook in begeven hadden; maar dat
de Schipper niet durvende zig langer daar in betrouwen, het Schip
had laten wenden en zig daar uit begeven had; dat zy gezond en wel
te Suriname aangekomen waren, en dat hy de goederen verkopen zoude
en hem andere in de plaats zenden.
Dit smerte de Heer N.... geweldig en Thomas was 'er zeer over
aangedaan; dewijl zy daar door alle hoop verloren, van ooit tyding
van het Eiland en van de Heer le Sage te vernemen; want zyn Vriend
had ook nog by het geene gezegt is geschreven, dat hy hem rade geen
moeite daar omtrent meer te doen; alzoo 'er niemand zoude wezen, die
het zou willen te werk stellen en een Land zoude zoeken aan te doen;
daar het zoo gevaarlijk was om by te komen. Dit deed hem 'er dan voor
altoos van afzien.
In al dien tusschen tyd viel 'er niets aanmerkelijks voor met Thomas;
als dat hy meer diergelyke gevalletjes van bedrog, zoo als wy 'er
reeds twee gemeld hebben, ondervonden had; 't welk hem nog meer in
zyn gevoele versterkte, dat 'er weinig eerlijke en deugtzame lieden
waren. Onder anderen was hem 'er een ontmoet, 't geen nog wel verdient
aangetekent te worden.
De Heer N.... had een huis te Amsterdam gehuurd; hy hield Thomas meer
voor gezelschap en voor zyn Vriend, als wel voor zyn Dienaar by zig;
en gaf hem derhalven de vryheid om te gaan waar hy wilde. Thomas
had daar door Verscheide kennissen gekreegen, die hy wel eens ging
bezoeken. Hy eens op een avond aan het huis van dezelve wezende,
en daar wat laat blyvende, begaf zig om half twaalf na huis.
Onderweg ontmoete hem twee Vrouwlieden, die hem vroegen of hy met haar
lieden meede wilde gaan om zyn vermaak met haar te nemen. Thomas die
geen lust tot diergelijke spelletjes had, zeide, dat hy daar niet
toe genegen was en dat zy hem daarom met vrede zoude laten gaan;
maar in plaats dat haar dit zoude weerhouden, deeden zy hem aan en
hielden hem staande, zeggende dat zy hem niet los zoude laten of
hy zoude met haar mede gaan. Thomas had een goede rotting by zig en
wilde haar daarmede van het lyf weeren; maar in plaats dat zy daar
door zoude zyn verschrikt geworden, begosten zy een leven te maaken
en om hulp te schreeuwen; als of 'er iemand was geweest die haar
eenig leed wilde doen.
De Ratelwagt quam op dit geschreeuw terstont toeschieten; die de
Vrouwlieden daar op die wyze met Thomas bezig vindende, deeze tegen
haar zeide, dat hy haarlieden gewelt wilde doen, zy vielen hem ten
eersten op het lyf, pakte hem aan, en zeiden; dat hy zig aan haar
over moest geven of dat zy anders gewelt zouden gebruiken. Wat zoude
Thomas doen? Zig te verweeren was voor hem niet raatzaam, ook waren
zy gewapent en met haar beiden. Die deed hem de zagtste weg verkiezen
en haar verzoeken dat zy hem zyn weg zouden laten vervolgen; want dat
hy in het geheel niet van zin geweest was die Vrouwlieden eenig kwaat
te doen: maar dat zy hem in tegendeel aangedaan hadden. Dit mogt niet
helpen: zy namen hem tusschen beide in en sleepte hem tegens zyn wil
en dank mede: terwyl de Vrouwlieden het hazepad kozen.
Thomas was in de grootste vrees des werelts; dewyl hy niet wist wat een
uiteinde dit spel zoude nemen: hy borst daarom in dier benaauwtheid al
gaande in deze droevige klagten uit: ô gelukkig Eiland! Was ik heden
in u; zoo zoude my dit kwaad niet overkomen en ik zoude bevryd zyn
van een overlast daar ik my thans in bevinde. Gelukkig Eiland! Daar
het bederf en de zeden van een ander, de onschuldige niet in verwert
en de goede voor de kwade niet behoeven te lyden.
De Ratelwagts hem zoo over dit Eiland hoorende roepen, vroegen
hem wat of hy daar mede meende en wat dat voor een Eiland was;
wy zyn hier in Amsterdam zeide zy, wat hebben wy met de Eilanden
te doen? Maar vervolgden zy wyder, wy zien dat gy zoo bevreest zyt;
hebt gy ook geld by u? Om wat reden vraagt gy dat? zeide Thomas. Om
als gy ons van het zelve wat wilt geven, wy u los zullen laten. Hoe
veel moet gy wel hebben? vroeg Thomas. Als gy een Ducaat wilt geeven,
zullen wy u laten gaan antwoorde zy. Thomas een klein Goudbeursje,
't geen hy by zig had, uit den zak halende, nam daar een Ducaat uit en
gaf ze haar. Zy lieten hem daar op heen gaan, terwyl hy haar hoorde
zeggen, dat zoo zy geweten hadden dat hy zoo veel Geld by zig gehad
had, hy daar zoo gemakkelijk niet zoude afgekomen zyn.
Thomas was verblyd dat hy vry was, en daar zoo goetkoop was afgekomen,
en spoede zig zoo haastig als hy konde om t'huis te zyn. Als hy daar
gekomen was, was de Heer N.... nog niet te bed gegaan en vond dat die
met ongelegentheid hem zat te wagten. Hoe blyft gy zoo lang uit Thomas,
vroeg hy hem, waar zyt gy zoo lang geweest? of is u iets ontmoet dat
u zoo lang opgehouden heeft? Want ik ben zulks van u niet gewent.
Al weder een staaltje van de Eerlijkheid en het goed gedrag dat men
hier ontmoet; antwoorde Thomas, en daar op de Heer N.... verhalende
't geen hem ontmoet was; verwonderde die zig zeer.
Gy zyt daar gelukkig afgekomen zeide de Heer N.... gy zoud 'er
door in hegtenis hebben kunnen raken, en dan zoud gy 'er mogelijk
zonder klederen te scheuren niet zyn afgekomen; want wie zou hebben
kunnen getuigen of gy onschuldig was of niet? Als het daar al op
aangekomen was zeide Thomas, zou myn goed geweten wel voor my gepleit
hebben, waar door ik my vrymoedig by den Rechter zou hebben kunnen
verantwoorden. Ja maar die vrymoedigheid voldoet by den Rechter niet;
zeide de Heer N.... daar moeten goede bewyzen en getuigen zyn, of het
zoude weinig baten; want de grootste schurk heeft dikwils de grootste
vrypostigheid; daar een eerlijk man al is hy onschuldig, zulks niet
heeft. Dan is zoo een onschuldige wel te beklagen hervatte Thomas,
die in diergelyke omstandigheden is als ik ben geweest. Dit is zoo
zeide de Heer N.... en ik rade u daarom voorzigtiger te weezen en
vroeger t' huis te komen. ô Gelukkig Eiland! Riep Thomas uit; daar
men des nachts zoo veilig is als by den dag, en daar men in geen
omstandigheden word ingewikkeld, die zoo gevaarlijk in haar gevolgen
zyn. Daar op ging de Heer N.... en Thomas zig ter rust te begeven.
Hy had die nagt het zeer ongerust: zodanig lag hem dit geval nog in
zyn hoofd te malen. Wat zekerheid kan men hier hebben zeide hy in zig
zelven om gerust te leven, na dien men zelfs bloot staat van misdaden
betigt, en daar om gestraft te worden, daar men nooyt om gedagt
heeft. Ach! Zeide hy; waar staat een mensch niet al voor bloot en wat
heeft hy dog in zyn leven te wagten? Dewyl het goed en kwaad zodanig
onder malkanderen vermengt is. Dus mymerende viel hy eindelyk in slaap
dog in plaats van hem te verkwikken, maakte die hem eer nog ongeruster.
Hy droomde dat hy overstraat gaande, twee vegtende persoonen ontmoete,
die malkanderen met groote messen te keer gingen. Hy verbeelde zig
'er in aller haast na toe te spoeden om dezelve te schyden; maar
wanneer hy daar digt by was gekomen, scheen een van de twee een
steek te krygen die doodelyk was: waar op den anderen het mes latende
vallen, de vlugt nam. Hy verbeelde zig daar op na den gekwetsten toe
te schieten, om hem in zyn armen te ondersteunen, die daar in den
geest gaf, juist als daar eenige lieden die op zyn kermen uit haar
huisen kwamen lopen, hem in die toestand vonden; in de armen van
Thomas den geest gevende. Thomas verbeelde zig dat zy hem voor den
dader van het feit aanziende, hem voor een moordenaar uitscholden
dat hy zyn onschuld te kennen gaf en terwyl hy hier mede bezig was,
kwamen de dienaren van het geregt aan en bragte hem in hegtenis.
Hy droomde vervolgens dat hy voor den Regter moest verschynen, daar hy
zyn onschuld aan te kennen gaf; maar dat hy geen bewyzen by kunnende
brengen van zyn onschult, op de getuigenissen die de luiden van hem
gaven, van den zelven veroordeelt wierd om onthoofd te worden. Hy
verbeelde zig na dat hy eerst eenige Jammerklagten uitgeboezemd had,
op een schavot te verschynen; maar hy wierd op het ogenblik wakker van
schrik, als hy zig verbeelde dat de scherpregter toe zoude slaan. Hy
sprong zelfs van schrik overeinde, en kon in langen tyd zig niet tot
bedaren brengen; tot dat den dag aankomende, hy opstond om zig door
het leezen in een goed boek een wynig te veranderen; dewyl de Heer
N.... nog geen een van het huisgezin was opgestaan.
Het eerste dat hy by de hand vond, was een bybel dewelke hy opslaande,
de Prediker van salomon in het oog kreeg, en dewyl dit een boek is
t' welk de ydelheden van den Mensch, zyn handel en wandel op een
levendige wyze voorsteld; zoo kon hy dit op zig zelven zeer wel
toepassen, wegens het geval dat hy des nagts gehad had, en de droom
die daar op gevolgt was. Het vyftiende vers van het zevende hoofdstuk
gaf voornamelijk een groote indruk op zyn gemoed, als hy las "Dit al
hebbe ik gezien in de dagen myner ydelheyd: daar is een rechtvaerdige,
die in zyne gerechtigheyt omme komt: daar en tegen is 'er een godloze
die in zyne boosheit (zyne dagen) verlengt." Ach! Riep hy uit; hier
leer ik uit dat zelfs de Deugd niet vry is van vervolgingen en dat
de godloosheid in tegendeel ongestraft blyft.
Onder het lezen was de Heer N.... en zyn huisgezin opgestaan. Hy
ging dezelve goede morgen zeggen: maar deeze vond zyn weezen zodanig
betrokken en onsteld dat hy wel kon merken wat 'er in zyn hart
omging. Hoe ziet gy 'er zoo uit Thomas zyde hy; zyt gy niet wel,
of heeft de schrik van de voornagt u nog bevangen? Daar op verhaalde
Thomas hem de ongeruste nagt, die hy gehad had, en zyne droom, dat
hy was opgestaan en de prediker opslaande eenige spreuken daar in
had gevonden, die hem zeer aangedaan hadden. Onder andere bragt hy
het zoo evengemelde vers by, 't geen hem het meest getroffen had.
Wat wil dit nu alles zeggen? vroeg hem de Heer N.... Thomas antwoorde;
dat dit zoo zynde, men in het geheel nergens meer staat op kan
maken; dewyl Deugd en ondeugd even gelijk bloot staan voor goed en
kwaad. Wel is u dan de wyze onderrigting van de Heer le Sage zoo
vergeeten? Vroeg hem de Heer N.... dat men hier op deze weereld op
de uitkomsten der menschelijke verrigtingen niet moest zien; maar dat
men een ander en beter leven te verwagten had, waar Deugd en ondeugd
op een regtmatige wyze zullen beloond en gestraft worden. Salomon,
vervolgde hy wyders, zegt immers zelfs op het einde van zyn Prediker,
"van alles dat gehoord is, is het einde van de zaak; Vreest God, ende
houd zyne geboden; want dit (betaamt) alle menschen. Want God zal ieder
werk in het Gerigte brengen, met al dat verborgen is, 't zy goed, of
't zy kwaad," wat wil hy hier anders mede te kennen geeven als dit:
Stoor u niet aan de verborge wegen die God in zyn voorzienigheid in
dit leven houd: het moet u in tegendeel aanleiding geeven, om aan een
ander als dit is te geloven; want God kan dog niet anders als een God
van order wezen. 'T is derhalven billijk dat men hem vreest en ontziet,
dewyl hy te zyner tyd een iegelijk; na het gene hy verdient heeft,
vergelden zal.
Hier mede Thomas een weinig tevreden gestelt hebbende, gingen de
Heer N.... en hy te samen ontbyten. Maar de liefde die tot nog toe
dit huisgezin met vrede had gelaten, kost eindelijk niet nalaten het
zelve een weinig te verstooren, en hy daar toe bekwame voorwerpen
vindende om zyn rol te speelen, stelde hy het dus te werk.
De Dogter van de Heer N.... die Agnes genaamt was, had al voor eenige
tyd de ouderdom bereikt, dat de Liefde bekwaam was haar hart in te
nemen; zy was al negentien jaren; Maar eer wy iets verder van haar
melden, zullen wy eerst haar gedaante en hoedanigheden beschryven.
Zy was middelmatig van postuur, blank van vel, een weinig aan de geele
kant, door dien zy onder een warm Climaat geboren was: had levendige
blaauwe oogen, een gelaat dat zeer regelmatig was, blond hair en
was tanger van lighaam, behalven een minnelijke goedaardigheid en
openhartigheid, bezat zy ook een goed oordeel, een levendigheid van
geest; maar het geen wel het voornaamste was, een liefde tot de Deugd
en tot het eerlijke.
Al deze schoone hoedanigheden, gevoegt by een lichaam 't welk fraai
was, waren wel waardig bemind te worden; maar dewijl 'er geen zyn
geweest die de zelve gewaar wierden, was zy tot nog toe zonder
aanzoek gebleven, en het scheen dat de liefde haar hart zelfs
eerst vermeesteren wilde, eer dat hy dat van een ander over haar
beminnelijkheden innam.
Zy had al overlang de goede hoedanigheden, die Thomas bezat in
aanmerking genomen; maar her was tot nog toe niets meer als een
bloote beschouwing geweest die haare agting voor hem ingeboezemt
had: thans wilde haar noodlot het anders en veranderde dezelve in
een liefde, die om haare byzonderheid veelen wonderlijk voor zal
komen; maar die nogtans wegens haar oorzaak zeer regtschapen was;
dewyl haar beider harten met liefde tot de Deugd bezield wezende,
niet anders als overeenstemmende gevoelens kost veroorzaken.
Haar Liefde was van een andere natuur als dezelve gemeenlijk is, die
maar op de uiterlijke schoonheid en gestalte der voorwerpen ziet; de
haare was verhevener en betragte meer de schoonheid en hoedanigheid
der Ziel, waar meede haar gelieft voorwerp bezield was.
De zwartheid van Thomas belette niet, dat hy van Mejuffrouw Agnes
bemind wierd; Maar op wat voor een wyze hem dit bekent gemaakt? Dit
was voor haar een groote zwarigheid en scheen tegen de eerbaarheid
van een Jonge Dogter te stryden: wat weg dan te verkiezen om tot haar
oogmerk te komen? Hier mede zig eenige tyd ophoudende om te denken,
vorderde zy daar weinig mede. De wonde die zy overal met haar omvoerde,
diende genezen te worden! De Liefde eindelijk op de maagdelijke
schaamte 't winnende, besloot zy hem haar hart te openbaren en hem
haar genegentheid bekent te maken.
Zy nam de gelegentheid waar als hy alleen by haar was. Zy maakte in
den beginne eerst een onverschillig praatje met hem, daar na op het
stuk van liefde met hem vallende, vroeg zy hem hoe dat het kwam dat hy
niet en trouwde. Ik Mejuffrouw! zeide Thomas, wie zou my dog willen
hebben? Het was goed als hier eenige Negerinnen waren, daar mogt
'er nog een onder wezen die my tot haar man nam; maar geen blanke
zal my daar toe nemen. Hoe weet gy dat zeide Agnes, dewijl gy het nog
nooit iemand gevraagt hebt; maar zoo het u eens voorkwam dat de een
of andere Jonge dogter liefde voor u had, en het u te kennen gaf zoud
gy dezelve dan wel afslaan? Het kost 'er na wezen antwoorde Thomas:
maar ik geloof niet dat my dit ligt gebeuren zal. Wel als ik dan eens
zyde dat ik u beminde, hoe zoud gy u daar in houden vroeg Agnes. Ik
zoude denken dat gy met my spotte, antwoorde Thomas; want ik ben veel
te onwaardig om van u bemind te worden. Daar op Agnes hem met een
aangezigt 't welk rood was van schaamte en een bevende stem, die haar
vreeze te kennen gaf, aanspreekende, deed zy het op de volgende wyze.
Hoor Thomas zeide zy alhoewel het my weinig voegd een Manspersoon
zelfs aan te spreeken; zoo weet ik dog dat gy al te bescheiden zyt
om 'er u roem op te dragen, of my daarom te verdenken. Myn Liefde is
gegrond op de reden en op deugd, en daarom schaam ik my niet dezelve
te openbaren, aan u die 'er het voorwerp van zyt. Uwe hoedanigheden
zyn my bekent. Dewyl ik daar veel genoegen in neem, is het dat gy myn
hart gewonnen hebt; verwerp dan die Liefde niet die ik voor dezelve
heb; en maak my en u gelukkig met u daar aan over te geven. Ik geeve
u eenige tyd tot bedenking, en verwagt eerlang een voldoenend antwoort
van u; Daar op uit schaamte heenen gaande zonder na antwoort te wagten,
liet zy Thomas in de grootste verwondering des werelts alleen.
Thomas met aandagt toegeluistert hebbende toen zy hem haar Liefde
had verklaart, was 'er zodanig door verrukt, dat hy een wyl tyds
als van zinnen berooft was; wie zoude ooit gedagt hebben dat my
zulks zoude te vooren komen, ik my bemind van Juffrouw Agnes! Een
Maagd zonder weerga, en die al de hoedanigheden bezit die een braave
Juffer passen, daar by een eenige Dogter van Ouders die ryk zyn;
ik kan het bezwaarlijk gelooven. Maar myn ooren hebben het zelfs
gehoort, en myn oogen de ontroering in haar wezen gezien, die 'er
in haar hart omging! maar wat gedaan in zulk een omstandigheid? Myn
hart zou haar wel willen believen; maar de achting en eerbied die
ik voor haar ouders schuldig ben, weerhouden my. Wat dan gedaan zeg
ik nog eens. Het best is my by haar Vader te vervoegen, en hem de
zaak te openbaren; vind hy het goed, dan is het meer als al te wel,
en vind hy het kwalyk, dan is het beter dat ik my na zyn zin schik,
als een man te bedroeven daar ik zoo veel aan verpligt ben.
Met deeze gedagten begaf hy zig by de Heer N.... en als hy gelegentheid
gekreegen had om hem alleen te spreeken, sprak hy hem aldus aan. Myn
Heer zeide hy, ik moet u iets bekend maken, daar gy u ten hoogsten
over zult verwonderen; maar ik bid u verleen my een weinig uw aandagt,
want gy zyt zoo naauw in de omstandigheid der zaak betrokken, dat gy
het ten hoogste nodig zult hebben.
Wat is het dan Thomas, vroeg de Heer N.... ik ben nieuwsgierig het
zelve te weeten, gy kunt ten vollen van myn inschikkelykheid verzekert
zyn. Myn Heer zeide hy, u Dogter is op een Persoon verlieft, die het
gantsch niet waardig is, en dit kom ik u openbaren, op dat zoo het
niet na u genoegen mogt weezen, gy het by tyds beletten kunt. Myn
Dogter verlieft op een onwaardig Persoon! Dat kan ik niet gelooven,
zeide de Heer N.... En wie is die Persoon vervolgde hy wyder, kent
gy hem ook? Zoo goed als my zelve, antwoorde Thomas. Zoo goed als
u zelve, hervatte de Heer N....; maar laat my dog niet langer in
verwerring beduid hem my zoo gy wilt.
Myn Heer zeide Thomas, ik ben die onwaardige Persoon, zy heeft het my
zelve te kennen gegeeven en my daar over in de grootste verwondering
gelaten. Niet wetende hoe my 't best hier in te gedragen, heb ik gedagt
het u bekent te maken; op dat ik daar door my zelve kwytende van het
geen ik aan u verpligt ben; gy u besluit daar over zoud kunnen nemen,
en my zeggen of het met of tegen u zin is; want ik wilde liever van
al de voordeelen des Werelds afzien als u te mishagen.
Gy doet als een braaf man behoort te doen, zeide de Heer N.... maar
dewijl dit een zaak is die zeer teder is, zoo wort 'er wel eenige
tyd vereischt om my daar over te beraden.
De Heer N.... verhaalde de zaak aan zyn Vrouw om zig met dezelve
daar over te beraden; deeze vond de zaak zoo zonderling dat zy niet
weiniger daar over verwondert was als haar man.
Zy namen in den beginne daar geen al te groote genoegen in. 'T is
waar zy waren van de Deugden en goede hoedanigheden van Thomas wel
overtuigt; maar het dagt haarlieden niet wel te voegen, dat een Neger
met een blanke Dogter trouwen zoude: daar by geen middelen bezittende,
hadden zy liever een Persoon voor haar Dogter gehad, die wat meerder
daar mede gezegend was.
Na lang beraadslaagt te hebben wat zy het best in dit geval zouden
doen; besloten zy haar Dogter daar over te spreken, om te zien of zy
de genegentheid die zy voor Thomas opgevat had, niet uit haar hooft
zouden kunnen praten.
Ondertusschen viel 'er nog iets voor, 't welk zeer veel schade aan
de Liefde die Mejuffrouw Agnes voor Thomas opgevat had, zoude kunnen
veroorzaakt hebben.
Ziet hier wat van de zaak was.
Daar liet zig een Jong Heer by myn Heer en Mevrouw N.... aanmelden,
met verzoek om dezelve te spreeken; vermits hy een zaak van belang te
zeggen had. Dit wierd hem ten eersten toegestaan, te meer wyl het een
goed Vriend en kennis van de Heer N.... en zyn Familie was. Hy was een
Jongman van goede huize, van tydelijke middelen rykelijk gezegent;
dewyl zyn Ouderen gestorven zynde, hem als eenigste Erfgenaam
van aanzienlijke goederen nagelaten hadden. Hy was deugtzaam van
levensgedrag en fraai van gestalte.
Deeze Jonge Heer dan gehoor by myn Heer en Mevrouw N.... gekregen
hebbende, verzogt de vryheid te mogen hebben, van over haar Dogter
te verkeeren; vermits hy genegentheid voor haar gekreegen had. Zy
bedankte hem voor de eer die hy haar aandeed, en sloegen het geensins
af; maar verzogten eenige tyd om zig daar over te beraden. Hy was hier
mede te vreeden en na nog over eenige onverschillige zaken gesproken
te hebben, nam hy van haar afscheid.
Dit geval gaf nog meer aandrang voor Myn Heer en Mevrouw N.... om haar
Dogter aan te spreeken. Zy lieten dezelve by haar komen, en gaven haar
eerst het zoo evengemelde te kennen, zonder van Thomas te spreeken,
en droegen dezelve zoo voordeelig aan haar voor, dat zy wel merken
konde dat haar Ouders zeer met hem waren ingenomen. Dit trof haar
zoo geweldig en ontroerde haar; dat zy in plaats van te antwoorden,
op zyde van haar Stoel neerzeeg, en als een witte doek verbleekte. Dit
deed haar Ouders toeschieten, terwijl Mevrouw N.... haar een welriekend
Watertje onder de neus hield, om van haar flauwte te doen bykomen. Wat
is het myn kind zeiden zy, (toen zy een weinig by gekomen was) tegen
haar, dat gy u op dusdanig een wyze ontroert? Spreekt vryelijk uit;
want wy zoeken u niet in u genegentheit te dwingen, en indien gy
geen zin in de Persoon hebt die wy u voordragen, zoo hebt gy het maar
te zeggen.
Myn Waarde Ouders, zeide Agnes al zugtende, met een flaauwe stem,
weet dat ik niet meer meester van my zelven ben, en dat ik reets
myn hart aan een ander geschonken heb, daar ik meede hoop te leven
en te sterven, als gy het gelieft toe te staan; en zoo niet, heb ik
voorgenomen my nooit in den echten staat te begeeven, met wien het
ook zoude mogen wezen. Wie is dan die geen daar gy u hart aan hebt
geschonken, vroeg Myn Heer en Mevrouw N.... als zig houdende of zy
'er niets van wisten: het is Thomas antwoorde Agnes, die ik om zyn
Deugden bemin. Ik wil een man hebben die liefde voor de waarheid
en Deugd heeft, daar by eenvoudig en opregt, en dit alles heb ik in
Thomas gevonden. Van zoo een man die zulke goede hoedanigheden bezit,
kan ik liefde en trouw verwagten, heel anders als van sommigen,
die haar meeste bequaamheid bestaat in veinzery en arglistigheid,
en daar door de menschen meede weten in te nemen; zoo lang, tot dat
zy dezelve in haar magt hebben: als dan openbaren zy haar bozen aart
eerst regt, en die geenen die zig aan haar hebben overgegeven, worden
gewaar op wien zy zig betrouwt hebben.
Agnes! zeide de Heer N.... u verkiezing voor zoo ver gy op Deugd en
eerlykheid ziet, is goed en pryselijk: maar dat dezelve op een Persoon
als Thomas gevallen is, dit komt my wat zonderling voor. Een Neger van
een blanke Juffer bemind! Wie zou dit kunnen geloven? Thomas is daar
by een Persoon die behoeftig is; het geen hy bezit, heeft hy van my,
en ik heb hem van de slaverny vry gemaakt: gy in tegendeel zyt een
Juffrouw van fatzoen en van middelen, of ten minsten hebt gy dezelve
na ons Dood te wagten; zoo dat alles wel ingezien zynde, een groote
ongelijkheid tusschen u beide plaats heeft. Ik zoude u daarom raden
die gedagten uit u hooft te zetten, en dat gy liever een ander met u
min begunstigde, die beter met u staat overeen komt en een blanke is,
gelyk gy.
Wat zyn zwartheid aangaat Vader, zeide Agnes; ik bemin hem niet om
zyn couleur; maar om zyn Deugd, en wat zyn behoeftigheid betreft; het
zelve schrikt my gantsch niet af hem lief te hebben: Die deugtzaam is,
is ryk; hier kunnen geen schatten van het Oosten tegen ophalen: daar by
zyt gy van tydelijke middelen zoo gezegent, dat gy wel in staat zyt,
om ons het nodige te verschaffen; en wat wil men meer begeeren? 't Is
beter een weinig met genoegen te bezitten, als veel, met ongenoegen,
en daarom mijn waarde Ouders ik smeke u staat het my toe.
Myn Heer en Mevrouw N.... zagen wel dat 'er geen verandering van
zin in Agnes te krygen was, de goede hoedanigheden die Thomas bezat,
waren haar wel bekent; maar om reden hier boven verhaald, maakten zy
veel zwarigheid, om haar toestemming daar in te geven. Eindelijk de
liefde voor haar Dogter de overhand op de zwarigheden die zy over haar
verkiezing hadden krygende, zeide zy tegen haar. Waarde Dogter gy zyt
het eenigste pand van onze liefde, wy zoeken daarom het beste tot uwe
behoudenis, en al wat u tot een waar genoegen verstrekken kan. Dewijl
wy nu zien dat gy niet te verzetten zyt; zoo willen wy u de vryheid
laten in een keuze waar het geluk of ongeluk van u gansche leven in
vervolg van tyd van afhangt: maar bemind Thomas u wel weder, of hebt
gy ooit eenige blijken van liefde in hem tot u kunnen bespeuren?
Doe verhaalde Mejuffrouw Agnes aan haar Vader en Moeder, hoe zy zelfs
haar liefde aan Thomas geopenbaart, en hem eenige tyd tot bedenking
daar op gegeven had. Wy zullen op staande voet zien wat hy daar op zal
zeggen zeide de Heer N...., en daar op Thomas hebbende doen roepen,
quam dezelve in het vertrek daar Myn Heer en Mevrouw N.... met haar
Dogter waren. Wel Thomas zeide daar op de Heer N.... hebt gy u nu al
eens bedagt over het geen myn Dogter aan u voorgeslagen heeft? Thomas
ontroerde zig over deze vraag, en vroeg wat hy daar mede meende. Hoor
zeide de Heer N.... dewijl het my ten vollen bekend is de liefde
die myn Dogter voor u heeft; zoo is myn begeerte dat gy u daar over
ten eersten verklaart, of gy myn Schoonzoon zoud willen worden, en
die liefde die myn Dogter voor u heeft, met een gelijke liefde zoud
willen beantwoorden. Wat zegt gy hier op spreek......
Myn Heer zeide Thomas daar op tegens de Heer N.... ik zoude het
ondankbaarste schepzel wezen, dat 'er in de gansche wereld was; indien
ik een aanbieding afsloeg die mij de gelukkigste van alle stervelingen
kan maken. Na eerst zoo veel goedheden van u ontfangen te hebben,
die ik met duyzend levens niet kan betalen, doet gy my nog de eer,
om my te vragen of ik u Schoonzoon zou willen weezen, daar duizenden
van vry wat meer verdiensten als ik wel na zouden tragten. Hier op
zig voor de voeten van Mejuffrouw Agnes werpende, zeide hy Mijn
Waarde Agnes, die u jonge en teder hart aan my opgedragen heeft,
en my daar door de gelukkigste mensch maakt die 'er op de weereld
is, ik neem u aanbieding aan, ontfangt daar op mijn hart en hand,
tot pand voor mijn gegeven woord, en zyt verzekert, dat zoo lang als
'er adem in my zal zyn, ik u getrouwe man zal wezen.
Mejuffrouw Agnes regte hem doe op, waar op zy malkanderen
omhelsden. Vervolgens verrigte hy het zelve met Myn Heer en Mevrouw
N...., die hem als haar toekomende Schoonzoon begroete. Na verloop
van een korten tijd trouwden zy te samen, en daar wierden niet als
zeer weinige goede vrienden van beide kanten op het trouwmaal genodigt.
Het geschiede zonder eenige uiterlyke pragt; maar dit kon dog niet
beletten, dat 'er veele waren die 'er weinig goeds van spraaken. Het
quam de Wereld wonderlijk 'voor dat een man die onder een van de
fatzoenlijke lieden kon gerekent worden, zyn Dogter liet trouwen
met een Neger, die voor dezen zyn slaaf was geweest; maar de Heer
N.... redeneerde daar anders by zig zelven over, die wel wetende dat
alle menschen een en dezelve oorspronk hebbende, de geboorte of de
uiterlijke omstandigheden daar geen verandering in konden brengen;
maar dat de goede hoedanigheden die iemand van natuur bezat, hem eer
boven zyn evenmensch verheffen. Hy bevond ook in vervolg van tyd,
dat hy zig over dit Huwelijk niet behoefde te beklagen, vermits onze
Jonge Lieden zoo veel liefde voor malkanderen betoonden.
Onze Jonge Lieden bleven by Myn Heer en Mevrouw N... inwoonen; dewelke
een Buitenplaats huurden, waar op zy zig te samen met 'er woon begaven;
dewijl zy de vryheid beminnende, dezelve beeter in de ruime Lugt
vinden konden. Haar Huwelijk wierd met eenige Kinderen gezegend.
EYNDE.
End of the Project Gutenberg EBook of Geschiedenis van een Neger, by Anonymous
*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK GESCHIEDENIS VAN EEN NEGER ***
***** This file should be named 50675-8.txt or 50675-8.zip *****
This and all associated files of various formats will be found in:
http://www.gutenberg.org/5/0/6/7/50675/
Produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed
Proofreading Team at http://www.pgdp.net/ for Project
Gutenberg (This book was produced from scanned images of
public domain material from the Google Books project.)
Updated editions will replace the previous one--the old editions will
be renamed.
Creating the works from print editions not protected by U.S. copyright
law means that no one owns a United States copyright in these works,
so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United
States without permission and without paying copyright
royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part
of this license, apply to copying and distributing Project
Gutenberg-tm electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG-tm
concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark,
and may not be used if you charge for the eBooks, unless you receive
specific permission. If you do not charge anything for copies of this
eBook, complying with the rules is very easy. You may use this eBook
for nearly any purpose such as creation of derivative works, reports,
performances and research. They may be modified and printed and given
away--you may do practically ANYTHING in the United States with eBooks
not protected by U.S. copyright law. Redistribution is subject to the
trademark license, especially commercial redistribution.
START: FULL LICENSE
THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK
To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase "Project
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full
Project Gutenberg-tm License available with this file or online at
www.gutenberg.org/license.
Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project
Gutenberg-tm electronic works
1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or
destroy all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your
possession. If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a
Project Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound
by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the
person or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph
1.E.8.
1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
even without complying with the full terms of this agreement. See
paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this
agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm
electronic works. See paragraph 1.E below.
1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the
Foundation" or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection
of Project Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual
works in the collection are in the public domain in the United
States. If an individual work is unprotected by copyright law in the
United States and you are located in the United States, we do not
claim a right to prevent you from copying, distributing, performing,
displaying or creating derivative works based on the work as long as
all references to Project Gutenberg are removed. Of course, we hope
that you will support the Project Gutenberg-tm mission of promoting
free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg-tm
works in compliance with the terms of this agreement for keeping the
Project Gutenberg-tm name associated with the work. You can easily
comply with the terms of this agreement by keeping this work in the
same format with its attached full Project Gutenberg-tm License when
you share it without charge with others.
1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work. Copyright laws in most countries are
in a constant state of change. If you are outside the United States,
check the laws of your country in addition to the terms of this
agreement before downloading, copying, displaying, performing,
distributing or creating derivative works based on this work or any
other Project Gutenberg-tm work. The Foundation makes no
representations concerning the copyright status of any work in any
country outside the United States.
1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:
1.E.1. The following sentence, with active links to, or other
immediate access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear
prominently whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work
on which the phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the
phrase "Project Gutenberg" is associated) is accessed, displayed,
performed, viewed, copied or distributed:
This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and
most other parts of the world at no cost and with almost no
restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it
under the terms of the Project Gutenberg License included with this
eBook or online at www.gutenberg.org. If you are not located in the
United States, you'll have to check the laws of the country where you
are located before using this ebook.
1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is
derived from texts not protected by U.S. copyright law (does not
contain a notice indicating that it is posted with permission of the
copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in
the United States without paying any fees or charges. If you are
redistributing or providing access to a work with the phrase "Project
Gutenberg" associated with or appearing on the work, you must comply
either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or
obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg-tm
trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9.
1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any
additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms
will be linked to the Project Gutenberg-tm License for all works
posted with the permission of the copyright holder found at the
beginning of this work.
1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.
1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg-tm License.
1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including
any word processing or hypertext form. However, if you provide access
to or distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format
other than "Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official
version posted on the official Project Gutenberg-tm web site
(www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense
to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means
of obtaining a copy upon request, of the work in its original "Plain
Vanilla ASCII" or other form. Any alternate format must include the
full Project Gutenberg-tm License as specified in paragraph 1.E.1.
1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.
1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works
provided that
* You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed
to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he has
agreed to donate royalties under this paragraph to the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid
within 60 days following each date on which you prepare (or are
legally required to prepare) your periodic tax returns. Royalty
payments should be clearly marked as such and sent to the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in
Section 4, "Information about donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation."
* You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
License. You must require such a user to return or destroy all
copies of the works possessed in a physical medium and discontinue
all use of and all access to other copies of Project Gutenberg-tm
works.
* You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of
any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
electronic work is discovered and reported to you within 90 days of
receipt of the work.
* You comply with all other terms of this agreement for free
distribution of Project Gutenberg-tm works.
1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project
Gutenberg-tm electronic work or group of works on different terms than
are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing
from both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and The
Project Gutenberg Trademark LLC, the owner of the Project Gutenberg-tm
trademark. Contact the Foundation as set forth in Section 3 below.
1.F.
1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
works not protected by U.S. copyright law in creating the Project
Gutenberg-tm collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm
electronic works, and the medium on which they may be stored, may
contain "Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate
or corrupt data, transcription errors, a copyright or other
intellectual property infringement, a defective or damaged disk or
other medium, a computer virus, or computer codes that damage or
cannot be read by your equipment.
1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.
1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from. If you
received the work on a physical medium, you must return the medium
with your written explanation. The person or entity that provided you
with the defective work may elect to provide a replacement copy in
lieu of a refund. If you received the work electronically, the person
or entity providing it to you may choose to give you a second
opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If
the second copy is also defective, you may demand a refund in writing
without further opportunities to fix the problem.
1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS', WITH NO
OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT
LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of
damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement
violates the law of the state applicable to this agreement, the
agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or
limitation permitted by the applicable state law. The invalidity or
unenforceability of any provision of this agreement shall not void the
remaining provisions.
1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in
accordance with this agreement, and any volunteers associated with the
production, promotion and distribution of Project Gutenberg-tm
electronic works, harmless from all liability, costs and expenses,
including legal fees, that arise directly or indirectly from any of
the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this
or any Project Gutenberg-tm work, (b) alteration, modification, or
additions or deletions to any Project Gutenberg-tm work, and (c) any
Defect you cause.
Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm
Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of
computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It
exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations
from people in all walks of life.
Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg-tm's
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
remain freely available for generations to come. In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future
generations. To learn more about the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see
Sections 3 and 4 and the Foundation information page at
www.gutenberg.org Section 3. Information about the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation
The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification
number is 64-6221541. Contributions to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by
U.S. federal laws and your state's laws.
The Foundation's principal office is in Fairbanks, Alaska, with the
mailing address: PO Box 750175, Fairbanks, AK 99775, but its
volunteers and employees are scattered throughout numerous
locations. Its business office is located at 809 North 1500 West, Salt
Lake City, UT 84116, (801) 596-1887. Email contact links and up to
date contact information can be found at the Foundation's web site and
official page at www.gutenberg.org/contact
For additional contact information:
Dr. Gregory B. Newby
Chief Executive and Director
[email protected]
Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation
Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
spread public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment. Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.
The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States. Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements. We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance. To SEND
DONATIONS or determine the status of compliance for any particular
state visit www.gutenberg.org/donate
While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.
International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.
Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
methods and addresses. Donations are accepted in a number of other
ways including checks, online payments and credit card donations. To
donate, please visit: www.gutenberg.org/donate
Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic works.
Professor Michael S. Hart was the originator of the Project
Gutenberg-tm concept of a library of electronic works that could be
freely shared with anyone. For forty years, he produced and
distributed Project Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of
volunteer support.
Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as not protected by copyright in
the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not
necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper
edition.
Most people start at our Web site which has the main PG search
facility: www.gutenberg.org
This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.
